Toen de plannen werden aangekondigd, waren veel waarnemers verbaasd over de reikwijdte en omvang ervan. De Visie 2030 van Saoedi-Arabië – het plan van het land om te diversifiëren, weg van de afhankelijkheid van olie-inkomsten – omvatte alles, van een skipiste in de woestijn tot een hele stad alleen voor sport en amusement, tot een autovrije, koolstofneutrale megastad. Neom, midden in de woestijn.
Visie 2030 ging ook over het veranderen van de perceptie van Saoedi-Arabië op het internationale toneel. De verschillende projecten worden gepresenteerd als een teken van modernisering in het religieus conservatieve land, geregeerd door een autoritaire koninklijke familie met weinig politieke of sociale afwijkende meningen.
Sinds het ambitieuze plan in 2015 werd aangekondigd, is er echter veel veranderd. De afgelopen maanden hebben Saoedische ministers uitgelegd hoe de Visie 2030 wordt teruggeschroefd.
Afgelopen december zei de minister van Financiën Mohamed al-Jadaan van het land dat sommige Vision 2030-projecten vertraging zouden oplopen. In april zei al-Jadaan tijdens een bijeenkomst van het World Economic Forum in Riyad dat Saoedi-Arabië zich aan het aanpassen was aan de huidige omstandigheden.
De gigantische, glimmende reeks spiegelwolkenkrabbers in de woestijn genaamd The Line – een van de belangrijkste deelprojecten van Neom – is bijvoorbeeld teruggebracht van de oorspronkelijke boog van 170 kilometer naar iets meer dan 2 kilometer.
Dit is ook niet de eerste aanpassing van Neom. Het project zou in 2030 klaar moeten zijn, maar nu lijkt het erop dat het nog eens twintig jaar gaat duren. Het zou ongeveer 500 miljard dollar (468 miljard euro) kosten, maar het budget van Neom zou wel eens 2 biljoen dollar kunnen bedragen, zeggen waarnemers.
Vertragingen en budgetoverschrijdingen
Ook andere aspecten van Visie 2030 verliepen niet zoals gepland. Sommige van de meer ambitieuze projecten waren bedoeld om buitenlandse investeerders naar Saoedi-Arabië te lokken, maar het woestijnkoninkrijk heeft daar moeite mee, omdat de niveaus van directe buitenlandse investeringen lager blijven dan verwacht. Analisten zeggen dat regionale instabiliteit – zoals het conflict in Gaza – en een gebrek aan transparantie in de Saoedische regelgeving investeerders aarzelen.
Hoewel Saoedi-Arabië altijd had verwacht het grootste deel van de rekening voor Visie 2030 te zullen betalen, wordt het nu gedwongen bijna het hele bedrag te betalen.
Een groot deel van die financiering komt via het Public Investment Fund (PIF), een van de grootste staatsinvesteringsfondsen ter wereld, gevoed door Saoedische olie-inkomsten.
In maart droeg de Saoedische regering een belang van 8% in staatsoliemaatschappij Aramco over aan de PIF. Dit betekent dat PIF nu 16% van Aramco bezit, ter waarde van $2 biljoen, waardoor het het vierde meest waardevolle bedrijf ter wereld is. Critici hebben ook gewezen op het feit dat de PIF weliswaar een activaportefeuille ter waarde van 940 miljard dollar beheert, maar slechts zo’n 15 miljard dollar aan activa bezit.
Analisten zeggen dat het deze afhankelijkheid van de olieprijzen is die Vision 2030-projecten kwetsbaar maakt. Het Internationale Monetaire Fonds zegt dat de Saoedi’s een olieprijs van ongeveer $96 per vat nodig hebben om Visie 2030 te verwezenlijken. Tot nu toe is de prijs van een vat ruwe olie, vaak gebruikt als indicator voor de oliemarkt, dit jaar gestegen van ongeveer $70 in januari. tot ongeveer $ 81 deze maand.
Deze week maakten de zakenmedia Bloomberg ook bekend dat Saoedi-Arabië de grootste obligatie-emittent is geworden onder de opkomende markten, en overtreft China voor het eerst in meer dan tien jaar.
Staatsobligaties worden uitgegeven om de overheidsuitgaven te financieren; het is een vorm van lening waarover de uitgevende overheid rente betaalt aan de obligatiehouders. Saoedi’s gaan meer van deze leningen aan dan ooit om het gebrek aan directe buitenlandse investeringen te dekken, meldde Bloomberg. Bankiers hebben ook gezegd dat Saoedi-Arabië niet te lang obligaties tegen de huidige koers zal kunnen blijven uitgeven, omdat de kosten voor de financiering ervan (dat wil zeggen: het betalen van rente) te hoog zullen worden.
Zit Visie 2030 echt in de problemen?
‘Door de combinatie van factoren is het moeilijk om niet tot de conclusie te komen dat er sprake is van een zekere mate van jongleren met economisch beleid [in Saudi Arabia] op dit moment”, zegt Robert Mogielnicki, senior fellow bij het Arab Gulf Institute in Washington, DC.
Sommige recente verklaringen van Saoedische functionarissen, die aangeven dat de tijdlijnen voor bepaalde projecten wellicht moeten worden herzien, kunnen zelfs als relatief ongebruikelijk worden beschouwd, zei hij. “Dat is iets wat we sinds de lancering van Vision 2030 niet meer echt hebben gehoord.”
Mogielnicki stelt echter dat “de status van Visie 2030 niet zo spectaculair en ook niet zo catastrofaal is als veel mensen denken. De realiteit is dat deze ergens in het midden ligt.”
Sommige aspecten van Visie 2030 werken goed. Februarirapport tijdens de “rust”. van de Amerikaanse investeringsbank Citigroup ontdekte dat zaken als de arbeidsparticipatie van vrouwen, het niveau van het lokale huizenbezit en de inkomsten uit niet-oliesectoren “aanzienlijke verbetering” hadden gekend.
In een verklaring van juni, na een missie naar Saoedi-Arabië, concludeerden onderzoekers van het Internationaal Monetair Fonds dat de “ongekende economische transformatie goed vordert”. Ze verwelkomden ook de “verschuiving in de uitgavenprioriteiten” rond Visie 2030.
Sinds Saoedi-Arabië Vision 2030 lanceerde, zijn er verschillende projecten in ontwikkeling, legt Mogielnicki uit.
Het programma was zeer divers en gebaseerd op een snelle ontwikkeling. Voeg de kosten van enkele van de duurdere Vision 2030-projecten toe aan de dagelijkse financiering die nodig is om Saoedi-Arabië in stand te houden, en je begrijpt waarom er nu behoefte is aan een herbeoordeling, merkte hij op. Sommige projecten, zoals de ontwikkeling van groene waterstof, worden nu waardevoller geacht, andere krijgen een langere looptijd.
Niets van dit alles zal waarschijnlijk de macht van de Saoedische heersende familie verminderen, merkte hij op.
“De Saoedi’s hebben zeker nog veel kaarten te spelen, maar het is ook waar dat ze momenteel niet met de sterkst mogelijke hand werken”, concludeerde Mogielnicki. “Dat [Vision 2030] leidde tot een grote en fundamentele verandering in de economische en sociale trajecten van Saoedi-Arabië. Maar er is nog veel werk aan de winkel.”