Op 13 april lanceerde Iran drones en raketten in een aanval op Israël. Teheran zei dat het eerder deze maand reageerde op een luchtaanval op zijn consulaat in Damascus.
Sinds het lanceren van zijn oorlog tegen Hamas in de Gazastrook na de terroristische aanval van Hamas op 7 oktober, heeft Israël ook de aanvallen op Iraanse bondgenoten in Libanon en Syrië opgevoerd. Eén zo’n schijnbare aanval vond begin april plaats toen het Iraanse consulaatgebouw in de Syrische hoofdstad Damascus werd getroffen, waarbij ten minste dertien mensen om het leven kwamen, waaronder zeven hooggeplaatste leden van de Iraanse Revolutionaire Garde. Iran gaf Israël de schuld van de aanval, hoewel Israël zelf geen commentaar heeft gegeven op het incident.
Iran en Israël zijn de afgelopen decennia vijanden geweest, waarbij Iran zegt dat het Israël van de kaart wil vegen en dreigt het te vernietigen. Israël van zijn kant beschouwt Iran als zijn grootste tegenstander.
Maar dit was niet altijd het geval.
Wanneer waren Iran en Israël bondgenoten?
In feite waren Israël en Iran bondgenoten tot de Iraanse Islamitische Revolutie van 1979. Iran was een van de eerste landen die Israël erkende nadat het in 1948 was gesticht. Israël beschouwde Iran als een bondgenoot tegen de Arabische staten. Iran verwelkomde ondertussen het door de VS gesteunde Israël als tegenwicht voor de Arabische landen in de regio.
Destijds trainde Israël Iraanse landbouwexperts, voorzag het in technische kennis en hielp het bij de opbouw en opleiding van de Iraanse strijdkrachten. De Sjah van Iran betaalde Israël olie omdat zijn groeiende economie brandstof nodig had.
Niet alleen dat. Iran was de thuisbasis van de op één na grootste Joodse gemeenschap buiten Israël. Na de Islamitische Revolutie verlieten echter veel Joden het land. Maar zelfs vandaag de dag leven er nog steeds meer dan 20.000 Joden in Iran.
Wanneer veranderden de Israëlisch-Iraanse betrekkingen?
Nadat de Iraanse Islamitische Revolutie Ayatollah Ruhollah Khomeini en zijn religieuze revolutionairen aan de macht had gebracht, verbrak Iran alle eerdere overeenkomsten met Israël. Khomeini heeft Israël scherp bekritiseerd vanwege zijn bezetting van de Palestijnse gebieden. Iran adopteerde geleidelijk steeds hardere retoriek jegens Israël met als doel de gunst van de Arabische staten in de regio, of op zijn minst hun burgers, te winnen. Het Iraanse regime wilde immers graag zijn regionale invloed vergroten.
Toen Israël in 1982 troepen naar Zuid-Libanon stuurde om in te grijpen in de burgeroorlog van het land, stuurde Khomeini de Iraanse Revolutionaire Garde naar de hoofdstad van Libanon, Beiroet, om lokale sjiitische milities te steunen. De Hezbollah-militie, die uit deze steun is voortgekomen, wordt tegenwoordig beschouwd als de directe proxy van Iran in Libanon.
De huidige leider van Iran, ayatollah Ali Khamenei, die het laatste woord heeft over alle zaken, blijft net zo vijandig tegenover Israël staan als zijn voorgangers. Khamenei en de gehele Iraanse leiding hebben de Holocaust ook herhaaldelijk in twijfel getrokken en ontkend.
Moet Iran zijn anti-Israëlische houding veranderen?
Niet alle gewone Iraniërs steunen de Iraanse vijandigheid jegens Israël. “Iran moet zijn relatie met Israël heroverwegen omdat zijn standpunt niet langer in overeenstemming is met de tijd”, zei Faezeh Hashemi Rafsanjani, dochter van de voormalige Iraanse president Ali Akbar Hashemi Rafsanjani, in een interview in 2021. Faezeh Hashemi Rafsanjani, die ooit een zetel in het Iraanse parlement bekleedde, zei dat islamitische Oeigoeren onderdrukt werden in China en Tsjetsjeense moslims in Rusland – maar dat “Iran nauwe betrekkingen heeft met beide.”
De prominente politicoloog Sadegh Zibakalam, die lesgeeft aan de Universiteit van Teheran, heeft herhaaldelijk kritiek geuit op het Iraanse beleid jegens Israël. “Deze houding heeft het land geïsoleerd op het internationale toneel”, zei Zibakalam in een interview met DW in 2022.
Die-hard aanhangers van de Islamitische Republiek Iran steunen echter de vijandige houding van het land jegens Israël en willen dat het land de confrontatie aangaat met de grootmachten.
Sommige aanhangers van het Iraanse regime en leden van de zogenaamde ‘As van het Verzet’ waren geïrriteerd door de al lang bestaande onwil van Iran om Israël aan te vallen in de context van de Gaza-oorlog of om aanvallen op Iran zelf te wreken, zei analist Ali Fathollah-Nejad. na de aanval op het consulaat. De directeur van de in Berlijn gevestigde denktank Center for Middle East and Global Order legde uit dat de frustratie toeneemt vanwege “Irans gebrek aan geloofwaardigheid als groot voorstander van de Palestijnse zaak en zijn onwil om Israël rechtstreeks te confronteren.”
Twee weken later, op 13 april, maakte de Iraanse Revolutionaire Garde bekend dat zij drones en raketten hadden afgevuurd op doelen in Israël. Het Israëlische leger zei dit en zijn bondgenoten onderschepten veel van de raketten voordat ze de Israëlische grens bereikten
Dit artikel is vertaald uit het Duits. Het werd bijgewerkt op 14 april, na de Iraanse aanval op Israël.