In de jaren tachtig lanceerde een Franse punkrockband een strijdkreet tegen extreemrechts in het land, dat al tientallen jaren standhoudt. Het gezang, dat nog steeds wordt gezongen bij linkse protesten, is ‘La jeunesse emmerde le Front National’, wat zich niet goed laat vertalen zonder krachttermen, maar in essentie extreemrechts vertelt dat ze moeten verdwalen.
Die grove strijdkreet is emblematisch voor wat vaak de conventionele wijsheid is geweest, niet alleen in Frankrijk maar ook elders: dat jonge mensen in hun politiek vaak naar links neigen. Nu wordt dat idee in twijfel getrokken nu steeds meer jongeren zich bij delen van het Franse electoraat hebben aangesloten om de extreemrechtse Nationale Vergadering te steunen, een partij die ooit als te extreem werd beschouwd om te regeren.
De resultaten van de parlementsverkiezingen van zondag, de eerste in tweedelige verkiezingen, lieten zien dat jongeren uit het hele politieke spectrum in veel grotere aantallen gaan stemmen dan in voorgaande jaren. De meesten van hen stemden links. Maar een van de grootste sprongen vond plaats in het geschatte aantal 18- tot 24-jarigen dat op de Nationale Vergadering stemde, in een verkiezing waarvan velen zeggen dat deze Frankrijk een nieuwe vorm zou kunnen geven.
Volgens een recente peiling van opiniepeilingsinstituut Ifop stemde een kwart van de leeftijdsgroep op de partij, tegen 12 procent twee jaar geleden.
Er is geen reden voor een dergelijke significante verschuiving. De Nationale Vergadering probeerde haar imago te rehabiliteren door bijvoorbeeld openlijk antisemitische mensen te verdrijven die de diepgewortelde vooroordelen van de oprichter van de beweging, Jean-Marie Le Pen, deelden. En het anti-immigrantenplatform van de partij vindt weerklank bij sommigen die wat zij zien als ongecontroleerde migratie als een probleem zien.
Entertainment profiteert ook van het verstrijken van de tijd; Veel jonge mensen die de Nationale Vergadering steunen waren kleine kinderen, of nog niet eens geboren, toen Le Pen Frankrijk schokte door de tweede ronde van de presidentsverkiezingen van 2002 te bereiken.
En de National Rally was slim in het kiezen van een nieuw gezicht: Jordan Bardella, een charismatische 28-jarige met een indrukwekkende TikTok-aanhang die in 2022 het presidentschap zal overnemen van Le Pens dochter Marine. Hij heeft geholpen de partij op te schonen. racistisch imago en pleit tegelijkertijd voor een voorkeursbehandeling van Franse burgers boven zelfs legale migranten.
“Wij behoren tot een generatie die Jean-Marie Le Pen nooit heeft gekend”, zegt Enzo Marano, 23, hoofd van de lokale jeugdafdeling van de National Rally, die onlangs feestvliegers uitdeelde in een buitenwijk van Parijs. “Wij zijn de Bardella-generatie.”
De heer Bardella, zo zeggen analisten, belichaamt de laatste fase van de tientallen jaren durende inspanningen van de Nationale Vergadering om zichzelf een nieuwe naam te geven: het benutten van sociale media om jonge kiezers te bereiken en het herverpakken van hun boodschap in een gelikte sociale mediacampagne die op hem gericht is.
Focussen op de heer Bardella is een belangrijke tactiek voor de partij, die werd opgericht door voormalige nazi-collaborateurs en waarvan de leden nog steeds onder vuur liggen vanwege het maken van racistische of antisemitische opmerkingen.
“Als je meer over de partij zelf praat, moet je het hebben over de geschiedenis van die partij en haar ideologie”, zegt Laurent Lardeux, socioloog bij het Nationaal Instituut voor Jeugd en Openbaar Onderwijs. Maar toen de campagne zich op de persoon concentreerde, voegde hij eraan toe: “Je kunt de ideologie opzij zetten en veel meer praten over karakter en houding – dat is branding en communicatie.”
Die strategie, gecombineerd met de groeiende woede tegen president Emmanuel Macron, lijkt tot nu toe te hebben gewerkt. De Nationale Assemblee heeft de partij van dhr. Macron bij de recente verkiezingen voor het Europees Parlement, een mager resultaat dat hem ertoe bracht vervroegde verkiezingen voor het Franse parlement uit te schrijven.
Maar zijn gok om de natie weer in het centrum te brengen leek te zijn mislukt toen de Nationale Vergadering ook die verkiezingen domineerde, die dit weekend op de meeste zetels in de tweede ronde plaatsvinden.
De groeiende populariteit van extreemrechts heeft links, dat nog steeds de keuze is van de meeste jonge kiezers, van streek gemaakt. Het Nieuwe Volksfront, een alliantie van linkse partijen, won zondag 42 procent van de stemmen van 18 tot 24 jaar, meer dan welke andere groep dan ook, aldus Ifop.
Linkse activisten werken nu hard om aanstaande zondag de tweede verkiezing te bereiken.
“We hebben geen keus”, zei Amadou Ka, een kandidaat voor het Nieuw Volksfront, onlangs tijdens een campagnebijeenkomst in Creil, een stad ongeveer 48 kilometer ten noorden van Parijs.
Volgens Ifop steeg het opkomstpercentage voor 18- tot 24-jarigen tijdens de eerste stemronde naar 56 procent, tegen 25 procent in 2022.
Analisten zeggen dat jongeren eerder zullen stemmen als er veel op het spel staat, zoals bij deze verkiezingen, die de Nationale Assemblee voor het eerst aan de macht zouden kunnen brengen. Als de partij een absolute meerderheid zou behalen, zou Macron vrijwel zeker gedwongen worden de heer Bardella tot premier te benoemen, waardoor hij controle zou krijgen over het binnenlands beleid.
Voor degenen die rechts steunen, is dit de grote kans van de Nationale Assemblee.
“We staan aan de vooravond van de macht”, zei de heer Marano terwijl hij campagnemateriaal uitdeelde.
Sommige mensen waren openlijk vijandig, verkreukelden pamfletten en maakten boze verwijzingen naar het antisemitische en racistische verleden van de partij. “Voor mij is dit fascisme”, zei een oudere man in gebroken Frans, wijzend naar een flyer met daarop de heer Bardella.
Olivier Galland, een socioloog bij het National Center for Scientific Research, zei dat Bardela een beroep deed op jonge kiezers uit de arbeidersklasse, velen op het platteland, die vaak moeite hadden om een vaste baan te bemachtigen.
“Bardella belichaamt dat deel van de Franse jeugd dat zich vergeten voelt door traditionele politici”, zei hij.
Noah Ludon, 19, een geschiedenisstudent die deze maand lid werd van de Nationale Vergadering, zei dat hij zich identificeerde met de heer Bardell omdat ze allebei opgroeiden in gezinnen uit de middenklasse in de buitenwijken van Parijs met een grote immigrantenbevolking.
“Ik voel me niet meer thuis”, zei Loudon, verwijzend naar de toestroom van migranten. “Het vinden van een Franse slager is moeilijk geworden.” Toen hem om meer gedetailleerde informatie werd gevraagd, zei hij dat hij doelde op een niet-halal-slager.
De heer Loudon, die zei dat zijn moeder werd aangevallen op de parkeerplaats van een supermarkt, zei dat misdaad ook een groot probleem is.
Dergelijke uitspraken doen denken aan de woorden van de heer Bardella, die hij deelde met zijn ruim 1,8 miljoen volgers op TikTok. Terwijl andere Franse politici op TikTok zitten, is het bekend dat de heer Bardella bijzonder bedreven is in het krijgen van meer likes en reacties dan andere politici – zelfs degenen zoals de heer Macron die veel meer volgers hebben.
“Het is goed in het balanceren van serieuze en lichte inhoud, surftrends en het tonen van een persoonlijke kant”, zegt Marie Guyomarc’h, woordvoerster van Visibrain, een bedrijf voor analyse van sociale media. ‘Hij is niet de enige,’ voegde ze eraan toe, ‘maar wel de enige voor wie het zo goed werkte.’
Veel van de video’s van de heer Bardella gaan over klassieke extreemrechtse onderwerpen zoals misdaad en immigratie. Maar andere clips hebben weinig met politiek te maken.
In enkele van Bardella’s populairste video’s zinspeelt hij op nepvideomontages waarin hij speelt met het idee dat hij en Gabriel Attal, de premier van Macron, heimelijk verliefd zijn. Hij knipoogt naar zijn volgers dat hij weet wat ze posten en dat hij een gevoel voor humor erover. Op sociale netwerken maakte hij ook melding van de videogame Call of Duty, die hij volgens een profiel in Le Monde als tiener speelde.
Met andere woorden: hij is een van hen.
Het zijn deze vriendschap en de extreemrechtse agenda die hij probeert te humaniseren, die veel jongeren met een migrantenachtergrond of die tot etnische minderheden behoren, afschrikken.
Rania Daki, 21, een studente en activiste die opgroeide in Aubervilliers, een voorstad van Parijs, zegt dat praten over mevrouw Le Pen haar als kind bang maakte. Destijds, zo herinnert ze zich, deden degenen die extreemrechts steunden dat op gedempte toon.
“Het is nu volkomen normaal geworden”, zei mevrouw Daki.
Zij en twee vrienden schreven een open brief in de krant Libération waarin ze de arbeidersbuurten opriepen om te stemmen en klopten op deuren om de boodschap te verspreiden.
Maar ze zei dat de toegang moeilijk was. Veel jongeren zeiden dat ze teleurgesteld waren in de politiek. Anderen zeiden dat ze het nieuws niet volgden.
Bezorgdheid over discriminatie en politiegeweld kwam vooral tot uiting op de plaatsen waar zij het onderzoek uitvoerde. De Nationale Assemblee wil een wettelijk ‘vermoeden van zelfverdediging’ creëren voor wetshandhaving, waarvan activisten vrezen dat het moeilijker zal worden om agenten verantwoordelijk te houden voor politiegeweld dat vaak tegen gekleurde mensen is gericht.
Dus toen het extreemrechtse stempercentage zondag op het televisiescherm verscheen in de kantoren van Ghett’up, een gemeenschapsorganiserende vereniging in de multiculturele Parijse buitenwijk Saint-Denis, was er een zucht.
“Zelfs vóór deze resultaten werden mensen aangevallen, beledigd en bespuugd”, zegt Mariam Touré, 22, een rechtenstudent en gemeenschapsactiviste die bij het evenement aanwezig was. Haar familie ontvluchtte de Ivoriaanse burgeroorlog in 2003 en arriveerde in 2009 in Frankrijk.
“We zullen nooit uit het politieke landschap worden gewist”, zei mevrouw Touré uitdagend tegen het publiek. ‘Tegelijkertijd,’ voegde ze er met krakende stem aan toe, ‘ben ik erg bang.’