Waarom is Ethiopië zo van streek door de alliantie tussen Egypte en Somalië?

Een militair bondgenootschap tussen Somalië en Egypte zorgt voor onrust in de kwetsbare Hoorn van Afrika, waardoor vooral Ethiopië zenuwachtig wordt – en er zijn zorgen dat de gevolgen meer kunnen worden dan een woordenoorlog.

De spanningen liepen deze week op met de aankomst van twee Egyptische C-130 militaire vliegtuigen in de Somalische hoofdstad Mogadishu, wat het begin betekende van een overeenkomst die eerder in augustus werd ondertekend tijdens een staatsbezoek aan Caïro door de Somalische president.

Het plan is dat tegen het einde van het jaar maximaal 5.000 Egyptische troepen zich zullen aansluiten bij de nieuwe troepenmacht van de Afrikaanse Unie, terwijl naar verluidt nog eens 5.000 afzonderlijk zullen worden ingezet.

Ethiopië, een belangrijke bondgenoot van Somalië in zijn strijd tegen aan al-Qaeda gelieerde militanten en ligt op gespannen voet met Egypte over een megadam die het in de Nijl heeft gebouwd, zei dat het niet ‘niet werkeloos kan toekijken terwijl andere actoren de strijd aangaan met Egypte. maatregelen om de regio te destabiliseren”.

De Somalische minister van Defensie sloeg terug door te zeggen dat Ethiopië moet ophouden met ‘huilen’ omdat iedereen ‘zal oogsten wat hij zaait’ – een verwijzing naar hun diplomatieke betrekkingen die al maanden in een neerwaartse spiraal verkeren.

Het komt allemaal neer op de ambities van de Ethiopische premier Abiy Ahmed, die wil dat zijn geheel door land omgeven land een haven krijgt. Ethiopië verloor de toegang tot de zee toen Eritrea zich begin jaren negentig afscheidde.

Op nieuwjaarsdag tekende Abiy een controversiële overeenkomst met de zelfbenoemde republiek Somaliland om 20 km van de kustlijn voor 50 jaar te leasen om een ​​marinebasis op te zetten.

Het zou er mogelijk ook toe kunnen leiden dat Ethiopië de afgescheiden republiek officieel erkent – ​​iets waar Somaliland sterk op aandringt.

Somaliland heeft zich ruim dertig jaar geleden losgemaakt van Somalië, maar Mogadishu beschouwt het als een deel van zijn grondgebied en heeft de overeenkomst omschreven als een daad van “agressie”.

Somalië vreest dat een dergelijke stap een precedent zou kunnen scheppen en andere landen zou kunnen aanmoedigen de onafhankelijkheid van Somaliland te erkennen, vertelde geopolitieke analist Jonathan Fenton-Harvey aan de BBC.

Hij voegde eraan toe dat buurland Djibouti zich ook zorgen maakt dat het zijn eigen havenafhankelijke economie zou kunnen schaden, aangezien Ethiopië traditioneel afhankelijk is van Djibouti voor import.

In een poging de spanningen te de-escaleren, zei de minister van Buitenlandse Zaken van Djibouti tegen de BBC dat zijn land bereid was Ethiopië “100%” toegang te bieden tot een van zijn havens.

“Het zal in de haven van Tadjoura zijn – 100 km, [62 miles] vanaf de grens met Ethiopië”, vertelde Mahmoud Ali Youssouf aan BBC Focus op Africa TV.

Dit is absoluut een stijlverandering, zo recent als vorig jaar, zei een senior presidentieel adviseur dat Djibouti terughoudend was om zijn buurland onbelemmerde toegang tot de Rode Zee te bieden.

Eerdere pogingen van Turkije om de spanningen te bezweren zijn mislukt, waarbij Somalië volhoudt dat het land niet zal toegeven totdat Ethiopië zijn soevereiniteit over Somaliland erkent.

Somalië heeft niet alleen zijn Nijlvijand Egypte erbij betrokken, maar heeft ook aangekondigd dat Ethiopische troepen vanaf januari volgend jaar geen deel meer zullen uitmaken van de strijdmacht van de AU.

Dat is het moment waarop de derde vredesoperatie van de AU begint. De eerste werd in 2007 ingezet nadat Ethiopische troepen de grens waren overgestoken om te helpen bij de strijd tegen de islamistische Al-Shabab-militanten, die toen de Somalische hoofdstad controleerden.

Volgens persbureau Reuters omvatten de huidige AU-missie minstens 3.000 Ethiopische soldaten.

Vorige week zei de premier van Somalië ook dat Ethiopië zijn overige 5-7.000 troepen die in verschillende regio’s gestationeerd zijn op grond van afzonderlijke bilaterale overeenkomsten zou moeten terugtrekken – tenzij het zich terugtrekt uit een havenovereenkomst met Somaliland.

Ethiopië beschouwt dit als een klap in het gezicht voor wat volgens de minister van Buitenlandse Zaken het “offer was dat Ethiopische soldaten betaalden” voor Somalië.

Een terugtrekking van de troepen zou Ethiopië ook kwetsbaar maken voor jihadistische aanvallen, vertelde Christopher Hockney, een senior onderzoeker bij het Royal United Services Institute, aan de BBC.

De geplande inzet van Egyptische troepen langs de oostgrens zou Ethiopië ook bijzonder ongerust maken, voegde hij eraan toe.

Egypte ziet de dam van Ethiopië in de Nijl – in het westen van het land – als een existentiële bedreiging – en heeft in het verleden gewaarschuwd dat het “maatregelen” zal nemen als zijn veiligheid in gevaar komt.

Egypte beschuldigt Ethiopië ervan zijn watervoorziening in gevaar te brengen door de bouw van de Grote Ethiopische Renaissance Dam (Gerd).

Dit begon in 2011 aan een zijrivier van de Blauwe Nijl in de noordwestelijke hooglanden van Ethiopië, waar 85% van het water van de Nijl stroomt.

Egypte zei dat Ethiopië doorging met het project in volledige “minachting” voor de belangen en rechten van stroomafwaartse landen en hun waterveiligheid.

Er wordt ook beweerd dat een vermindering van de hoeveelheid water uit de Nijl met 2% zou kunnen resulteren in het verlies van ongeveer 200.000 hectare (81.000 acres) geïrrigeerd land.

Voor Ethiopië wordt de dam gezien als een manier om een ​​revolutie in het land teweeg te brengen door elektriciteit op te wekken voor 60% van de bevolking en te zorgen voor een constante stroom elektriciteit voor bedrijven.

De laatste diplomatieke pogingen om uit te zoeken hoe de dam zou moeten werken – en te bepalen hoeveel water stroomafwaarts naar Soedan en Egypte zal stromen – mislukten afgelopen december.

Egypte beschouwt zijn militaire deal met Somalië als ‘historisch’ – in de woorden van de Egyptische president Abdul Fattah al-Sisi – en als een mogelijke kans om rekeningen te vereffenen over de megadam.

Het geschil over de Nijl zou inderdaad in Somalië kunnen plaatsvinden, waarschuwt dr. Hassan Khannenje, directeur van het Horn International Institute for Strategic Studies.

Dit zou mogelijk kunnen leiden tot een “interstatelijk conflict op laag niveau” tussen Ethiopië en Egypte als hun troepen elkaar ontmoeten aan de grens met Somalië.

Somaliland waarschuwde ook dat de oprichting van Egyptische militaire bases in Somalië de regio zou kunnen destabiliseren.

Zowel Ethiopië als Somalië hebben al te maken met hun eigen interne conflicten. Ethiopië kampt met opstanden op laag niveau in verschillende regio’s, en Somalië, dat zich herstelt van een verwoestende dertig jaar durende burgeroorlog, heeft nog steeds te kampen met Al-Shabab.

Deskundigen zeggen dat geen van beiden zich verdere oorlogvoering kan veroorloven – en meer onrust zou onvermijdelijk tot verdere migratie leiden.

Dr. Khannenje vertelde de BBC dat als er een conflict uitbreekt, dit de geopolitiek van de Rode Zee verder kan compliceren door andere spelers aan te trekken en de wereldhandel verder te beïnvloeden.

Jaarlijks passeren minstens 17.000 schepen het Suezkanaal, wat betekent dat 12% van de jaarlijkse wereldhandel door de Rode Zee gaat, wat volgens Lloyd’s List neerkomt op 1 biljoen dollar aan goederen.

Om deze reden willen landen als Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Turkije partnerschappen aangaan met Afrikaanse staten als Somalië die aan de Rode Zee grenzen.

Volgens de heer Harvey hebben Turkije en de VAE een betere kans om te bemiddelen en een middenweg te vinden.

De Verenigde Arabische Emiraten hebben zwaar geïnvesteerd in de haven van Berbera in Somaliland en hebben door hun investeringen in dat land aanzienlijke invloed op Ethiopië.

Alle ogen zullen gericht zijn op de volgende diplomatieke impuls van Turkije, dat banden heeft met Ethiopië en Somalië. De onderhandelingen zouden medio september moeten beginnen.

Aanvullende verslaggeving door BBC Ashley Lima, Waihiga Mwaura, Kalkidan Yibeltal en Juneydi Farah.