Waarom de dodelijke bosbranden in Chili de wijk Botania niet bereikten

Maar op de top van de heuvel was het een prachtig gezicht. In deze woestijn van as en roet, een oase.

Op de heuveltop glom het Plantenkwartier met zijn nette rijen heldere kleuren huizen onbeschadigd. De auto’s stonden ongestoord op de asvrije wegen.

Dat deze gemeenschap van ongeveer 80 huizen op de een of andere manier ongedeerd is gebleven uit wat wel de dodelijkste branden in de Chileense geschiedenis wordt genoemd, heeft ertoe geleid dat virale berichten op sociale media en krantenkoppen vol ongeloof en ontzag de afgelopen week.

“Ongelooflijk!” zei El Reporte Diario.

“WAT IS DE REDEN?” vroeg CHV Noticias.

Het verhaal van hoe Botania werd gered toen er zoveel in één keer verloren ging, wijst op mogelijke oplossingen en preventieve maatregelen in een land en een wereld die te kampen hebben met steeds verwoestendere bosbranden, terwijl het de hardnekkige sociale ongelijkheden onthult die dergelijke rampen vaak verergeren.

Enorme bosbranden vormen een nieuwe bedreiging voor Chili. Dit is waarom ze zo dodelijk zijn.

Botania dankt zijn ontsnapping aan de gedisciplineerde uitvoering van een brandpreventieplan opgesteld door Chileense bosbouwfunctionarissen een lokale niet-gouvernementele organisatie, met de steun van de Amerikaanse regering. Maandenlang hebben gemeenschapsleiders, met meer dan 20.000 dollar aan financiering van het United States Agency for International Development, voorraden gekocht en zich voorbereid op de volgende grote brand.

“Met hulpmiddelen en training kunnen goede dingen gebeuren”, zegt Tim Callaghan, een hoge USAID-functionaris. “En dit is duidelijk een succes.”

Maar toen de branden zich deze maand verspreidden, waarbij uiteindelijk maar liefst 6.000 huizen in beslag werden genomen en duizenden dakloos werden, waren het plan en de training die in Botany zo succesvol zouden zijn geweest, niet beschikbaar in veel gemeenschappen die deze het meest nodig hadden.

Waar de branden het meest verwoestend waren

Ambtenaren schatten dat 70 procent van de verwoeste huizen in de regio geconcentreerd was in illegale nederzettingen die ‘tomas illegales’ worden genoemd. De omstandigheden in veel nederzettingen waren zo brandgevaarlijk – onjuist bosbeheer, straten bezaaid met afval, huizen gebouwd met goedkope, brandbare materialen – dat hele gemeenschappen binnen enkele minuten in brand stonden.

Het was een tragische herinnering aan het onvermogen van Chili om de aanhoudende huizencrisis op te lossen. De afgelopen jaren hebben stijgende huurprijzen, samen met stagnerende inkomens en de lange schaduw van de coronaviruspandemie, gestandaardiseerde woningen voor tienduizenden mensen onbetaalbaar gemaakt. Velen kwamen terecht in tomas illegals.

Proliferatie nederzettingen vielen samen met een scherpe escalatie van bosbranden. De autoriteiten gaan ervan uit dat de branden deze maand opzettelijk zijn aangestoken. Maar wetenschappers zeggen dat de verspreiding van het vuur is versneld door een vluchtige combinatie van droogte, klimaatverandering en El Niño. Driemaal zoveel land in Chili is in het verleden verbrand tien jaar dan in de vorige, blijkt uit een onderzoek in het tijdschrift Scientific Reports.

De branden zijn de afgelopen jaren bijzonder hevig geweest in centraal Chili, waar de bij toeristen populaire regio Valparaiso is gerenoveerd door onregelmatige enclaves. Volgens een nationaal onderzoek woont ongeveer een kwart van alle tomas-illegalen in het land langs de hellingen en heuvels. Hier wonen ruim 30.000 mensen.

Sommige nederzettingen zijn meer georganiseerd, met stromend water en elektriciteit. Anderen zijn weinig meer dan een verzameling houten hutten. Onverharde wegen liggen bezaaid met puin. Brandende borstels zijn overal. De meeste liggen buiten het bereik van overheidsdiensten.

Sebastián Todd Navarro heeft al zijn 25 jaar in zo’n gemeenschap gewoond, Villa Independencia, gelegen boven een bruisend winkelcentrum. Hij hij voelde zich zelden gesteund van de staat. Afgesneden van de stadsgrenzen, moest zijn familie jarenlang informeel water en elektriciteit verkrijgen.

Op de middag van 2 februari merkte hij opnieuw de verwaarlozing van de staat op. Er is brand in de stad waarschuwingssysteem. Nog steeds Navarro zei dat het eerste teken van gevaar niet het zoemende geluid van zijn telefoon was, maar een brand naar beneden verspreiden.

‘Een aanblik die ik nooit kan vergeten’, zei hij.

Hij rende de heuvel op en profiteerde van al het struikgewas en afval dat in de hele gemeenschap achterbleef. De houten hutten vlogen in brand.

Navarro zei dat hij reed de heuvel af naar veiligheid. Tegen de tijd dat hij dit deed, was zijn gemeenschap vrijwel verdwenen. Volgens nieuwsberichten duurde het minder dan 10 minuten.

Toen Navarro terugkeerde, vond hij overal lichamen. Dagenlang, zei hij, bleven de lijken liggen. Mensen bedekten ze met metalen blikken om te voorkomen dat de honden zich ermee zouden voeden, terwijl ze wachtten tot overheidspersoneel zou komen om ze mee te nemen.

‘We konden niet langer toeschouwer zijn’

Verwaarlozing was niet het verhaal van Botania, wiens weg naar verlossing eind 2022 begon met een nieuwe brand. Dat vuur brandde door een nabijgelegen botanische tuin, de thuisbasis van enkele van ‘s werelds zeldzaamste boomsoorten, en verkoolde bijna 10 hectare.

De nabijheid van Botania, een middenklassewijk gebouwd op de top van een afgelegen heuvel en omringd door vlammend struikgewas, maakte de bewoners bang.

“We kunnen niet langer toeschouwers zijn”, zei bewoonster Cecilia Cisternas.

Op dat moment vroegen de stadsambtenaren van Quilpué of de buurt deel wilde uitmaken van het nieuwe proefproject. De stad heeft Botania geïdentificeerd als een van de meest bedreigde gemeenschap, en dit project was een manier om je voor te bereiden op de volgende brand. De inwoners van Botania waren het snel eens.

Het initiatief werd geleid door de lokale NGO Caritas Chile, die samenwerkte met Chileense bosbouwfunctionarissen en in 2022 een subsidie ​​ontving van USAID om gemeenschappen te trainen in brandpreventiestrategieën. Het nieuwe programma werd gelanceerd in 14 nederzettingen, waar ruim 12.000 mensen wonen. Irreguliere nederzettingen worden bewust achterwege gelaten.

“Helaas is de realiteit van de schikking complex”, zegt Valeria Melipillan, burgemeester van Quilpué. “Bijna allemaal bevinden ze zich in risicogebieden, die vatbaar zijn voor branden, overstromingen en massale verhuizingen – plaatsen waar geen gereguleerde bouw mogelijk zou zijn, waardoor het erg complex wordt om daar adequate preventieplannen op te stellen.”

Een woordvoerder van USAID zei dat de organisatie het programma wil uitbreiden naar meer kwetsbare gemeenschappen. “Hoewel informele nederzettingen niet waren opgenomen in de eerste fase van dit programma”, zei de woordvoerder, “zijn er discussies gaande over hoe extra risicogemeenschappen in toekomstige fasen kunnen worden betrokken.”

Voor plantkunde, Chileense bosbouwfunctionarissen hebben een risicorapport opgesteld om de grootste brandgevaren te identificeren en leerde de bewoners hoe ze hiermee om moesten gaan.

“Het plan was eenvoudig”, zegt Simon Berti, voorzitter van de Chileense Vereniging van Bosbouwingenieurs. “Verwijder alle begroeiing bij de huizen. Hak de bomen om, ruim alle verdroogde weilanden op.”

De inwoners van Botania hebben zich verdiept in de geheimen van bosbrandpreventie.

“Ik werk niet in de bosbouw”, zegt Rodrigo Vargas, voorzitter van een gemeenschapsorganisatie voor brandpreventie. “Ik ben gewoon een andere bewoner. We moesten alles vanaf nul leren om de basisconcepten onder de knie te krijgen.”

Ze maakten een breed pad rond de gemeenschap vrij en verwijderden al het puin om een ​​brandtrap te creëren. Ze hielden wekelijkse planningssessies en installeerden een commandocentrum uitgerust met een elektrische generator en portofoons. Ze maakten de omgeving regelmatig schoon van alle mogelijk brandbare materialen, kappen bomen en ruimen afval op. Ze leerden watersproeiers te gebruiken om de grond te doordrenken om de opmars van de vlammen te vertragen.

Toen was de tijd van voorbereiding voorbij. Het vuur is gearriveerd.

Opluchting, geluk – dan verdriet

Toen mensen begonnen te evacueren, raakte Vargas ervan overtuigd dat al hun voorbereidingen tevergeefs waren. Deze hel was anders dan hij ooit had gezien.

‘Vuurkracht,’ zei hij. “Zijn geweld.”

Hij bereikte de veiligheid beneden, waar hij wachtte op informatie over wat er in Botany was gebeurd. Eindelijk een bericht van een buurman: Botany stond nog overeind. Het brandde niet.

Vargas geloofde het niet. De buurman moet een fout hebben gemaakt. Vargas wachtte tot de vlammen waren gedoofd. Vervolgens beklom hij te voet de heuvel tot hij het zenit bereikte.

‘Het was een van de mooiste dingen’, zei hij. “Het stond er nog.”

Er zijn geen huizen beschadigd.

De opluchting en vreugde die hij voelde, maakten echter snel plaats voor verdriet. Hij nam even de tijd om het uitzicht van de buren in zich op te nemen. Er was weinig anders dan een zwarte zee van as.

Zijn Plantkunde was het enige dat overleefde.

McCoy berichtte vanuit Rio de Janeiro. Marina Dias in Brasilia heeft bijgedragen aan dit rapport.