Ultrafijne luchtvervuiling door vliegtuigen bedreigt de gezondheid van miljoenen mensen

De gezondheid van ruim 50 miljoen mensen die binnen een straal van twintig kilometer van de drukste luchthavens van Europa wonen, wordt geschaad door de hoge niveaus van ultrafijne luchtvervuiling die wordt uitgestoten door straalmotoren, zo blijkt uit een onderzoek in opdracht van campagnegroep Transport & Environment (T&E).

Sommige andere onderzoeken suggereren dat ultrafijnstof het risico op luchtwegaandoeningen, hart- en vaatziekten, neurologische aandoeningen, diabetes en zwangerschap kan verhogen, zegt Daan van Seters van het adviesbureau CE Delft in Nederland. Op basis van deze onderzoeken heeft zijn team nu geprobeerd de impact in heel Europa te beoordelen.

Ultrafijnstofvervuiling is echter een weinig bestudeerd aspect van luchtvervuiling en er bestaan ​​grote onzekerheden. “Onderzoek op dit gebied is schaars en het bewijsmateriaal is vaak niet doorslaggevend”, zegt van Setters.

Veel onderzoek naar luchtvervuiling door deeltjes heeft zich geconcentreerd op deeltjes met een diameter kleiner dan 2,5 micrometer, bekend als PM2,5. Ultrafijne deeltjes vormen een subset met een diameter van minder dan 0,1 micrometer.

“Dat maakt ze erg gevaarlijk, omdat ze, omdat ze zo klein zijn, heel, heel diep in het menselijk lichaam kunnen doordringen”, zegt Carlos Lopez de la Osa van T&E.

Straalmotoren produceren meer ultrafijne deeltjes dan andere typen motoren, waardoor mensen die in de buurt van luchthavens wonen of werken de grootste kans hebben om aan deze vorm van luchtvervuiling te worden blootgesteld. Er zijn echter geen effectieve grenzen aan hun niveau.

Hoewel ultrafijne deeltjes een vorm van PM2,5 zijn, gelden de limieten voor PM2,5 voor de totale massa deeltjes per kubieke meter lucht. Omdat ultrafijnstof zo klein is, kunnen er enorme aantallen per kubieke meter voorkomen zonder de PM2,5-limieten te overschrijden.

In feite is er zeer weinig monitoring van de niveaus van ultrafijne deeltjes, zegt Lopez de la Osa. “Wat we hebben zijn vooral lokale onderzoeken rond individuele luchthavens: Zürich, Amsterdam, Berlijn, Los Angeles”, zegt hij. ‘We hebben geen alomvattend beeld. Dat is een van de belangrijkste redenen waarom we besloten dit onderzoek te starten.”

Om de impact in heel Europa te beoordelen, schatten Van Setters en zijn collega’s eerst de niveaus van ultrafijnstofvervuiling rond 32 van de drukste luchthavens van het continent, op basis van cijfers uit individuele luchthavenstudies. Het team ging ervan uit dat de ultrafijnstofvervuiling lineair toenam met het aantal vluchten en hield geen rekening met windpatronen.

Vervolgens schatten onderzoekers, op basis van onderzoeken naar de gezondheidseffecten ervan, dat ultrafijnstofvervuiling nabij 32 luchthavens in de loop der jaren nog eens 280.000 gevallen van hoge bloeddruk, 330.000 gevallen van diabetes en 18.000 gevallen van dementie veroorzaakte.

“Dit is een eerste-orde schatting gebaseerd op extrapolatie, en epidemiologische studies moeten worden uitgevoerd om nauwkeurigere schattingen te verkrijgen”, zegt van Setters.

Maar volgens hem is dat in ieder geval een understatement. Dat komt omdat het onderzoek slechts naar 32 luchthavens kijkt en alleen naar mensen die binnen een straal van 20 kilometer wonen, en degenen die op luchthavens werken uitsluit.

Wat het blootgestelde bevolkingsaantal betreft, staat de luchthaven Orly bij Parijs bovenaan de lijst, met meer dan 6 miljoen mensen die binnen een straal van 20 kilometer wonen. De Londense luchthaven Heathrow staat op de vierde plaats, met meer dan 3 miljoen mensen in de buurt.

De gezondheidseffectbeoordeling van het team is sterk afhankelijk van een onderzoek uit 2022 naar de luchthaven Schiphol bij Amsterdam door Nicole Janssen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu in Nederland en collega’s. Janssen zegt dat haar team contact heeft opgenomen met CE Delft, maar onderzoekers heeft geadviseerd de impact niet op deze manier te kwantificeren gezien de grote onzekerheden.

Ze is het er echter mee eens dat er meer onderzoek nodig is. “Wij willen graag onze aanbeveling benadrukken om het risico van ultrafijnstof uit de luchtvaart rond andere internationale luchthavens verder te onderzoeken”, zegt Janssen.

Er zijn verschillende manieren om de ultrafijnstofvervuiling terug te dringen, zegt Krisztina Toth van T&E. Het is mogelijk om de vliegtuigbrandstof aan te passen – bijvoorbeeld door het zwavelgehalte te verlagen – om de uitstoot van ultrafijnstof terug te dringen. Zogenaamde “duurzame luchtvaartbrandstoffen” (SAF) produceren ook minder ultrafijnstofvervuiling.

“Maar helaas weten we dat het lang duurt voordat de productie van SAF voldoende toeneemt om zo’n impact te hebben”, zegt Toth.

Het beperken van de luchthavenuitbreiding en het aantal vluchten, en het aanmoedigen van alternatieve vormen van transport, zouden helpen – en ook de klimaateffecten van vliegen beperken.