Nu de rest van de wereld wordt afgeleid door de oorlogen in Gaza en Oekraïne, is Iran dichter dan ooit bij de productie van verschillende kernwapens gekomen, waardoor de snelheid waarmee het land kernbrandstof kan produceren de afgelopen weken dramatisch is toegenomen in een faciliteit die zo diep is begraven. het is vrijwel ongevoelig voor bunker-brekende bommen.
De scherpe technologische upgrade gaat hand in hand met een andere verontrustende verandering: voor het eerst laten sommige leden van de heersende elite van Iran de tientallen jaren oude nadruk van het land varen dat zijn nucleaire programma uitsluitend voor vreedzame doeleinden is bedoeld. In plaats daarvan beginnen ze publiekelijk de logica van het bezit van de bom te omarmen, met het argument dat recente raketuitwisselingen met Israël de noodzaak van een veel krachtiger afschrikmiddel onderstrepen.
In interviews met een tiental Amerikaanse, Europese, Iraanse en Israëlische functionarissen en externe deskundigen lijkt het cumulatieve effect van deze golf duidelijk: Iran heeft zijn rol als ‘drempel’-nucleaire staat verstevigd en loopt regelrecht naar de grens voor de wapenproductie zonder stappen te ondernemen. overheen.
Amerikaanse functionarissen zijn verdeeld over de vraag of Iran zich voorbereidt op die laatste stap of zal besluiten dat het veiliger – en effectiever – is om net aan de rand van de wapencapaciteit te blijven, zonder openlijk afstand te doen van zijn laatste toezegging als ondertekenaar van het Nucleaire Non-proliferatieverdrag. .
De meeste functionarissen spraken op voorwaarde van anonimiteit, omdat veel over het nucleaire programma van Iran, van beoordelingen van zijn status tot geheime pogingen om het te infiltreren en te vertragen, zeer geheim is.
En ze waarschuwen dat hoewel Iran nu in dagen of weken brandstof zou kunnen produceren voor drie of meer bommen, het nog lang zou duren – misschien wel 18 maanden – voordat Iran die brandstof zou inbouwen in een kernkop die via een raket zou kunnen worden afgeleverd. van dat type is in april in Israël.
Maar de nucleaire expansie van Iran komt op de meest delicate momenten.
De Iraniërs zijn zich er terdege van bewust dat de Verenigde Staten vastbesloten zijn een escalatie van het conflict in het Midden-Oosten te voorkomen, en er is heen en weer gewisseld tussen Washington en Teheran om de gevaren te benadrukken. En de Iraniërs zelf, zei een hoge regeringsfunctionaris, weten hoeveel ze zullen verliezen als de oorlog zich uitbreidt.
Maar toch, zoals een Europese diplomaat die betrokken was bij de gesprekken met Teheran zei: als de Iraniërs uranium zouden verrijken op het huidige niveau van nog maar een paar jaar geleden, toen de regio nog niet zo’n broeinest was, zou Israël vrijwel zeker militaire opties overwegen om de Iraanse kerncentrales aan te vallen. faciliteiten.
De Israëlische premier Benjamin Netanyahu, die in het verleden meermaals dicht bij het bevel tot een dergelijke actie is gekomen, heeft weinig gezegd over de recente opbouw van Iran, gepreoccupeerd met zijn oorlog met Hamas in Gaza en het risico dat deze uitmondt in een openlijk conflict met Israël. Hezbollah aan de grens met Libanon. Er zijn nu echter aanwijzingen dat Israëlische functionarissen zich opnieuw richten op de recente prestaties van Iran.
Ze richten zich ook op het veranderen van de manier waarop Iran praat over zijn al lang bestaande nucleaire programma, dat Israël – soms met actieve betrokkenheid van de Verenigde Staten – de afgelopen jaren heeft geprobeerd te verlammen.
Terwijl de Iraniërs zich voorbereiden om vrijdag naar de stembus te gaan om een opvolger te kiezen voor president Ebrahim Raisi, die vorige maand samen met de minister van Buitenlandse Zaken omkwam bij een helikoptercrash, hebben Iraanse topfunctionarissen de rituele verzekering laten vallen dat Iran alleen vreedzame doeleinden voor ogen heeft. zijn kernwapenprogramma. Een functionaris die dicht bij de hoogste leider van Iran stond, zei onlangs dat als Iran met een existentiële dreiging te maken zou krijgen, het “zijn nucleaire doctrine opnieuw zou onderzoeken”.
De Israëlische minister van Defensie Yoav Gallant benadrukte de nucleaire aanval van Iran deze week tijdens ontmoetingen met minister van Buitenlandse Zaken Antony J. Blinken, minister van Defensie Lloyd J. Austin III en CIA-directeur William J. Burns.
In april vuurde Iran honderden raketten en drones af op Israël, waarvan de meeste door Israël werden onderschept. Maar de aanval, die een vergelding was voor een Israëlische aanval waarbij verschillende commandanten van de Iraanse strijdkrachten op het terrein van de Iraanse ambassade in Syrië omkwamen, was een ernstige escalatie. De Iraniërs kwamen hoogstwaarschijnlijk voort uit de ervaring die vaststelde dat het land een sterker afschrikmiddel nodig had, concludeerden Amerikaanse functionarissen en externe experts.
“Iran zendt een duidelijke boodschap uit dat als de druk van de sancties aanhoudt, als de moorden op zijn commandanten doorgaan en als Washington of Israël besluiten de strop aan te halen, zij alle ketens zullen verbreken”, zei Hossein Alizadeh, een voormalige Iraanse diplomaat. liep in 2010 over. Hij sprak vanuit Groot-Brittannië, waar hij nu woont.
Onafhankelijke schattingen op basis van productiestatistieken van het Internationaal Atoomagentschap, dat nog steeds beperkte toegang heeft tot de faciliteiten van Iran, hebben nu genoeg uranium verrijkt tot een zuiverheid van 60 procent – dat in dagen of weken kan worden omgezet in bombrandstof – om ten minste drie wapens te produceren. .
David Albright, een nucleair expert, zei in een interview dat zodra Iran klaar is met het installeren van nieuwe centrifuges in Fordow, de ondergrondse faciliteit, het land in staat zou moeten zijn die voorraad binnen enkele weken of maanden te verdubbelen.
Hoewel het nog meer dan een jaar zou duren om het wapen daadwerkelijk te produceren, is het de vraag of Amerikaanse of Israëlische spionagediensten deze stap zullen detecteren en kunnen tegenhouden.
In een maandag uitgegeven verklaring wezen de Verenigde Staten, Duitsland, Groot-Brittannië en Frankrijk op de gevaren.
“Iran vergroot zijn voorraad hoogverrijkt uranium tot ongekende niveaus voor een staat zonder kernwapenprogramma”, zeiden de landen, eraan toevoegend dat “dergelijke activiteiten geen geloofwaardige civiele rechtvaardiging hebben.”
De faciliteiten bleven op hun plaats en het werk werd stopgezet
De laatste keer dat Washington het gevoel had dat het met een echte nucleaire crisis met Iran te maken had, was in 2013, toen president Barack Obama de heer Burns, destijds een hoge functionaris van het ministerie van Buitenlandse Zaken, en de nationale veiligheidsadviseur van vice-president Joseph R. Biden Jr., Jake Sullivan, naar het land stuurde. , om de mogelijkheid van een deal met de nieuw gekozen Iraanse president Hassan Rouhani te onderzoeken.
De heer Burns en de heer Sullivan – die vandaag de dag, in zeer verschillende rollen, belangrijke spelers blijven bij de beslissing hoe om te gaan met de groeiende capaciteiten van Iran – kwamen met een overeenkomst van zes maanden om het Iraanse programma te beteugelen in ruil voor miljarden dollars aan verlichting van de sancties. Er volgden hevige onderhandelingen over een permanent akkoord, dat medio 2015 werd bereikt.
Volgens de voorwaarden werd 97 procent van de nucleaire brandstof van Iran het land uit verscheept naar Rusland, dat destijds samenwerkte met de Verenigde Staten, de Europese Unie, Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland en China om te voorkomen dat Iran wapens zou verkrijgen.
Maar er zat een zwakte in de deal, wat de onderhandelaars destijds erkenden.
Iran heeft erop aangedrongen dat het zijn belangrijkste verrijkingsfaciliteiten moet behouden en verzet zich tegen Amerikaanse en Europese eisen om deze te ontmantelen. Dus bleef de ondergrondse fabriek in Fordow bestaan, waar niet-nucleair materiaal werd gesponnen – een concessie die de leidende Amerikaanse onderhandelaar destijds een ‘bittere pil’ noemde.
Evenals de belangrijkste verrijkingslocatie in Natanz, die veel dichter bij de oppervlakte ligt en gemakkelijker te vernietigen is. (Iran bouwt nu een diepe ondergrondse faciliteit in Natanz, maar die zal volgens Amerikaanse inlichtingenfunctionarissen de komende jaren nog niet klaar zijn.)
Terwijl de Amerikaanse en Israëlische luchtmacht vaak hebben geoefend wat nodig is om Fordow te bombarderen, en zelfs een nabootsing van de locatie in de woestijn van Nevada hebben gebouwd, zeggen militaire functionarissen dat er herhaalde, nauwkeurige aanvallen van Amerika’s grootste ‘bunkerbreker’ nodig zijn om de locatie te bereiken. zo diep.
Ondanks alle beschuldigingen van de Republikeinen in het Congres negen jaar geleden over het nucleaire akkoord, hield Iran zich aanvankelijk aan de voorwaarden en beperkte het zijn productie tot symbolische hoeveelheden nucleaire brandstof. IAEA-inspecteurs kwamen en gingen regelmatig, en terwijl er ruzie werd gemaakt over het reconstrueren van de geschiedenis van de Iraanse activiteiten in het verleden, hielden de camera’s van het agentschap 24/7 toezicht op de keten van bewaring van Iraanse brandstof.
En grotendeels buiten het zicht van de inspecteurs ontwikkelde Iran zijn nieuwe IR-6-centrifuges, die veel sneller brandstof konden produceren dan de oude IR-1’s waar het al jaren mee worstelde, ter voorbereiding op de dag waarop, onder de voorwaarden van de deal , zou het de nieuwe machines kunnen installeren.
Toen trok president Donald J. Trump zich terug uit de overeenkomst van 2015. Hij voerde aan dat het opnieuw instellen van sancties het Iraanse regime zou breken en voorspelde dat het land om een nieuwe deal zou smeken.
De heer Trump had het op beide punten bij het verkeerde eind. De Iraniërs begonnen langzaam de planten te reactiveren. Ze verwijderden enkele camera’s en verboden enkele inspecteurs. En ze begonnen zich te verrijken tot een zuiverheid van 60 procent – waardoor de aarde veel dichter bij bombrandstof kwam te staan dan toen Mr. Brands en dhr. Sullivan werd elf jaar geleden gestuurd voor geheime onderhandelingen.
De poging van de regering-Biden om de belangrijkste elementen van de overeenkomst te reconstrueren mislukte in 2022. Rafael Grossi, de directeur-generaal van het IAEA, zei na een recente reis naar Teheran dat de overeenkomst uit 2015 waaruit de heer Trump zich terugtrok nu dood was.
“Niemand past het toe, niemand volgt het”, vertelde hij onlangs aan een Russische krant. “Er zijn pogingen geweest om het hier in Wenen nieuw leven in te blazen. Maar helaas, hoewel ze relatief dicht bij succes waren, faalden ze om mij onbekende redenen.”
Plannen om wapens te weigeren beginnen te barsten
Iran heeft volgehouden dat het geen kernwapens kan produceren of gebruiken vanwege een ‘fatwa’ of religieus edict uit 2003, uitgevaardigd door de opperste leider van het land, ayatollah Ali Khamenei. Het land zei dat de fatwa van kracht bleef, zelfs nadat Israël een enorm archief met Iraanse documenten had gestolen en vervolgens vrijgegeven, waaruit duidelijk bleek dat het land wapens probeerde te ontwerpen.
Amerikaanse functionarissen zeggen dat er geen bewijs is van huidige pogingen om Irans uranium van bijna bomkwaliteit te bewapenen; De Israëli’s beweren dat dergelijke inspanningen inderdaad gaande zijn, onder het mom van universitair onderzoek.
Voor Iran zijn de risico’s van bewapening groot. Hoewel Iran enkele camera’s van het IAEA heeft verwijderd of uitgeschakeld, is het duidelijk dat Israëlische, Amerikaanse en Britse inlichtingendiensten diep in het programma zijn doorgedrongen.
Het kat-en-muisspel met inspecteurs en Israëlische en westerse spionnen is al jaren aan de gang. Maar de recente nucleaire expansie is terug te voeren op de raketlancering in april, toen Iran en Israël op de rand van oorlog stonden.
Kort daarna begonnen drie hoge functionarissen met nauwe banden met de heer Khamenei te verklaren dat de Iraanse niet-wapendoctrine omkeerbaar was als het land met een existentiële dreiging te maken kreeg. (De sjiitische islam staat kerkelijke geleerden toe om edicten en fatwa’s aan te passen om de eisen van de huidige tijd weer te geven.)
Tot de functionarissen behoorden Kamal Kharazi, de adviseur voor het buitenlands beleid van de heer Khamenei en voormalig minister van Buitenlandse Zaken; Abbas Araghchi, een prominente diplomaat die als viceminister van Buitenlandse Zaken en nucleair onderhandelaar diende voor de nucleaire deal van 2015 met wereldmachten; en generaal Ahmad Haq Taleb, een lid van de Revolutionaire Garde die fungeert als commandant voor de bescherming en verdediging van de nucleaire locaties van Iran.
Als Israël de nucleaire installaties van Iran zou bedreigen, zei generaal Haq Talab medio april in een toespraak: “Het is heel goed mogelijk en denkbaar dat de Islamitische Republiek haar nucleaire doctrine en beleid zal heroverwegen en haar eerder uitgesproken standpunten zal terugdraaien.”
Een paar weken later heeft dhr. Kharazi vertelde Al Jazeera dat Iran de capaciteit heeft om een atoombom te produceren, maar niet heeft besloten dit te doen.
“Als het voortbestaan van Iran wordt bedreigd, zullen we geen andere keuze hebben dan onze nucleaire doctrine om te keren”, zei hij.
En eind mei heeft dhr. Araghchi vertelde op een conferentie in Doha, Qatar, dat Israëlische aanvallen “anderen zouden kunnen dwingen hun veiligheidsberekeningen en hun nucleaire standpunten opnieuw te evalueren.”
De verklaringen leken gecoördineerd te zijn, of op zijn minst een weerspiegeling van het debat dat plaatsvindt in Iraanse machtskringen over de vraag of het tijd is om zijn nucleaire programma te bewapenen en een bom te bouwen, aldus vier Iraanse functionarissen, waaronder diplomaten en leden van de Revolutionaire Garde. . Iedereen was zich bewust van het voortdurende strategische debat.
Er blijven scherpe verdeeldheid bestaan, maar “op dit punt beginnen veel Iraniërs te geloven en hardop te zeggen dat het bouwen van een nucleair afschrikmiddel, gezien alle bedreigingen waarmee we worden geconfronteerd, niet alleen maar een militaire strategie is”, zei Mehdi Chadeganipour, adviseur van voormalig president Mahmoud. Ahmadinejad. “Het is puur gezond verstand.”