Net als andere regeringen in het Midden-Oosten is Egypte niet verlegen geweest over zijn standpunt ten aanzien van het Israëlisch-Palestijnse conflict. Zijn beschuldigingen aan het adres van Israël over de oorlog in Gaza zijn luid en constant. De staatsmedia zonden beelden uit van lange rijen hulpvrachtwagens die stonden te wachten om van Egypte naar Gaza te gaan, wat de rol van Egypte benadrukte als het enige kanaal voor het grootste deel van de beperkte hulp die het belegerde gebied binnenkwam.
Maar eerder deze maand, toen honderden mensen zich in het centrum van Caïro verzamelden om te demonstreren uit solidariteit met Gaza, kwamen Egyptische veiligheidsfunctionarissen naar binnen en arresteerden volgens hun advocaat veertien demonstranten. In oktober organiseerde de regering haar eigen pro-Palestijnse bijeenkomsten. Er werden echter ook tientallen mensen gearresteerd nadat demonstranten leuzen riepen die kritisch waren over de regering. Volgens hun advocaten zitten ruim vijftig van hen nog steeds achter de tralies.
Het is een patroon dat zich in de hele regio herhaalt sinds Israël, als reactie op een Hamas-aanval, een zes maanden durende oorlog in Gaza lanceerde: het verdriet en de woede van Arabische burgers over het lot van Gaza mondt uit in officiële repressie wanneer die woede gericht is op hun eigen leiders. In sommige landen is zelfs het publiekelijk uiten van pro-Palestijnse sentimenten voldoende om arrestatie te riskeren.
Sommige regeringen in de Arabische wereld lopen niet in de pas met hun eigen volk op het gebied van economische kansen en politieke vrijheid en hebben lange tijd te maken gehad met extra wrok over hun banden met Israël en zijn belangrijkste geldschieter, de Verenigde Staten. Nu heeft de oorlog in Gaza – en wat veel Arabieren zien als de medeplichtigheid van hun eigen regering – een oude wig gedreven tussen de heersers en degenen die geregeerd worden met nieuwe macht.
Marokko vervolgt tientallen mensen die zijn gearresteerd bij pro-Palestijnse protesten of zijn vastgehouden vanwege berichten op sociale media waarin kritiek werd geuit op de toenadering van het koninkrijk tot Israël. In Saoedi-Arabië, dat een normaliseringsovereenkomst met Israël nastreeft, en in de Verenigde Arabische Emiraten, die er al een hebben, hebben de autoriteiten zo’n overgevoeligheid getoond voor elke zweem van oppositie dat veel mensen te bang zijn om over de kwestie te spreken.
En de Jordaanse regering, gevangen tussen haar Palestijnse meerderheidsbevolking en nauwe samenwerking met Israël en de Verenigde Staten, heeft volgens Amnesty International sinds begin oktober minstens 1.500 mensen gearresteerd. Dat omvat ongeveer 500 in maart, toen er enorme protesten werden gehouden buiten de Israëlische ambassade in Amman.
Naderhand zei de Jordaanse Senaatsvoorzitter Faisal al-Fayez dat zijn land “niet zal accepteren dat demonstraties en protesten uitmonden in platforms voor onenigheid.”
Arabische autocratieën tolereren zelden afwijkende meningen. Maar het activisme rond de Palestijnse zaak is bijzonder netelig.
Decennia lang hebben Arabische activisten de strijd voor gerechtigheid voor de Palestijnen – een zaak die Arabieren van verschillende politieke overtuigingen, van Marrakesh tot Bagdad, verenigt – gekoppeld aan de strijd voor grotere rechten en vrijheden in eigen land. Voor hen was Israël de avatar van autoritaire en kolonialistische krachten die de groei van hun samenlevingen tegenwerkten.
“Wat er met het Palestijnse volk gebeurt, maakt voor de Arabieren overal ter wereld de wortel van het probleem duidelijk: dat het probleem tirannie is”, zegt Abdurrahman Sultan, een 36-jarige Koeweitse man die sindsdien heeft deelgenomen aan sit-ins ter ondersteuning van de Palestijnse zaak. de oorlog begon.
Koeweit tolereerde aanvankelijk enkele sit-ins. Maar voor sommige Arabische regeringen vormt die connectie een gevaar. Palestijnse vlaggen waren een veelvoorkomend verschijnsel tijdens de protesten van de Arabische Lente die in 2011 de regio overspoelden. In Egypte, waar president Abdel Fattah el-Sisi de protesten heeft neergeslagen en de meeste kritiek tot zwijgen heeft gebracht sinds hij in 2013 aan de macht kwam, zijn de autoriteiten zich er altijd van bewust dat activisme snel kan boemerang tegen hen.
“Vandaag protesteren ze voor Palestina; morgen zouden ze tegen hem zelf kunnen protesteren – de president”, zegt Nabeh Ganady, 30, een mensenrechtenadvocaat die veertien activisten vertegenwoordigt die zijn gearresteerd tijdens het protest van 3 april in Caïro.
De boodschap, zei Mahienor El-Massry, een mensenrechtenadvocaat die zich bij de demonstratie aansloot, ‘is dat mensen niet eens moeten dromen dat er enige marge is voor vrijheid of voor democratie, en dat je nooit vertrouwen mag winnen en dan in de richting van hogere eisen moet gaan. .”
Volgens Ahmed Doume, een prominente Egyptische activist, werd mevrouw El-Massry afgelopen dinsdag samen met tien andere demonstranten gearresteerd tijdens een klein solidariteitsprotest buiten het kantoor van de Verenigde Naties in Caïro. Ze werden later vrijgelaten.
In interviews in Egypte, Marokko en de landen van de Perzische Golf – waaronder Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Oman en Koeweit – beschreven veel burgers het Israëlisch-Palestijnse conflict in grimmige bewoordingen, waarbij ze de Palestijnse zaak zagen als een strijd voor gerechtigheid. Israël als symbool van onderdrukking en in sommige gevallen de relatie van hun heersers met Israël als moreel bankroet.
Na overeenkomsten van Bahrein, Marokko en de Verenigde Arabische Emiraten om de betrekkingen met Israël te normaliseren, samen met Saoedische stappen om dit voorbeeld te volgen, heeft de oorlog in die landen de woede aangewakkerd, niet alleen jegens Israël, maar ook jegens Arabische leiders die bereid zijn met Israël samen te werken.
‘Als je bereid bent dat te verkopen en die mensen te verkopen – jezelf te verkopen – wat is het volgende? Wat is er nog meer te koop?” zei Salem, een man uit de Emiraten van in de twintig, die vroeg om met zijn middelste naam te worden geïdentificeerd, gezien de reputatie van de autoriteiten van de Emiraten op het gebied van het bestraffen van afwijkende meningen.
Regeringen die de overeenkomsten met Israël ondertekenden, beschreven het besluit vaak als een stap in de richting van een grotere regionale dialoog en interreligieuze tolerantie. In februari zei de regering van de Emiraten in een verklaring aan The New York Times dat het onderhouden van open diplomatieke banden met Israël ‘belangrijk is in moeilijke tijden’.
Maar vanwege vijandigheid of, op zijn best, onverschilligheid tegenover Israël onder het bredere Arabische publiek, is er een “direct, noodzakelijk verband” tussen autoritarisme en de ondertekening van dergelijke overeenkomsten, zei Marc Lynch, een professor in de politieke wetenschappen die zich richt op het Midden-Oosten. aan de George Washington-universiteit.
Het feit dat sommige Arabische Golfstaten Israëlische surveillance-instrumenten hebben gebruikt om critici in de gaten te houden, versterkt die indruk alleen maar.
‘Als mensen ruimte hadden voor democratische keuze of expressie, zouden ze niet kiezen voor normalisatie met Israël’ zegt Maryam AlHajri, een Qatarese socioloog en anti-normalisatie-activist.
Veel Arabische regeringen hebben geprobeerd de volkswoede te temmen of te beheersen met felle retoriek waarin Israël voor de oorlog werd veroordeeld. Toch zien ze te veel praktische voordelen in de banden met Israël om zich terug te trekken uit de vredesakkoorden, zeggen analisten.
Egypte, het eerste Arabische land dat vrede heeft gesloten met Israël, heeft tijdens de jaren van gezamenlijke strijd tegen de strijdbaarheid in het noorden van de Sinaï een nauw veiligheidspartnerschap met zijn buurland ontwikkeld. Egypte en Israël hebben ook samengewerkt om Gaza te blokkeren om Hamas in bedwang te houden, wiens vorm van militant politiek islamisme Egypte als een bedreiging beschouwt. Egypte heeft de medewerking van Israël nodig om een massale toestroom van Palestijnse vluchtelingen uit Gaza te voorkomen.
De Golfmonarchieën, waaronder Saoedi-Arabië en de Emiraten, die al jaren te maken hebben met aanvallen van door Iran gesteunde groepen, onderhouden lange tijd veiligheidsbanden met Israël, dat Iran als de grootste bedreiging beschouwt. Deze vijand-mijn-vijand-regeling maakte de weg vrij voor latere normalisatiegesprekken, en kritiek op deze initiatieven komt zelden voor omdat veel Golfmonarchieën feitelijk alle vormen van protest en politieke organisatie verbieden.
HA Hellyer, een veiligheidsexpert uit het Midden-Oosten bij de Carnegie Endowment for International Peace, zei dat regeringen “een grens proberen te trekken tussen die woede, die volgens mij heel oprecht wordt gevoeld, in alle sectoren van de Arabische samenlevingen, en wat die staten interpreteren als hun nationale veiligheid.”
In het verleden hebben sommige leiders van de regio hun gefrustreerde bevolking de ruimte gegeven om pro-Palestijns en anti-Israëlisch activisme te ventileren. Maar nu het lijden in Gaza in de ogen van veel van hun burgers de Arabische regeringen raakt, betreedt de verontwaardiging gevoelig terrein.
Sommige Egyptenaren hebben hun regering bekritiseerd omdat zij Israël onder meer inspraak heeft gegeven bij het leveren van broodnodige hulp aan Gaza via een grensovergang in Egypte. En sinds oktober hebben Marokkanen zich verzameld in grote, bijna dagelijkse demonstraties van solidariteit in zo’n veertig steden, waar linksen en islamisten, jong en oud, mannen en vrouwen, samenkomen.
Voor het grootste deel lieten de autoriteiten hen met rust. Volgens mensenrechtenorganisaties en getuigen werden echter verschillende protesten onderdrukt en werden tientallen demonstranten gearresteerd, waaronder een groep van dertien in de stad Sale en een activist genaamd Abdul Rahman Zankad, die op Facebook kritiek had op de normalisatieovereenkomst van Marokko met Israël.
De heer Zankad werd deze maand veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf.
“Mensen worden gearresteerd alleen maar omdat ze hun mening uiten”, zegt Serroukh Mohammed, advocaat in de havenstad Tanger en lid van een islamistische politieke organisatie. Marokkanen zullen blijven protesteren, zei hij, zolang hun regering het populaire sentiment tart om de banden met Israël te onderhouden.
Vertegenwoordigers van de regeringen van Egypte en Marokko hebben niet gereageerd op verzoeken om commentaar.
Voor Arabieren als de heer Sultan van Koeweit betekent het ontbreken van publieke steun voor de betrekkingen met Israël dat elk normaliseringsakkoord gedoemd is.
‘Om vrede te sluiten heb je regimes en regeringen nodig die hun volk vertegenwoordigen, die gekozen zijn’, zei hij.
Aida Alami bijgedragen rapportage vanuit Rabat, Marokko.