In Groot-Brittannië gedoneerd sperma wordt geëxporteerd en zou kunnen worden gebruikt om grote aantallen kinderen te creëren in meerdere landen, wat in strijd is met de strikte limiet van tien gezinnen in Groot-Brittannië, waarschuwen experts.
Een juridische maas in de wet betekent dat hoewel een enkele donor kan worden gebruikt om maximaal tien gezinnen te creëren in vruchtbaarheidsklinieken in Groot-Brittannië, er geen beperkingen zijn voor bedrijven die sperma of eicellen beschikbaar stellen voor aanvullende vruchtbaarheidsbehandelingen in het buitenland.
Met het einde van de donoranonimiteit en de mogelijkheid om genetische verwanten te vinden op DNA-testlocaties, roept dit het vooruitzicht op dat sommige door donoren verwekte kinderen relaties zullen onderhouden met tientallen biologische halfbroers en -zussen in heel Europa.
Professor Jackson Kirkman-Brown, voorzitter van de Association of Reproductive and Clinical Scientists (ARCS), is een van degenen die de Human Fertilization and Embryology Authority (HFEA) oproepen om de beperkingen aan te scherpen.
“Als je gelooft dat het in de moderne wereld nodig is om een limiet van tien gezinnen te hanteren, is het logisch dat deze geldt waar het sperma ook vandaan komt”, zegt Kirkman-Brown, tevens directeur van het Center for Human Reproductive Science van het Center for Human Reproductive Science. Universiteit van Birmingham. “Er zijn gegevens die aantonen dat sommige kinderen die hele grote gezinnen vinden daar moeite mee hebben.”
Tot vijf jaar geleden was Groot-Brittannië vooral een importeur van sperma, vooral uit Denemarken en de VS. Maar nu een groeiend aantal internationale sperma- en eierbanken donatiecentra in Groot-Brittannië hebben geopend, wordt het beeld complexer.
Tussen 2019 en 2021 werden 7.542 spermarietjes geëxporteerd vanuit Groot-Brittannië, volgens cijfers van de HFEA (voor één IVF-cyclus is doorgaans één spermarietje nodig). De Europese Spermabank, die 90 procent van de export voor haar rekening neemt, hanteert een wereldwijde limiet van 75 gezinnen per donor en schat dat haar donoren gemiddeld 25 gezinnen helpen.
Cryos, ‘s werelds grootste sperma- en eicelbank, die in april een spermadonatie-eenheid opende in Manchester, zei dat het ‘wereldwijd mikt op 25-50 gezinnen per donor’.
Dr. Lucy Frith van de Universiteit van Manchester, die onderzoek doet naar ervaringen met donorconceptie, zegt dat contact met biologische halfbroers en -zusjes vaak als positief wordt ervaren. “Maar toen het aantal broers en zussen begon te groeien [it] ze voelde zich onhandelbaar voor contact en relaties met een toenemend en onbepaald aantal mensen”, zei ze. “Er zijn geen harde en snelle cijfers wanneer een aantal ‘te veel’ wordt en het afhankelijk is van individuen, maar over het algemeen werd meer dan 10 als een grote groep beschouwd.”
Het potentieel open aantal toekomstige broers en zussen is een andere uitdaging. “Als je sperma eenmaal invriest, veroudert het niet”, zei Kirkman-Brown. In theorie zou de donor jarenlang of zelfs tientallen jaren gebruikt kunnen blijven worden. “Je kunt donorbroers en zussen krijgen die ouder zijn dan je ouders, wat nergens anders is gebeurd”, voegde hij eraan toe.
Anderen hebben opgemerkt dat de toenemende commercialisering van de markt in tegenspraak is met de altruïstische basis voor sperma- en eiceldonatie, waarbij de Britse wet alleen compensatie voor tijd en kosten toestaat.
“Het wordt aan donoren gepresenteerd als een prachtig geschenk dat iemand helpt een gezin te stichten, en niet als: ‘We gaan het aantal geboorten uit je gameten maximaliseren en er zoveel mogelijk geld mee verdienen'”, zegt prof. Nicky Hudson, medisch socioloog aan De Montford University. “Als je met donoren praat en hen deze kansen voorlegt, zijn ze echt verrast.”
Hudson doet onderzoek naar eiceldonatie, een markt die dankzij de vooruitgang op het gebied van het invriezen van eieren als een nieuwe markt in opkomst is en die verder zou kunnen uitbreiden als de compensatie stijgt van £750 naar £986 in oktober.
Het afleveren van eieren zou nieuwe grenzen kunnen openen voor het biologische moederschap. “Het idee van een vader voor een stel kinderen bestaat al in onze culturele verbeelding”, voegde Hudson eraan toe. “Dat hebben we niet voor vrouwen.”
“Eiceldonoren hebben het idee om hun eieren naar het buitenland te verzenden echt krachtig afgewezen”, voegde ze eraan toe. “Iemand vertelde me dat het vergelijkbaar was met mensenhandel.”
De grondgedachte voor het handhaven van de limiet van tien gezinnen in erkende klinieken is volgens de HFEA dat overleg met donoren en verwekte mensen suggereert dat dit het aantal is waar mensen zich prettig bij voelen in termen van het aantal potentiële door donoren verwekte kinderen, halfbroers en -zussen en gezinnen die zouden kunnen worden gecreëerd.
“Aangezien de HFEA geen jurisdictie heeft over donaties buiten de door de HFEA erkende klinieken, zou er niet kunnen worden bijgehouden hoe vaak een donor onder deze omstandigheden is gebruikt”, zegt Rachel Cutting, directeur compliance en informatie bij de HFEA.
Anderen hebben gesuggereerd dat deze bevoegdheid zou kunnen worden uitgebreid, op een manier die vergelijkbaar is met het mandaat van de HFEA dat buitenlandse donoren niet anoniem kunnen zijn.
“De HFEA wordt beperkt door haar wettelijke verplichtingen, maar kan specificeren dat zij alleen gameten zal importeren die voldoen aan de Britse limiet (10 families), van buiten het Verenigd Koninkrijk”, aldus Firth. “Dus een donor die in een ander land doneerde, zou die nakomelingen in gedachten hebben.”
“Het standpunt van de HFEA dat dit buiten haar bevoegdheid valt, is niet goed genoeg”, zegt Sarah Norcross, directeur van de vruchtbaarheidsorganisatie Progress Educational Trust. “Ik ben niet tegen meer dan tien families, ook al bevinden sommige zich buiten Groot-Brittannië, maar 75, waar sommige van deze banken in zijn gehuisvest, zijn wel heel veel familieleden. Zelfs als ze zeggen dat we het aantal gezinnen in het buitenland niet kunnen controleren, kunnen ze erop aandringen dat het aantal beschikbaar wordt gesteld aan de ontvanger.”
Zowel de Europese Spermbank als Cryos hebben gezegd dat ze verwachten het merendeel van het Britse sperma aan de Britse markt te zullen leveren, op basis van de vraag van de klant.
De Europese Spermabank voegde hieraan toe: “We volgen dit onderwerp van zeer nabij en gaan de dialoog aan met individuen, families en door donoren geïnitieerde deskundigengroepen om meer inzicht en een dieper begrip van hun wensen en zorgen te krijgen.”