“Iinnovatie”, schreef econoom William Janeway in zijn baanbrekende boek Kapitalisme doen in de innovatie-economie, “begint met ontdekking en culmineert in speculatie.” Dat is grofweg de samenvatting van 2023. De doorbraak is AI (vertegenwoordigd door ChatGPT), en de speculatieve zeepbel is wat we nu hebben, waarin grote overheidsbedrijven producten lanceren waarvan bekend is dat ze ‘hallucineren’ (ja, dat is nu de technische term voor op modellen met grote tong) en geld uitgeven alsof het uit de mode raakt aan de kit die nodig is om nog grotere te maken. Terwijl ik dit schrijf, zie ik een rapport dat Microsoft van plan is volgend jaar 150.000 Nvidia-chips te kopen – voor een prijs van €30.000 per stuk. Het is een beetje gek. Maar als je ernaar kijkt door de Janeway-lens, is het altijd zo geweest.
“De innovaties die herhaaldelijk de architectuur van de markteconomie hebben getransformeerd”, schrijft hij, “van kanalen naar internet, hebben enorme investeringen nodig in het bouwen van netwerken waarvan de gebruikswaarde bij het begin van de implementatie niet kon worden gedacht.” Of, om het grover te zeggen: wat wij achteraf beschouwen als voorbeelden van technologische vooruitgang, ontstond vooral door uitbraken van irrationele uitbundigheid die enorme verspilling met zich meebrachten, investeerders failliet lieten gaan en sociale onrust veroorzaakten. Met andere woorden: bubbels. Denk meer recentelijk aan de dotcom-boom van eind jaren negentig. Of in vroegere tijden, de spoorweghausse in de VS vanaf de jaren 1850 tot nu, waarin niet minder dan Vr Er werden verschillende spoorlijnen aangelegd tussen New York en Chicago. In beide bubbels verloren ontzettend veel mensen hun overhemden. Maar zoals econoom Brad DeLong in zijn verslag uit 2003 op memorabele wijze opmerkte Bedrade artikel Profit of Doom: “Amerikanen en de Amerikaanse economie hebben enorm geprofiteerd van het resulterende netwerk van spoorwegen dat zich uitstrekte van zee tot glanzende zee. Er gebeurde iets interessants toen faillissementen bij de spoorwegen en prijzenoorlogen een constante druk uitoefenden op de scheepvaartprijzen en de tarieven voor vracht- en passagiersvervoer door het hele land verlaagden: er ontstonden nieuwe industrieën.”
De geschiedenisles van technologiezeepbellen is dus deze: wat blijft er over nadat de zeepbel barst? Omdat ze dat altijd doen. Dat brengt ons netjes terug bij de huidige AI-razernij. Het is natuurlijk geweldig dat het mensen die niet in staat zijn zinnen aan elkaar te rijgen, in staat stelt samenhangend proza te ‘schrijven’. En, zoals Cory Doctorow opmerkt, het is geweldig dat tieners spelen Kerkers & Draken ze hebben toegang tot een beeldgenerator die epische illustraties maakt van hun personages die vechten tegen monsters – zelfs als de afbeeldingen ‘zwaardvechters met zes vingers en drie pupillen in elk oog’ weergeven. En die technologie kan alle andere trucjes uitvoeren die miljoenen mensen betoveren – die er overigens meestal gratis gebruik van maken. Maar wat blijft er van blijvende waarde over? Wat zullen historici van de volgende eeuw beschouwen als de blijvende erfenis van de technologie?
Op dit moment is dat natuurlijk onmogelijk te zeggen, niet in de laatste plaats omdat we de kortetermijneffecten van nieuwe technologieën altijd overschatten, terwijl we hun langetermijneffecten enorm onderschatten. Stel je voor dat iemand in 1485 de beschavende impact van de boekdrukkunst probeert in te schatten, veertig jaar nadat Gutenberg zijn eerste bijbel drukte. Weinig wist toen iemand dat dit het gezag van de katholieke Kerk zou ondermijnen, de Dertigjarige Oorlog zou aanwakkeren, de opkomst van wat de moderne wetenschap zou worden en de creatie van nieuwe industrieën en beroepen mogelijk zou maken, en zelfs, zoals cultuurcriticus Neil Postman opmerkte, veranderen onze opvattingen over de kindertijd. Eerlijk gezegd wordt de menselijke samenleving al 400 jaar gevormd door een stempel. Als deze machine learning-technologie zo transformerend is als sommige mensen beweren, kan de impact op de lange termijn net zo diepgaand zijn als het werd gedrukt.
Dus waar kunnen we zoeken naar aanwijzingen over hoe dit zou kunnen uitpakken? Er zijn drie gebieden die de moeite waard zijn om over na te denken. De eerste is dat de technologie, zoals die momenteel gebrekkig is, een aanzienlijke uitbreiding van de menselijke capaciteiten lijkt te bieden – een nieuw soort ‘stuurbekrachtiging voor de geest’. Maar dit betekent uiteraard ook een toename van het aantal verwrongen geesten. Ten tweede is er de vraag hoe duurzaam het land zal zijn, gezien de onverzadigbare vraag naar energie en natuurlijke en menselijke hulpbronnen. (Bedenk dat een groot deel van de productie van de huidige AI relatief gezond wordt gehouden door de niet-erkende arbeid van laagbetaalde mensen in arme landen.) Ten derde: hoe snel – of nooit – zal het economisch zinvol zijn? Op dit moment wordt aangenomen dat de uitbundigheid van het publiek, de overheid en de technologie-industrie zich automatisch zal vertalen in een wijdverbreide adoptie en een reëel rendement op de enorme bedrijfskosten van de machines. Als je waarnemers als het hoofd van Accenture, het mondiale adviesbureau, mag geloven, zou dat wensdenken kunnen blijken. “De meeste bedrijven”, zei ze deze maand, “zijn niet klaar om generatieve kunstmatige intelligentie op grote schaal in te zetten, omdat ze niet over de robuuste data-infrastructuur of controles beschikken die nodig zijn om ervoor te zorgen dat de technologie veilig wordt gebruikt.” Ja. Laten we dus hopen op een realistischer nieuw jaar!
Wat ik lees
Chips met alles
Een bolletje hersencellen op een chip kan eenvoudige spraakherkenning en wiskunde leren, staat op de website van Singularity Hub. Het is een verrassende bewering, maar het lijkt te worden ondersteund door de krant Natuur.
Chileense strijd
Phenomenal World bevat het fascinerende verslag van Ignacio Silva Neira over de moeizame zoektocht van Chili naar een nieuwe grondwet: A Constitutional Odyssey.
Yuletide onheuglijke tijden
Waarom we Kerstmis vieren op 25 december is een interessant essay over 3 Quarks Daily. Het heeft allemaal te maken met iets dat 4,5 miljard jaar geleden gebeurde.