Het Israëlische bombardement op de Iraanse ambassade in Damascus, waarbij hoge Iraanse militairen en inlichtingenfunctionarissen om het leven kwamen, is een grote escalatie van wat lange tijd een sluimerende, niet-verklaarde oorlog tussen Israël en Iran is geweest.
Iran belooft grote vergeldingsmaatregelen, en het gevaar van een verkeerde inschatting is altijd aanwezig. Maar gezien de inzet voor beide landen willen noch Israël noch Iran een grote oorlog, ook al streven ze naar een voordeel in Gaza en Zuid-Libanon.
In plaats daarvan is de aanval een levendige demonstratie van het regionale karakter van het conflict, terwijl Israël probeert de bondgenoten en bondgenoten van Iran, die de veiligheid van Israël van alle kanten bedreigen, te verkleinen en af te schrikken.
Er wordt vaak naar verwezen als de ‘oorlog tussen oorlogen’, met Israël en Iran als de belangrijkste tegenstanders, die vechten in de schaduw van meer voor de hand liggende vijandelijkheden in de hele regio.
De Iraanse functionarissen die maandag werden vermoord, waren decennialang nauw betrokken bij het bewapenen en leiden van proxy-troepen in Gaza, Libanon, Syrië, Irak en Jemen als onderdeel van Irans duidelijke drang om de Joodse staat te destabiliseren en zelfs te vernietigen.
Voor de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, die waarschijnlijk toestemming heeft gegeven voor een dergelijke gevoelige aanval, vertegenwoordigt de succesvolle eliminatie van zulke belangrijke Iraanse militaire figuren een politieke staatsgreep. Het komt op een moment dat de demonstraties waarin om zijn aftreden wordt gevraagd steeds intensiever worden, terwijl de oorlog tegen Hamas voortduurt en Israëlische gijzelaars in Gaza achterblijven.
Israël demonstreert zijn vermogen om de Iraanse inlichtingendiensten te infiltreren en probeert zich te richten op de operationele tak van de regionale bondgenoten van Iran, de zogenaamde As van Verzet tegen Israël, met als doel deze te ontwrichten en af te schrikken, zelfs terwijl de oorlog in Gaza voortduurt.
Sinds het begin van de oorlog in oktober is Israël begonnen zich te richten op belangrijke Iraanse functionarissen die verantwoordelijk zijn voor de betrekkingen met zijn bondgenoten, en niet alleen op de geavanceerde wapens die Teheran levert, zegt Ali Vaez, directeur van het Iran-project van de International Crisis Group.
Maar hoeveel ervaren generaals Israël ook uitschakelt, “niemand is onvervangbaar in het Iraanse systeem”, zei hij. “Iran weet dat dit een gevaarlijk spel is en dat er een prijs aan verbonden is.”
Sommigen maken zich zorgen dat de kosten door de bondgenoten van Israël zouden kunnen worden gedragen. Ralph Goff, een voormalige hoge CIA-functionaris die in het Midden-Oosten diende, noemde de Israëlische aanval ‘ongelooflijk roekeloos’ en voegde eraan toe dat ‘de Israëli’s cheques uitschrijven die de Amerikaanse CentCom-troepen zullen moeten innen’, verwijzend naar het Centrale Commando van het Amerikaanse leger.
“Het zal alleen maar resulteren in een escalatie van Iran en zijn bondgenoten, wat zeer gevaarlijk is” voor de Amerikaanse strijdkrachten in de regio, die het doelwit zouden kunnen zijn van vergeldingsaanvallen door de bondgenoten van Teheran, zei Goff.
De heer Netanyahu benadrukt al jaren dat Israëls belangrijkste vijand Iran is en dat de staatsgreep hem zou kunnen helpen “zijn reputatie als ‘Mr. Veiligheid’, zegt Sanam Vakil, directeur van het programma Midden-Oosten en Noord-Afrika bij Chatham House. Toch zou het misschien niet genoeg zijn, zei ze, nu Israël vastzit in Gaza, Hamas tot nu toe ongeslagen is en Iran en zijn bondgenoten onverminderd voortbestaan.
Iran heeft vergelding en wraak gezworen voor wat het een ongekende aanval noemde, maar sinds 7 oktober “is Iran duidelijk dat het geen regionale oorlog wil”, zei mevrouw Vakil. “Het lijkt erop dat dit conflict met Israël al een hele tijd aan de gang is.”
Amerikaanse functionarissen geloven niet dat Iran de Hamas-aanval heeft geïnitieerd of dat het land vooraf op de hoogte is gesteld. Toch beschouwt Iran Gaza nog steeds als “hun overwinning, omdat het Israël isoleert en het land in de regio en de wereld in het defensief zet”, zegt Suzanne Maloney, directeur van het buitenlands beleidsprogramma bij het Brookings Institution.
De aanhoudende oorlog en de tol die er aan burgers wordt geëist, maken het ‘bijna ondenkbaar om de visie van het Midden-Oosten te creëren die Israël, de VS en de Saoedi’s vóór 7 oktober hoopten te creëren’, zei ze, een van Israëls regionale erkenningen door Arabische landen waartegen de toenemende invloed van Iran.
Toch zei mevrouw Vakil dat “deze aanval moeilijk zal zijn voor Iran om te negeren”, aangezien “het een directe aanval op zijn grondgebied is”, het ambassadegebouw, en doodde drie hoge commandanten van de Iraanse Quds Force, buitenlandse militaire en inlichtingendiensten. en de Islamitische Revolutionaire Garde.
Iran zei dat de Israëlische aanval de Iraanse generaal Mohammad Reza Zahedi heeft gedood, samen met zijn plaatsvervanger, een derde generaal en minstens vier anderen, waaronder hoge functionarissen van de Palestijnse Islamitische Jihad, het Iraanse filiaal dat ook in Gaza vecht.
De moord op generaal Zahedi, die naar verluidt de leiding had over de militaire betrekkingen van Iran met Syrië en Libanon, wordt beschouwd als de belangrijkste moord op een Iraanse leider in de afgelopen jaren.
Yaakov Amidror, de voormalige nationale veiligheidsadviseur van Israël, noemde de dood van generaal Zahedi “een enorme klap voor de directe capaciteiten van Iran in de regio.” Hij hielp toezicht te houden op de pogingen van Iran om een “ring van vuur” rond Israël te bouwen via zijn militante bondgenoten, terwijl hij Teheran buiten de cirkel hield, zei de heer Amidror.
Maar hoe en wanneer Iran besluit wraak te nemen, zal de inzet nog verder verhogen. Het meest voor de hand liggende recente voorbeeld is zijn reactie op de moord vier jaar geleden door de Verenigde Staten op Qassim Soleimani, commandant van de Quds Force. Vervolgens lanceerde Iran een grote raketaanval op een Amerikaanse basis in Irak, maar pas nadat hij vooraf voor de aanval had gewaarschuwd. Er vielen geen directe Amerikaanse slachtoffers, hoewel meer dan honderd militairen traumatisch hersenletsel opliepen, zei het Pentagon later.
Een opgewonden Iran schoot, in hoge militaire staat van paraatheid, ook een Oekraïens vliegtuig neer, waarbij 176 mensen om het leven kwamen, in de overtuiging dat het een vijandelijk vliegtuig was.
“Maar een van de lessen die Soleimani heeft geleerd is dat zelfs als je een kritisch iemand uitschakelt, het netwerk en de overtolligheid die Iran met de groepen heeft opgebouwd redelijk goed blijven bestaan”, zei Maloney.
Iran heeft onlangs geprobeerd de spanningen in zijn betrekkingen met de Verenigde Staten te de-escaleren nadat bij een drone-aanval in januari op een Amerikaanse militaire basis aan de Jordaans-Syrische grens drie Amerikaanse soldaten omkwamen.
Maar Iran is wellicht eerder bereid een militaire escalatie met Israël te riskeren.
Het zou andere keuzes kunnen maken: een grote cyberaanval op de Israëlische infrastructuur of zijn leger, een spervuur van raketten vanuit Zuid-Libanon, een soortgelijke moord op een Israëlische commandant, een aanval op een Israëlische ambassade in het buitenland, of nog een scherpe versnelling van zijn nucleaire verrijkingsprogramma. .
Dit laatste zou een soort direct antwoord zijn op de vraag van dhr. Netanyahu, die al lang waarschuwt voor het gevaar van een nucleair bewapend Iran en beloofde dat te voorkomen. (Iran heeft altijd volgehouden dat zijn nucleaire programma puur vreedzaam is, ook al heeft het uranium verrijkt tot niveaus voor wapens.)
Of Iran zou zijn tijd kunnen afwachten. De heer Amidror, de voormalige nationale veiligheidsadviseur van Israël, zei dat hij betwijfelde of de aanval zou leiden tot een bredere escalatie tussen Israël en Iran, zoals een totale oorlog waarbij Hezbollah betrokken zou zijn langs de noordgrens van Israël.
“Hun belangen veranderden daarna niet. Ze zullen wraak zoeken, maar dat is iets heel anders”, zei hij, en het hoeft niet beperkt te blijven tot de directe regio.
Een eerder voorbeeld dat hij aanhaalde was het bombardement op de Israëlische ambassade in Buenos Aires door de Islamitische Jihad in 1992, waarbij 29 mensen om het leven kwamen en een reactie was op de Israëlische moord op Hezbollah-leider Abbas al-Musawi.
Aäron Bokserman Eric Schmitt uit Washington droeg verslaggeving vanuit Jeruzalem bij.