Starmer, die tegen de Brexit was, heeft duidelijk gemaakt dat Groot-Brittannië tijdens zijn leven niet opnieuw tot de EU zal toetreden. Maar hij gebruikte de vooraf geplande top van donderdag om de zaken op te lossen na jaren van ruzie over de exitvoorwaarden van Groot-Brittannië.
In zijn openingstoespraak in Blenheim Palace zei Starmer tegen de menigte: ‘We willen met jullie allemaal samenwerken om relaties te resetten, ons gemeenschappelijk belang te herontdekken en de banden van vertrouwen en vriendschap te herstellen die het weefsel van het Europese leven verfraaien.
Op zijn laatste persconferentie zei Starmer: “Ik ben er trots op deze top te verlaten met sterkere relaties in heel Europa.
Dat is misschien een overdrijving van wat er werd bereikt in een dag vol fotoshoots, sessies en bilaterale ontmoetingen die aanvoelden als een speeddate. Maar Starmer kreeg wat punten voor de poging.
Nadat premier Boris Johnson had gedreigd de Brexit-deal op te geven en premier Rishi Sunak had gedreigd zich terug te trekken uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, kreeg Starmer, een voormalig mensenrechtenadvocaat, het goedkeurende knikje voor het beloven van ‘diep respect voor de internationale rechten’.
De Europese leiders stuurden warme woorden over toenadering. De Franse president Emmanuel Macron zei tegen de omroepen: “Dit is een geweldige kans om te resetten.”
De Spaanse premier Pedro Sanchez zei: “We hebben de hoogste verwachtingen” van een “nieuwe relatie” met Groot-Brittannië onder Starmer.
De Ierse leider Simon Harris zei dat hij “opgetogen” was om te zien dat Groot-Brittannië een nauwere relatie met Europa wilde, en noemde Starmer een “game changer”.
Sommige momenten in Blenheim Palace presenteerden een alternatief universum waarin Brexit nooit heeft plaatsgevonden. Behalve dat de littekens er nog steeds zijn.
Vooral de illegale immigratie blijft een spanningsveld.
Op de top zei Starmer dat Groot-Brittannië “onze aanpak zou resetten” en zou samenwerken met Europese partners om “mensensmokkelaars failliet te laten gaan”. Hij kondigde ook 84 miljoen pond aan [$109 million] voor Afrika en het Midden-Oosten om de diepere oorzaken van illegale migratie aan te pakken.
Niet vermeld: wat te doen met mensen die erin slagen om vanuit Frankrijk het Engelse Kanaal over te steken in kleine bootjes. Eerdere Britse regeringen wilden asielzoekers die illegaal het land binnenkwamen naar Rwanda sturen. Starmer gaf het idee op. Maar het vestigt de focus weer op de noodzaak van een betere deal met Frankrijk.
Toen hem op de top werd gevraagd of hij zou instemmen met een migratiedeal met Starmer, zei Macron enigszins afwijzend: “Er is geen wondermiddel”.
De Franse leider zei: “We kennen de situatie, we doen ons best, we hebben de situatie de afgelopen jaren verbeterd en we zullen deze volgen.
De bijeenkomsten van de Europese politieke gemeenschap zijn bedacht door Macron, een voorstander van multilateralisme, als een manier om de EU dichter bij haar buurlanden te brengen – zonder zo ver te gaan dat er nieuwe leden worden toegelaten.
Topconferenties bieden leiders de mogelijkheid om met elkaar te praten, maar zijn niet bedoeld om ‘deliverables’ of gezamenlijke verklaringen af te leggen. In die zin is de aanwezigheid laag risico.
Maar het vermogen van Macron om Europa in de richting van meer samenwerking te sturen – en zichzelf te laten gelden als de feitelijke leider van het continent – is beperkt door de opeenvolgende nederlagen van zijn beweging, bij de verkiezingen voor het Europees Parlement en de vervroegde verkiezingen voor de Franse Nationale Vergadering.
Ondertussen zijn de Europese leiders gealarmeerd en boos door de Hongaarse Viktor Orbán, die het roterende voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie gebruikt als excuus om naar Moskou, Peking en Mar-a-Lago te vliegen voor een zelfbenoemde ‘vredesmissie’. .”
De Hongaarse leider schreef deze week in een brief dat hij gelooft dat voormalig president Donald Trump de verkiezingen in november zal winnen en dat Europa zijn benadering van de oorlog dienovereenkomstig moet herzien.
De keuze van Trump voor senator JD Vance als zijn running mate heeft in sommige Europese hoofdsteden de bezorgdheid vergroot dat de politieke wind aan het keren is en dat het wellicht moeilijker wordt om bondgenoten rond Oekraïne te verzamelen. Vance lijkt, net als Trump, te geloven dat het Westen de dreiging van Poetin heeft overdreven en waarschuwt voor meer Amerikaanse militaire hulp.
“Ik denk niet dat Vladimir Poetin een existentiële bedreiging voor Europa is”, zei Vance in februari op de Veiligheidsconferentie van München. “En voor zover dat zo is”, vervolgde hij, toont dit aan dat “Europa een agressievere rol moet spelen in zijn eigen veiligheid.”
In de hallen van de top van donderdag zeiden functionarissen dat hun bazen waarschijnlijk privé zouden bespreken wat een andere Trump-regering voor Europa zou kunnen betekenen.
De Europese leiders zijn op hun hoede om de voormalige Amerikaanse president tegen te werken en zijn er over het algemeen voorzichtig mee geweest hem niet publiekelijk op de korrel te nemen. Vorige week zei de Oekraïense Volodymyr Zelenski dat hij “niet bang” was voor een nieuw presidentschap van Trump.
Op de top waarschuwde Zelenski, rechts van Starmer, zijn Europese collega’s om op hun hoede te blijven voor Poetin. ‘Hij kan proberen je te benaderen of individueel naar een van je partners gaan, in een poging je te verleiden of onder druk te zetten om je te chanteren en de anderen te verraden.’
Ongeacht de uitdagingen in Europa leek de top de perfecte gelegenheid voor Starmer om de bladzijde om te slaan over de afgezette conservatieve regeringen van de afgelopen veertien jaar, die de EU vaak hebben bevochten en gekleineerd.
“We zien al een veel betere toon”, zegt Catherine Barnard, een expert op het gebied van de Europese politiek aan de Universiteit van Cambridge. Ze zei dat er “zo niet nederigheid, dan in ieder geval geen arrogantie was van Britse kant, en ik denk dat dat waarschijnlijk op prijs wordt gesteld”.
Slechts enkele dagen nadat David Lammy minister van Buitenlandse Zaken werd, bezocht de Britse topdiplomaat Duitsland, Polen en Zweden om collega’s te ontmoeten.
Analisten zeggen dat Groot-Brittannië de bruggen met de EU zal gaan herstellen door prioriteit te geven aan veiligheidsbesprekingen. Labour zou de definitie van veiligheid wellicht willen verbreden naar gebieden als energie, klimaat, kunstmatige intelligentie en migratie.
“Een van de mooie dingen van beveiliging is dat niemand echt weet wat beveiliging werkelijk betekent”, zegt Barnard. Het is een “brede paraplu”.
Anand Menon, hoogleraar politiek aan King’s College London, merkte op dat de top Starmer de kans gaf een reeks eerste bilaterale ontmoetingen ongedaan te maken.
Er waren zwembadfoto’s van Starmer die met de Italiaanse premier Giorgio Meloni in de paleistuinen liep en gedeeld met de Poolse premier Donald Tusk – die als voorzitter van de Europese Raad in 2019 zei dat er een ‘speciale plek in de hel’ was voor ‘die die de Brexit promootte zonder zelfs maar een schets van een plan voor een veilige uitvoering.”
Menon betwijfelde of Starmer “grootschalig persoonlijk toegewijd was aan een nauwere inhoudelijke relatie met de EU”.
“Ze willen absoluut op vriendschappelijke voet staan. Ze denken dat de concurrentie die de relatie onder de Conservatieven kenmerkte dom en contraproductief was. Absoluut.”
Maar Starmer was niet van plan de zij-aan-zij-relatie met Europa van zijn voorganger uit de jaren negentig, Tony Blair, te herhalen.
“De verandering in toon is heel belangrijk, heel betekenisvol en heel merkbaar. Qua inhoud denk ik dat we veel, veel minder zullen zien”, zei hij.
Rauhala berichtte vanuit Brussel. Adam rapporteerde vanuit Londen.