De luchthaven van Estland, Tartu, is erg klein. De vlucht van de Finse luchtvaartmaatschappij Finnair vanuit Helsinki is de enige die daar dagelijks landt. Maar voor inwoners van de Estse stad, waar het Baltic Defense College is gevestigd, een van de onderwijsinstellingen van de NAVO, opende deze 45 minuten durende vlucht de mogelijkheid om via de Finse hoofdstad de wereld rond te reizen.
Mysterieuze Russische stoorzenders?
Deze mogelijkheid bestaat niet meer — in ieder geval niet tot 31 mei. Eind april kondigde Finnair aan dat het vluchten naar Tartu tot nader order zou opschorten vanwege bedreigingen voor zijn passagiers en bemanning als gevolg van het wegvallen van het signaal van het GPS-navigatiesysteem.
Dit is niet de eerste keer dat de vliegtuigen van het bedrijf hun GPS-signaal kwijt zijn, maar de situatie is sinds 2022 verslechterd, aldus Finnair in een verklaring. Er werd niet gespecificeerd waar de inmenging vandaan zou kunnen komen, maar de ministers van Buitenlandse Zaken van Litouwen en Estland waren vrij zeker van de reden: zij zeiden dat de GPS-storing in de hele Baltische regio het gevolg was van inmenging door Rusland.
In maart beschuldigde de Britse regering Moskou er ook van de GPS te hebben geblokkeerd in een vliegtuig met de Britse minister van Defensie Grant Shapps op zakenreis naar Warschau. Zijn vliegtuig vloog kort langs de grens van de oblast Kaliningrad, een Russische exclave omringd door Polen en Litouwen.
De afgelopen twee jaar hebben bijna alle luchtvaartmaatschappijen die boven de Baltische regio vliegen, navigatieproblemen ondervonden. Sommige bronnen zeiden dat de GPS-stoorzenders zich in de regio Kaliningrad bevonden, terwijl anderen suggereerden dat ze zich ergens op Russisch grondgebied tussen de Estse grensstad Narva en Sint-Petersburg bevonden. Finnair is tot nu toe de enige luchtvaartmaatschappij die een vlucht heeft geannuleerd vanwege GPS-problemen.
‘Dreiging uit het Oosten’
“In Finland wordt deze ontwikkeling gezien als onderdeel van de hybride oorlog die Rusland al enkele jaren voert tegen NAVO-landen”, vertelde Arkady Moshes, directeur Russische programma’s bij het Finse Instituut voor Internationale Zaken, aan DW. “Zowel politici als burgers hier zien de dreiging vanuit het oosten als een gegeven. Ze dramatiseren het niet, maar ze bagatelliseren het ook niet”, voegde hij eraan toe.
Volgens Moshes is het, althans voorlopig, onwaarschijnlijk dat de Finse regering vergeldingsmaatregelen zal nemen, vooral omdat het niet helemaal duidelijk is wat die maatregelen zouden kunnen zijn. Tegelijkertijd, zo zei hij, zal Helsinki bereid zijn om unilaterale stappen te ondernemen, afhankelijk van de situatie: “Herinner je je hoe Finland simpelweg de grens met Rusland sloot toen de Russische autoriteiten illegale migranten begonnen binnen te halen, specifiek om hen over de grens te duwen?”
Finse politici zijn al lang tot de conclusie gekomen dat het onder de huidige omstandigheden geen zin heeft om met het Kremlin te onderhandelen. De deskundige merkte op: ‘Je hoeft alleen maar je belangen stevig en resoluut te beschermen.’
Het vastlopen van GPS-navigatie komt tegen de achtergrond van andere belangrijke regionale ontwikkelingen die verband houden met de Russische oorlog in Oekraïne: Polen overweegt of het Amerikaanse kernwapens op zijn grondgebied zal hosten, terwijl Litouwen de eerste groep Duitse soldaten verwelkomde die werden ingezet als onderdeel van een Duitse brigade. dat permanent gestationeerd zal zijn in de oostelijke vleugel van de NAVO.
GPS-storing: zal de NAVO reageren?
Velen in de Baltische regio vragen zich nu af of de NAVO zal reageren op GPS-storing.
“Dat kan wel, maar dat doen ze niet”, zegt Slavomir Debski, voorzitter van het Poolse Instituut voor Internationale Zaken. Rusland provoceert doelbewust het bondgenootschap, “onderzoekt de mogelijke reactie ervan en probeert te begrijpen hoe de NAVO zal handelen in een situatie van een grote regionale crisis”, voegde de deskundige eraan toe.
Vaidotas Malionis, een gepensioneerde kolonel van het Litouwse leger en hoofd van de Vereniging van Hoge Officieren van Litouwen, gelooft dat “om een dergelijke reactie te lanceren, we de toestemming van alle NAVO-bondgenoten nodig zullen hebben. En in het geval van zo’n ongrijpbare hybride provocatie als GPS-storing, zal het uiterst moeilijk zijn om tot overeenstemming te komen.”
DW-bronnen dicht bij het NAVO-hoofdkwartier zeiden dat de kwestie van Russische GPS-storing van groot belang is voor de bondgenoten, samen met de andere hybride acties van Moskou, waaronder illegale cyberactiviteiten en sabotage in NAVO-landen.
In theorie zou het bondgenootschap de Russische militaire doorvoer naar de regio Kaliningrad per spoor via Litouwen kunnen beperken of zelfs volledig blokkeren. Velen vrezen echter dat Moskou een dergelijke stap als een de facto oorlogsverklaring zou kunnen beschouwen, wat op zijn beurt tot een militaire confrontatie zou kunnen leiden.
“De Russische grondtroepen in de regio Kaliningrad zijn aanzienlijk verminderd. Veel eenheden zijn naar de oorlog in Oekraïne gestuurd”, vertelde Malionis aan DW. “De artillerie, raketwerpers en schijnbaar kernwapens zijn er echter nog steeds. In die zin bestaat er een bedreiging voor de veiligheid van Litouwen en Polen.”
Slavomir Debski uit Warschau ziet de situatie anders: “De regio Kaliningrad is een grote valkuil voor Russische troepen. Ze weten in Moskou heel goed dat het onmogelijk is om het te verdedigen. Niemand zal Kaliningrad echter blokkeren vanwege GPS-storingen. Waarom toegeven op de provocaties van Moskou?”
Bewerkt door Cristina Burack