Carnaval wordt al eeuwenlang gevierd in de Rijnstad Keulen. Vroeger was het echter ruig, rommelig, anarchistisch en voor sommige mensen zo beledigend dat in de 19e eeuw een groep invloedrijke inwoners van Keulen besloot zich te verenigen en de wilde festiviteiten te reguleren.
In 1823 richtte een groep mensen uit de goed opgeleide Keulse elite het “Festordnende Comite” (Festivalorganisatiecomité) op en introduceerde een nieuwe figuur in het vernieuwde carnaval: de “Carnavalsheld”. De held moest met zijn nobele karakter “de ellende van gewone gebeurtenissen leiden”.
Tegen het einde van de 19e eeuw was die carnavalsheld bekend geworden als de “Carnavalsprins”. De ‘Prins’ werd vervolgens gevolgd door een andere figuur: de boer, of ‘boer’, die het nuchtere en solide karakter van de stad Keulen vertegenwoordigde, en het ‘Meisje van Keulen’, die Keulen symboliseert als een vrij land. stad die niet onderworpen is aan enige buitenlandse macht.
Samen vormen de drie het driemanschap, of “Dreigestirn” in het Duits. Tegenwoordig heet het “Festordnende Comite” simpelweg Festkomitee en bestaat uit ongeveer 120 carnavalsverenigingen in Keulen die zich wijden aan de jaarlijkse viering.
Carnaval is van oudsher een overwegend mannelijke aangelegenheid, waarbij mannen verkleed als marktvrouw of schoonmaker het podium betreden om schunnige toespraken te houden. Zelfs de “Maagd van Keulen” was een man gekleed als vrouw – wat vandaag de dag nog steeds het geval is.
De hoofddanseres, bekend als “Dancing Marie”, was ook een man die de rol van vrouwelijke gardedanseres speelde. Dit personage vertegenwoordigde de knappere vrouwen die de soldaten vergezelden en ‘vermaakten’ tijdens de Dertigjarige Oorlog (1618-1648). Historisch gezien dansten mannen, verkleed als schattigere vrouwen, met collega’s verkleed als officieren tijdens de jaarlijkse dronken carnavalsfeesten.
De nazi’s hielden niet van mannen die make-up droegen
De nationaal-socialisten, die van 1933 tot 1945 in Duitsland aan de macht waren, vonden dit helemaal niet leuk. Voor hen deden mannen met opvallende make-up en vrouwenkleding te veel aan homoseksualiteit denken – en homoseksueel gedrag werd door de nazi’s vervolgd en bestraft. Als gevolg hiervan kregen carnavalsverenigingen de opdracht om nu vrouwen, in plaats van mannen, als hoofdrolspelers te hebben.
Carnavalsverenigingen bezweken onder de druk van het naziregime; veel van hun eliteleden wilden immers dat de partij hen goed zou zien. Zo mochten vanaf 1936 alleen mannelijke en vrouwelijke dansparen optreden, hoewel er een wijdverbreid geloof bestond dat vrouwen niet voor deze taak geschikt waren. Veel mannen waren onder meer van mening dat de grappen tijdens de evenementen te grof en aanstootgevend waren voor vrouwen.
Het is niet verrassend dat de mannen ongelijk hadden. De dames hadden veel charisma, dansten als een gek en leden geen psychologische schade. Het hebben van vrouwen als hoofddansers bleef na het einde van de nazi-periode bestaan - vanaf dat moment werden alleen vrouwen als hoofddansers gecast.
Een mannenzaak
Ongeveer 200 jaar geleden was het nieuw georganiseerde carnaval in Keulen een uitsluitend mannenaangelegenheid. Als gevolg hiervan werden alle carnavalspersonages door mannen gespeeld.
Zo werd de figuur van de ‘maagd’ in het driemanschap van Keulen historisch gezien aan een man gegeven. Maar ook hier overwonnen de nazi’s de traditie: in 1938 en 1939 werden Paula Zapf en Elsa Horion de eerste en enige vrouwen in de geschiedenis van het Keulse driemanschap die deze rol speelden.
In 1940, toen het carnaval tijdens de Tweede Wereldoorlog werd verboden, bestond er alleen een onofficieel driemanschap, dat ook een vrouwelijke “maagd” had. Slechts één keer trad het trio in het geheim op voor een paar carnavalsgangers in de bowlingbaan van een café.
Pas in 1949 werd de Monday Rose Parade met het driemanschap opnieuw gehouden. De rol van ‘maagd’ werd opnieuw gespeeld door een man, net als vroeger – deels omdat mensen niets te maken wilden hebben met de nazi-regels.
Maar het is onwaarschijnlijk dat een man voor altijd ‘maagd’ zal spelen. In de statuten van het festivalbestuur staat dat het driemanschap afkomstig moet zijn van een van de carnavalsverenigingen, en sommige verenigingen zijn alleen voor vrouwen. Het is dus slechts een kwestie van tijd voordat het driemanschap van Keulen ook vrouwen omvat.
Hij bleef weg van de parade
Toch is seksisme hardnekkig. Zelfs na de Tweede Wereldoorlog bleef het Keulse carnaval grotendeels een mannelijk domein. Tot de jaren zeventig was er vrijwel geen plaats voor vrouwen tijdens de Monday Rose Parade, een van de grootste carnavalsevenementen van Duitsland.
De argumenten waarom vrouwen niet toegelaten konden worden waren absurd. Sommigen zeiden dat de processie te lang zou duren als er vrouwen aan zouden deelnemen, en dat vrouwen niet zo dronken zijn als mannen. En ten slotte werd er gezegd dat er alleen kostuums in herenmaten beschikbaar zijn in de garderobe van de festivalcommissie.
Dit betekende dat alleen “Dancing Mary” en carnavalsbandmuzikanten mochten deelnemen aan de Rozenmaandagparade. Er worden echter uitzonderingen gemaakt voor beroemdheden. In 1950 droeg bijvoorbeeld de beroemde Duitse actrice Magda Schneider, moeder van Romy Schneider, het kostuum.
Pas in 1978 mochten vrouwengroepen zich bij de processie aansluiten. Ondanks de verontwaardiging van veel traditionalisten hebben de organisatoren van de parade ervoor gezorgd dat het aantal deelnemende vrouwen snel groeit. En dat is het inderdaad. Terwijl in 1978 400 vrouwen deelnamen, namen slechts vier jaar later 1.700 vrouwen deel.
Zelfs vandaag de dag wordt de muziek op het Keulse Carnaval gedomineerd door mannelijke artiesten, met verschillende vrouwen in de top 10 bands. Carnavalszangers uit Keulen, die het werk al tientallen jaren doen, zeggen dat ze vaak over het hoofd worden gezien.
Er komen echter steeds meer zelfbewuste jonge muzikanten op het toneel. Ze krijgen vooral steun van alternatieve carnavalsverenigingen, die eraan werken om het traditionele Keulse carnaval naar het heden te brengen – om ervoor te zorgen dat het niet alleen maar een door mannen gedomineerd feest wordt.
Dit artikel is vertaald uit het Duits.