De auto van Vladislav Jefarov vertoonde talloze schotsporen. Hij legde uit dat een Russische sluipschutter onlangs het vuur op hem en zijn collega Yuri Yaremchuk opende. Twee Oekraïense politieagenten waren op weg naar de stad Vovchansk om een oudere vrouw te evacueren die daar alleen woonde. Een Amerikaans pantservoertuig redde hen, zei Jefarov, maar ze konden de vrouw niet ophalen.
De twee zijn al bijna twee weken bezig met het evacueren van inwoners uit de noordelijke regio Charkov – sinds het Russische leger op 10 mei zijn offensief in de Oekraïense grensgebieden hervatte en volgens de Oekraïense regering in Kiev verschillende dorpen veroverde.
Jefarov zei dat het gevaarlijk is om in Vovčansk te blijven vanwege de gevechten. Hij zei dat de Russen woonwijken beschoten met raketwerpers en artillerie.
We volgden Jaremčuk richting Vovčansk. Voordat we vertrokken vertelde hij ons dat we zoveel mogelijk moesten versnellen als we dicht bij de stad kwamen, omdat het Russische leger van daaruit geleide antitankraketten afvuurde.
‘Ik ben zo klaar’
Volodymyr komt uit het zuidelijke deel van Vovčansk, waar momenteel niet wordt gevochten. Op weg naar het verpleeghuis reisden we via vele wegen vol gebombardeerde gebouwen.
Plotseling beval de politie iedereen op de grond te gaan liggen toen vlakbij een bom ontplofte.
Volodymyr had geen haast. Hij stond daar gewoon in een korte broek en een T-shirt, pakte pakken en overhemden uit de kast en stopte ze in een tas. Toen de politie hem vroeg het tempo op te voeren, zei hij alleen maar: ‘Ik ben zo klaar! Ik moet me alleen omkleden.’ Alle ramen van zijn huis waren kapot toen het aangrenzende gebouw werd beschoten.
Jefarov zuchtte en nam de tassen die al gepakt waren mee naar de auto. Hij zag een ruige hond in de tuin, vond een riem en deed die aan de hond: “Jij gaat ook mee”, zei hij. Ondertussen keek Volodymyr weer rond in de tuin, keek rond in de schuur, alsof hij zich alles precies wilde herinneren. Met het geluid van explosies reed het politiebusje uiteindelijk weg in de richting van de stad Charkov.
Volodymyr werd halverwege opgewacht door zijn dochter Marija, die zelf politieagente is. Ze omhelsde haar vader stevig. Er waren tranen van vreugde, maar ook verwijten: “Waarom heb je zo lang op de evacuatie gewacht?” vroeg ze, terwijl ze afkeurend haar hoofd schudde toen ze alle tassen zag.
“Mijn hart is bezwaard”, zei Volodymyr, terwijl hij zijn hond omhelsde. En alsof hij zijn dochter wilde rechtvaardigen, voegde hij eraan toe: “Ik ben 66 jaar oud en ik ga niet terug.”
‘Het is moeilijk om het huis te verlaten,’ antwoordde ze, terwijl ze haar vader met een glimlach probeerde te troosten.
Vovčansk was in 2022 maandenlang onder Russische bezetting
Vovchansk, gelegen op slechts 10 kilometer (6,2 mijl) van de Russische grens, werd bezet op de eerste dag van de grootschalige invasie van Oekraïne door het Russische leger op 24 februari 2022.
Jefarov zei dat het toen onmogelijk was om de bevolking te evacueren. Hij en zijn collega’s slaagden er slechts in enkele wapens en documenten terug te halen, herinnert hij zich. Bovendien stemden enkele van hun collega’s ermee in samen te werken met de bezetter.
Het duurde twee maanden voordat de Russen ermee instemden mensen uit Vovchansk naar door Oekraïne gecontroleerd gebied te laten gaan. Volodymyr en Maria besloten te blijven, maar ze weigerde met de Russen samen te werken toen ze haar een deal aanboden.
De situatie veranderde nadat Oekraïense troepen de stad in de herfst van 2022 hadden bevrijd, en sindsdien hebben Russische troepen de stad beschoten. Maria ging naar Charkov waar ze werd teruggegeven aan de politie, terwijl haar vader geleidelijk aan gewend raakte aan het leven onder vuur.
Slechts 200 inwoners bleven in Vovčansk
Van de 17.000 inwoners die ooit in Vovčansk woonden, bleven er aanvankelijk slechts ongeveer 3.500 over. Nu hebben ze volgens de politie bijna allemaal de stad verlaten en zijn er nog zo’n 200 van hen.
Verschillende onlangs geëvacueerde bewoners meldden dat Russische soldaten hen met geweld in kelders opsloten toen ze het noordelijke deel van de stad binnenkwamen. Bewoners zeiden dat toen de Russen uiteindelijk een andere straat overstaken, ze zich naar het evacuatiepunt haastten in de hoop te ontsnappen.
De bezetter gaf naar verluidt opdracht aan een vrouw om hun gewonden te verzorgen. Een andere man, die nu een vinger mist, zei dat een Russische soldaat hem neerschoot toen hij probeerde zijn huis binnen te komen. Twee vrijwilligers zijn blijkbaar vermist tijdens de eerste dagen van de evacuatie. Buren zeggen dat ze zijn vermoord door Russische soldaten.
Geëvacueerden werden naar een dorp halverwege Charkov gebracht. Velen wisten niet wat er daarna zou gebeuren. ‘We hebben zes dagen in de kelder doorgebracht’, zei Daria. “Er stonden geen gebouwen in onze straat. Alles stond in brand na de beschietingen. Er lagen niet-geëxplodeerde bommen in mijn tuin.”
Ze zei dat zij en haar familie zelf de weg naar het evacuatiepunt moesten vinden omdat de politie hun straat niet kon bereiken. “We vluchtten naar de buitenwijken van Vovčansk te midden van drone-aanvallen en beschietingen. We passeerden een uitgebrande gepantserde personeelscarrier”, zei Darija met trillende stem. Ze zei dat ze verdrietig was dat ze haar hond niet mee kon nemen toen ze wegging. De meeste anderen konden hun huisdieren redden. De ene man had een wit katje onder zijn trui en de ander had een kat in zijn tas.
‘Mensen zijn wanhopig’
Jefarov zei dat sommige mensen aanvankelijk weigerden te evacueren. “Maar toen belden ze en wilden ze ophalen.” Hij vertelde dat de situatie verslechtert en dat het voor de politie steeds moeilijker wordt om de stad binnen te komen, waardoor de bewoners nu zelf de weg moesten vinden naar de evacuatieplaats, die soms kilometers verderop ligt. ‘Mensen zijn wanhopig’, zei hij.
Toen kwam er een telefoontje van een man uit Bilyi Kolodyas, een dorp ten zuiden van Vovčansk. Maar toen de politie arriveerde na een hobbelige rit over een onverharde weg, zei de man dat hij van gedachten was veranderd en toch niet geëvacueerd wilde worden. Jefarov verborg zijn woede en ging kijken bij de buurman van de man, die ook zei dat hij wilde blijven. “We hebben hier nog niet veel schrik gehad”, zei hij.
Toen de telefoon opnieuw ging, stonden er aan de andere kant van de lijn twee vrouwen uit het dorp Sosnovyi Bir te vragen om opgehaald te worden. Hun huis, zeiden ze, werd getroffen door een raket. Maar toen de politie arriveerde, waren de vrouwen nergens te bekennen; het enige wat ze vonden waren een paar eenden die tussen het smeulende puin ronddwaalden.
De politie zag de resten van het projectiel op de weg liggen en laadde het in hun voertuig. “Dit maakt ook deel uit van ons werk”, zei Yefarov: “Elke beschieting is een misdaad. De wapenresten zijn materieel bewijsmateriaal waarmee we de schuld van de bezetter kunnen bewijzen.”
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in het Russisch.