De Duitse grondwet, bekend als de Basiswet, garandeert de persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting. Het Duitse medialandschap omvat zowel publieke diensten als particuliere huizen. De eerste worden gefinancierd uit de licentievergoeding die alle huishoudens moeten betalen, terwijl de andere afhankelijk zijn van verkoop- en advertentie-inkomsten.
Deutsche Welle (DW) is een geval apart: de Duitse internationale omroep ontvangt belastinggeld uit de begroting van de staatsminister van Cultuur en Media (BKM). Net als andere publieke omroepen in Duitsland is DW verplicht om uitgebreide en evenwichtige verslaggeving te bieden. Hierop wordt toezicht gehouden door commissies waarvan de leden vertegenwoordigers zijn van de hele Duitse samenleving, van de politiek tot de cultuur, van de industrie tot de academische wereld en de sport, om er maar een paar te noemen.
De AfD wil de licentievergoeding afschaffen
De extreemrechtse partij Alternatief voor Duitsland (AfD) stelt in haar manifest dat de Duitse publieke omroep alternatieve middelen moet vinden. “De verplichte financiering moet onmiddellijk worden afgeschaft en omgezet in betaaltelevisie”, beweert de partij. Elementen van de AfD zijn door de Duitse binnenlandse inlichtingendienst, het Bureau voor de Bescherming van de Grondwet, geclassificeerd als rechtsextremisten.
Leden van de AfD-partij hebben vaak beweerd dat zij benadeeld worden in de media en dat zowel de publieke als de private berichtgeving in de media oneerlijk jegens hen is. Ze zeggen bijvoorbeeld dat ze niet genoeg worden uitgenodigd om deel te nemen aan tv-programma’s.
Mensen hebben echter geen “recht” om voor dergelijke shows te worden uitgenodigd. De redacties beslissen wie ze uitnodigen, en dit maakt ook deel uit van de persvrijheid in Duitsland.
Bovendien is het anno 2024 nauwelijks zo dat de Duitse media de AfD negeren. De partij is vaak in het nieuws omdat peilingen voorspellen dat zij het goed zal doen bij de komende EU-verkiezingen in juni, evenals bij de drie deelstaatverkiezingen in Duitsland in september. Meer recentelijk is hij ook in de schijnwerpers komen te staan, omdat hij vreest dat hij radicaler wordt en ervan wordt verdacht betrokken te zijn bij verschillende spionageschandalen, waarbij bijvoorbeeld China betrokken is, en zijn betrekkingen met Rusland.
Björn Höcke overschaduwt Bodo Ramelow
Een van de meest beruchte figuren, Björn Höcke, de leider van de partij in de oostelijke deelstaat Thüringen, heeft inmiddels waarschijnlijk ook buiten Duitsland naam gemaakt.
Als leider van de staatsoppositie is hij beter bekend dan de huidige staatspremier van Thüringen, Bodo Ramelow, van de Socialistisch Linkse Partij, die hij hoopt te onttronen na de deelstaatverkiezingen in september.
De media zijn vooral geïnteresseerd in de reden waarom Höcke zo invloedrijk is geworden in zijn partij, ook al is hij waarschijnlijk de meest extreme politicus. Dit overschaduwde het feit dat Ramelow de eerste en enige persoon van links is die tot premier van het land is gekozen.
Bovendien verscheen Höcke voor de rechtbank op beschuldiging van het gebruik van een verboden slogan die ooit werd gebruikt door de nazi-paramilitaire vleugel Sturmabteilung (SA).
Zo werd hij een veel voorkomend onderwerp in het Duitse nationale medialandschap, terwijl Ramelow buiten Thüringen niet vaak de krantenkoppen haalt. Aan de andere kant kan niet worden gezegd dat Höcke en de AfD zo vaak in de media verschijnen als entiteiten met een stem: er wordt over het algemeen minder over hen gesproken dan over hen.
Controversieel tv-debat
Eén uitzondering was een recent controversieel televisiedebat, toen Höcke een live duel uitvocht met Mario Voigt, een weinig bekende politicus van de conservatieve christen-democraten (CDU) die ook Ramelow uitdaagt voor het staatspremierschap van Thüringen. De botsing, uitgezonden door de particuliere televisiezender Welt TV, zou 45 minuten duren, maar duurde meer dan een uur.
Het debat, door Welt TV opgevoerd als spektakel in de boksring, werd in de dagen voorafgaand aan het debat voortdurend besproken in de media.
Voor het vooraanstaande weekblad Spiegel was het een vergissing om überhaupt een debat te voeren. “Natuurlijk zal Höcke na deze 71 minuten voor velen wat normaler en sociaal aanvaardbaarder overkomen dan voorheen”, zo wordt beweerd.
De meest gelezen krant van Duitsland, de tabloid Bild, publiceerde echter een artikel van Oliver Lembcke, een politicoloog van de Universiteit van Bochum, waarin precies het tegenovergestelde werd beweerd. — dat het zinvol was om een bondgenootschap te sluiten met de extreemrechtse partij: “De voortdurende ontwijking, ontmoediging en marginalisering van de AfD, en altijd dezelfde uitspraken over de risico’s, zorgden ervoor dat Höcke zich kon ontwikkelen tot een soort magiër of duistere heer.”
Waarschuwing: dit feest kan gevaarlijk zijn voor uw gezondheid
Volgens de Duitse Journalistenfederatie (DJV) zouden alle Duitse media hun berichtgeving over de AfD moeten aanpassen als de partij als geheel door het Bureau voor de Bescherming van de Grondwet als ‘rechts-extremistisch’ wordt geclassificeerd. Momenteel dragen drie staatsafdelingen van de AfD, waaronder Thüringen, dit label al. DJV-voorzitter Mika Beuster zegt dat alle artikelen een “duidelijke waarschuwing moeten hebben, zoals op sigarettenpakjes”.
Media-expert Bernd Gäbler voerde in 2017 en 2018 twee onderzoeken uit voor de vakbondsgebonden Otto Brenner Foundation en concludeerde dat het moeilijk is om een evenwicht te vinden als het gaat om de AfD. Hij adviseerde om niet in de val te lopen om de partij volledig buiten te sluiten, maar zei dat dit niet betekent dat “AfD-politici aan elk forum moeten deelnemen of op dezelfde manier in interviews moeten worden benaderd als alle andere politici”.
“Er is geen behoefte aan journalistiek die specifiek op de AfD is toegesneden”, schreef hij ook. “Belangrijker nog is dat de AfD een nieuwe uitdaging biedt om oude journalistieke deugden en klassieke instrumenten van het vak te heroverwegen.”
Dit artikel is vertaald uit het Duits.