Zes maanden na de oorlog tussen Israël en Hamas wordt het volk van Gaza geconfronteerd met een hongercrisis die volgens de Verenigde Naties grenst aan hongersnood.
De crisis in Gaza is volledig door de mens veroorzaakt, het gevolg van de Israëlische oorlog tegen Hamas en de vrijwel totale belegering van het gebied, zeggen hulpdeskundigen. De conflicten lagen ook aan de basis van twee andere rampen in de afgelopen twintig jaar die de mondiale autoriteit als hongersnood bestempelde, in Soedan en Somalië, hoewel in die landen droogte ook een belangrijke onderliggende factor was.
Hier is een blik op hoe Gaza tot dit punt is gekomen.
Het voedseltekort in Gaza werd veroorzaakt door de Israëlische blokkade en militaire operaties.
Jaren vóór de laatste oorlog lag Gaza onder een door Egypte gesteunde Israëlische blokkade. Onder de blokkade was de humanitaire hulp, inclusief voedsel en commerciële import, ernstig beperkt. Desondanks was het ondervoedingsniveau onder de grofweg 2,2 miljoen inwoners van Gaza laag en vergelijkbaar met dat in de landen in de regio.
Na 7 oktober, toen Hamas een dodelijke aanval op Israël leidde die de oorlog veroorzaakte, legde Israël een belegering op en legde veel strengere controles op wat Gaza zou kunnen binnenkomen, waardoor alles werd tegengehouden waarvan het geloofde dat het voordeel zou kunnen halen uit de toetreding van Hamas. Tegelijkertijd blokkeerde Israël de commerciële voedselimport die de winkels en markten van Gaza vulde.
Het bombardeerde ook de haven van Gaza, beperkte de visserij en bombardeerde vele boerderijen in het gebied. Luchtaanvallen en gevechten hebben de infrastructuur van Gaza vernietigd en bijna de gehele bevolking gedwongen hun huizen te ontvluchten. Deze ontheemding, plus de vernietiging van bedrijven en de stijgende prijzen, maakten het voor gezinnen moeilijk om zichzelf te voeden.
“Het voedselproductiesysteem werd volledig verwoest en het gebrek aan noodhulp zorgde in korte tijd voor een vrije val”, zegt Jens Laerke, woordvoerder van het humanitaire bureau van de VN.
Honger heeft een precieze definitie voor de Verenigde Naties en hulpgroepen.
De Integrated Food Security Phase Classification, een initiatief van VN-organen en grote humanitaire organisaties, ook bekend als de IPC, zei vorige maand dat er hongersnood op handen was in het noorden van Gaza. Het orgaan spreekt van hongersnood wanneer minstens 20 procent van de huishoudens te maken krijgt met extreme voedseltekorten; wanneer minstens 30 procent van de kinderen aan acute ondervoeding lijdt; en wanneer elke dag minstens twee volwassenen of vier kinderen op elke 10.000 mensen sterven aan ziekten die verband houden met honger of ondervoeding.
Volgens die definitie zijn er sinds 2004, toen het systeem werd ingevoerd, twee hongersnoden geweest. In 2011 riep het IPC de hongersnood uit in delen van Somalië, waar tientallen jaren van conflict heersten. Jarenlange droogte heeft de landbouwsector en de economie verwoest, waardoor veel mensen gedwongen zijn hun huizen te verlaten op zoek naar voedsel. Tegelijkertijd verhinderde een islamitische rebellengroep de vlucht van uitgehongerde mensen en verdreef westerse hulporganisaties. In totaal stierven ongeveer 250.000 mensen.
Zes jaar later werd in delen van Zuid-Soedan hongersnood uitgeroepen. Het land leed al jaren onder droogte, maar de VN zei dat de hongersnood door de mens werd veroorzaakt. Miljoenen mensen zijn de burgeroorlog ontvlucht, waardoor de economie van het land is verwoest, en rebellen en regeringssoldaten hebben de hulp geblokkeerd en voedselwagens gekaapt. Tienduizenden stierven.
Gaza is klein en grotendeels stedelijk, dus voedsel moet voorhanden zijn.
Gaza is slechts 40 kilometer lang en grotendeels stedelijk, en aan de andere kant van de grens, met Israël en Egypte, is er geen tekort aan voedsel.
Het is echter moeilijk voor humanitaire organisaties om hun werk uit te voeren. Tijdens de zes maanden van oorlog kwamen veel hulpverleners om het leven, waaronder zeven van World Central Kitchen, een humanitaire groep opgericht door chef-kok José Andrés. Deze werknemers kwamen op 1 april om het leven bij een Israëlische drone-aanval nadat ze tonnen voedsel hadden afgeleverd bij het magazijn.
In Gaza bestaat er een scherp meningsverschil tussen de VN en de Israëlische regering over de hoeveelheid hulp die elke dag Gaza binnenkomt, maar hulporganisaties zeggen dat ze betere toegang nodig hebben, vooral tot het noorden van Gaza. De Israëlische autoriteiten hebben herhaaldelijk toestemming geweigerd voor hulpkonvooien om Gaza binnen te trekken, zeggen ze.
Arif Husain, hoofdeconoom van het Wereldvoedselprogramma, zei dat wat de situatie in Gaza zo schokkend maakte, de omvang en ernst van de crisis was en de snelheid waarmee deze zich ontwikkelde.
Israël beweert dat het geen beperkingen heeft gesteld aan de hulp. Critici zijn het daar niet mee eens.
Critici van Israëls aanpak van de oorlog zeggen dat de hongercrisis grotendeels voortkomt uit Israëls beperkingen op de toegang van vrachtwagens en het moeizame inspectieproces. Sommigen hebben Israël beschuldigd van het vertragen van de hulp om de Gazanen te straffen voor de aanval van 7 oktober.
Israëlische functionarissen zeggen dat ze geen grenzen hebben gesteld aan de hoeveelheid hulp die Gaza kan bereiken. Zij verwijten de VN, en vooral de UNRWA, de belangrijkste instantie die de Palestijnen helpt, dat zij er niet in zijn geslaagd de hulp effectief te verdelen.
COGAT, het Israëlische agentschap dat verantwoordelijk is voor de coördinatie van hulpleveringen aan Gaza, zegt dat het de leveringen de afgelopen dagen heeft “opgevoerd” en een extra toegangspunt in het noorden van Gaza opent. Meer in het algemeen houdt de Israëlische regering Hamas verantwoordelijk voor alle burgerslachtoffers in Gaza. (UNRWA zei vorige maand dat Israël de groep de toegang tot Noord-Gaza had ontzegd, hoewel Israël de claim ontkende.)
Regeringen over de hele wereld riepen Israël op om de crisis snel op te lossen. President Biden waarschuwde vorige week dat de Verenigde Staten hun steun aan Israël zouden kunnen inhouden als het land niet zorgt voor adequate hulpverlening en bescherming van burgers. Biden zei woensdag dat de stappen die Israël sindsdien heeft gezet ‘niet genoeg zijn’.
Adam Sella bijgedragen aan de berichtgeving.