IIn de laatste momenten van Steven Spielbergs film AI uit 2001 wekt de androïde jongen David zijn ‘moeder’ Monica weer tot leven voor een verwarrende dag. Mensen denken dat deze scène sentimenteel is, maar het onderstreept feitelijk het duistere centrale punt van de film: David kan nooit een echte jongen zijn, en Monica’s bizarre en wrede wederopstanding versterkt alleen maar zijn intrinsieke onmenselijkheid.
Dit viel me op donderdagavond toen ik laat binnensloop bij het “hologramconcert” van het Melbourne Symphony Orchestra met de legendarische sopraan Maria Callas.
Ik was niet de enige die te laat was. Callas stierf in 1977, en hier verschijnt ze via ‘state-of-the-art holografische technologie’, aldus het programma. Het hologram – dat projectoren en motion capture-technologie gebruikt om een 3D-beeld van Callas te creëren – communiceert met het publiek zonder ons rechtstreeks aan te spreken; ze gebaart naar dirigent Daniel Schlosberg, die terugsignaleert. Ze pauzeert voor applaus, zelfs nadat het echte applaus is geluwd. Het is natuurlijk een truc – technisch gezien erg ingewikkeld, in elkaar geflanst en opnieuw samengesteld en geprojecteerd in een vrijwel vlekkeloos leven.
Het is de bedoeling dat we betoverd worden, en toch vond ik het niet alleen verontrustend maar ook diep deprimerend. Callas stond vooral bekend om haar sterke emotionele band met haar materiaal, haar vermogen om muzikale fraseologie en fijne vocale techniek te combineren met psychologische waarheidsgetrouwheid. Haar uitvoeringen waren vooral soulvol en diep humanistisch; ze was geliefd omdat we onszelf in haar zagen. Copy Callas is het tegenovergestelde hiervan, een ersatz-simulacrum van een lang geleden gestorven diva – Callas op zijn meest krankzinnige.
De stem is er, genadig. Callasa’s rijkdom aan toon, haar oogverblindende bereik en haar vermogen om virtuositeit tot een volkomen natuurlijke uiting van haarzelf te maken, vervullen Hamer Hall met overtuiging. Zo erg zelfs dat je jezelf kunt laten geloven dat ze aanwezig is. Maar de lip-sync-technologie en de enigszins wazige figuur zelf creëren een griezelige vallei die volledige onderdompeling weerstaat. De energie in de kamer is niet alleen gedempt, maar ook dood.
De muzikanten van het MSO waren in schaduw gehuld en Callas straalde als een kostbare steen in het midden van het podium. Toen ik arriveerde nadat de show was begonnen, had ik het ongemakkelijke gevoel dat de rest van het publiek ook een simulatie was; dat ik op de een of andere manier een computerprogramma of virtual reality-scherm binnenkwam. Callas bekijken via de telefoons van anderen leek bevredigender dan naar het podium kijken, in een vreemde lus van onwerkelijkheid.
Misschien is deze preoccupatie met het onbelangrijke gewoon een technologieprobleem. Dit soort virtuele optredens neemt alleen maar toe, van ABBA’s Voyage in Groot-Brittannië tot de zojuist aangekondigde ‘onsterfelijke avatars’ van Kiss, die binnenkort beschikbaar komen. Misschien zal deze prestatie voldoende verbeteren om ons te laten vergeten hoe raar en monsterlijk het allemaal is. Maar een deel van mij hoopt van niet. Het is één ding om te genieten van nostalgie naar dingen die we zijn kwijtgeraakt – om hele weekenden te luisteren naar banden met de beste aria’s van Callas bijvoorbeeld – maar onszelf voor de gek houden door te denken dat we moedig de toekomst in marcheren door ons over te geven aan gimmicks lijkt gevaarlijk. naar mij.
na het promoten van de nieuwsbrief
Mijn antwoord lijkt misschien een vreemde tirade van een luddiet in een oogwenk. Maar een van de sleutelelementen die opera zo’n kracht geeft, is de fysieke aanwezigheid van de zanger in de kamer, de manier waarop een buitengewone artiest je kan ontroeren met de trillingen van zijn stem. Het misleiden dat een hologram – zelfs als ze zo realistisch worden dat ze niet meer van echt te onderscheiden zijn – ooit echte kunstenaars kan vervangen, kan alleen maar leiden tot de verdere teloorgang van een toch al uitstervende kunstvorm.
We zouden, net zoals David Monica herschept voor zijn eigen emotionele vermaak, de groten uit het verleden kunnen gebruiken als ons toekomstige speelgoed. Het enige dat we niet zullen kunnen herrijzen is onze eigen menselijkheid.
-
Maria Callas: Het Hologram-concert reist op 9 december naar het Dunstan Playhouse in Adelaide en op 13 december naar de Perth Concert Hall