Uit peilingen voorafgaand aan de verkiezingen en de uitslag van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op 24 april blijkt dat een overtuigende overwinning binnen het bereik ligt van de nationalistische oppositiepartij VMRO-DPMNE in Noord-Macedonië.
Oppositiekandidaat Gordana Siljanovska-Davkova, een 70-jarige gepensioneerde professor in de rechten, kreeg twee keer zoveel stemmen als Steve Pendarovski, de huidige president van Noord-Macedonië en kandidaat van de regerende sociaal-democraten, die minder dan 20% kreeg – slechts 180.000 stemmen .
Ontevreden over het vastgelopen toetredingsproces tot de EU, de zwakke economie en de wijdverbreide corruptie, besloten veel kiezers een oppositiekandidaat te steunen in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, wat analisten zien als een lakmoesproef, niet alleen voor de tweede ronde, maar ook voor de parlementaire verkiezingen. verkiezingen op woensdag 8 mei.
“Ik denk dat een regeringswisseling zeer waarschijnlijk is”, zei Daniel Braun, hoofd van het kantoor in Skopje van de Konrad Adenauer Foundation, die nauwe banden heeft met de centrumrechtse CDU in Duitsland, tegen de Duitse publieke omroep Deutschlandfunk, “vooral vanwege het feit dat De staat van dienst van de regering is op veel gebieden rampzalig. Corruptie en disfunctioneren van de staat zijn overal zichtbaar.
Gebroken beloften en een controversiële naamswijziging
De sociaal-democraten kwamen in 2017 aan de macht en beloofden lidmaatschap van de NAVO, het begin van toetredingsonderhandelingen met de EU en de strijd tegen corruptie. Slechts één van deze beloften is vervuld: Noord-Macedonië trad in 2020 toe tot de NAVO na het bereiken van een compromis met Griekenland waarin het land ‘Noord’ aan zijn constitutionele naam toevoegde.
Dit moeilijke compromis met zijn zuiderbuur, dat nationalisten in Noord-Macedonië woedend maakte en tot massale protesten leidde, heeft de kleine Balkanstaat met twee miljoen inwoners er niet toe gebracht zijn deuren voor de EU te openen.
Bulgarije heeft zijn veto uitgesproken over de onderhandelingen met de EU
Vervolgens sprak Bulgarije in november 2020 zijn veto uit over de start van de onderhandelingen met de EU, waarbij historische en culturele concessies werden geëist die volgens veel Macedoniërs rechtstreeks indruisen tegen hun identiteit. Het geschil werd slechts gedeeltelijk opgelost nadat in juni 2022 – onder bemiddeling van Frankrijk – een overeenkomst werd bereikt waarin de eisen van Bulgarije werden opgenomen in het onderhandelingskader tussen Noord-Macedonië en de EU. De nieuwe voorwaarde voor het openen van de onderhandelingen was dat Noord-Macedonië de kleine Bulgaarse minderheid van 3.000 mensen als constituerend volk in de grondwet zou opnemen.
De noodzakelijke parlementaire meerderheid om de grondwet te wijzigen werd niet behaald. De onderhandelingen met de EU bevinden zich nog steeds in een impasse. De nationalistische oppositie onder leiding van VMRO-DPMNE verzette zich fel tegen het nieuwe compromis en profiteerde van het gevoel van onveiligheid van de etnische Macedoniërs om tegen de regering te mobiliseren.
Een zwakke economie is een grote zorg voor kiezers
De oppositie is ook geholpen door de wijdverbreide corruptie en het onvermogen van de regering om het land uit de economische stagnatie en de hoge inflatie te halen, veroorzaakt door de COVID-pandemie en de Russische oorlog in Oekraïne.
Dat blijkt uit gegevens van de WereldbankNoord-Macedonië zal 2024 voor het tweede jaar op rij afsluiten als het land met de laagste economische groei in de Westelijke Balkan en met het grootste begrotingstekort. De inflatiecijfers in 2022 en 2023 behoorden tot de hoogste in Europa. In 2023 stond Noord-Macedonië twee punten hoger op de lijst van Transparency Internationalmaar er wordt nog steeds aangenomen dat er “ernstige corruptieproblemen” zijn.
Populistische slogans van de oppositieleider
Oppositieleider Hristijan Mickoski belooft de kiezers dat hij “Macedonië weer aan hen zal teruggeven”. Zowel Mickoski als presidentskandidaat Gordana Siljanovska-Davkova weigeren het bijvoeglijk naamwoord ‘noordelijk’ in de naam van het land te gebruiken en hebben beloofd dit niet nog een keer te zullen doen als ze de verkiezingen winnen. Een dergelijke stap zou het conflict met Griekenland opnieuw kunnen aanwakkeren, dat de afgelopen jaren herhaaldelijk heeft gereageerd telkens wanneer staatsfunctionarissen zich niet aan het compromis uit 2018 hielden.
Mickoski, wiens partij weigerde een compromis met Bulgarije te aanvaarden, zei tijdens de campagne weinig over de opname van de Bulgaarse minderheid in de grondwet, maar zei alleen dat de kwestie geanalyseerd moet worden nadat de regering is gevormd.
Spanningen tussen de belangrijkste oppositiepartijen en etnisch-Albanese partijen
Hoewel noch Griekse, noch Bulgaarse kwesties de campagne domineerden, deed Mickoski’s besluit om een direct conflict aan te gaan met de grootste etnisch-Albanese partij van het land, de DUI, de angst voor nieuwe etnische verdeeldheid in het land herleven.
Mickoski zei dat hij geen coalitie met DUI zal aangaan, omdat hij deze als corrupt beschouwt. De overwegend islamitische etnisch-Albanese minderheid maakt ruim een kwart van de bevolking uit, en de regeringscoalitie tussen de leidende etnisch-Albanese en Macedonisch-Orthodoxe partijen wordt gezien als een garantie voor de stabiliteit van het land.
Sinds de sociaaldemocraten-DUI-coalitie in 2017 aan de macht kwam, zijn etnische Albanezen in de laatste drie maanden van het mandaat van deze regering verkozen tot hoge posities, zoals de voorzitter van het parlement, de minister van Buitenlandse Zaken en zelfs de premier. Deze verdeling van functies bracht Macedonische nationalisten ertoe te klagen over de “albanisering van de staat”.
In een poging de Albanese gemeenschap te kalmeren zei Mickoski dat de op een na grootste Albanese politieke alliantie, bestaande uit verschillende kleine oppositiepartijen van etnische Albanezen, in de toekomstige regering zou kunnen toetreden.
De sociaal-democraten spelen de kaart van de EU
Ondanks een zware nederlaag in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op 24 april bleven de regerende sociaal-democraten resoluut vasthouden aan hun slogan: ‘Wij geven de Europese toekomst niet op.’ Uit peilingen blijkt echter dat deze boodschap de kiezers niet bereikt, die de compromissen met de buurlanden en de onzekere toekomst in de EU beu zijn.
Zoals Aleksandar Krzhalovski, directeur van het Macedonische Centrum voor Internationale Samenwerking, tegen DW zei: “de regering heeft tijdens de campagne alles op één kaart gezet” en “alle andere belangrijke kwesties genegeerd, vooral de strijd tegen misdaad en corruptie, zoals burgers en internationale rapporten zien als een groot probleem.”
Voormalig premier en leider van de sociaal-democraten, Dimitar Kovačevski, verontschuldigde zich tijdens de campagne voor de fouten die de afgelopen jaren zijn gemaakt, maar waarschuwde de kiezers streng: “Deze verkiezingen zullen praktisch de toekomst van Macedonië bepalen: zullen we op weg zijn naar een een progressieve samenleving, de EU in, of gaan we terug naar een verleden tijd waarin we isolatie en etnische conflicten hadden”, zei hij.
Bewerkt door Aingeal Flanagan