Na een mislukte poging tot staatsgreep in de Democratische Republiek Congo (DRC) dit weekend, uiten Congolese en buitenlandse waarnemers hun onzekerheid over de toekomst.
Zondag maakte het Congolese leger bekend dat het een poging tot staatsgreep in Kinshasa had verijdeld waarbij zowel Congolezen als buitenlanders betrokken waren – waaronder drie Amerikaanse staatsburgers en een genaturaliseerde Britse onderdaan.
Een groep van ongeveer vijftig gemaskerde mensen zou de residentie van premier, minister van Defensie en waarschijnlijk toekomstige voorzitter van de Nationale Vergadering, Vital Kamerhe, hebben aangevallen.
Later braken ze in in het Volkspaleis in het centrum van Kinshasa, waar het kantoor van president Felix Tshisekedi is gevestigd.
De leider van de groep, Christian Malanga, werd gedood nadat veiligheidstroepen waren binnengekomen, samen met drie andere aanvallers.
Wie was de leider?
In een video die op grote schaal online is verspreid, is Malanga te zien terwijl hij spreekt in het Volkspaleis in Kinshasa, vlak voordat soldaten het gebouw bestormden, waarbij hij in het Lingala de redenen voor de acties van de groep uitlegde.
“Mijn broeders, we zijn moe. Wij soldaten kunnen het niet meer, we zijn moe. Als we zo opstaan, is dat omdat we het niet meer kunnen. We kunnen niet geregeerd worden door mensen als ( Vital) Kamerhe, mensen als Felix (Tshisekedi) hebben veel gedaan om ons land schade te berokkenen.”
Malanga, geboren in Kinshasa in 1983, noemde zichzelf op zijn website de ‘president van Nieuw-Zaïre’ en hoofd van de regering in ballingschap. De website maakt geen melding van plannen om met geweld de macht te grijpen, maar schetst zijn visie voor het land onder zijn leiding.
Op zijn website beweert Malanga, 41, dat hij zich als kindvluchteling in de Verenigde Staten heeft gevestigd voordat hij terugkeerde naar de DRC om als officier in het oosten van het land te dienen in de strijd tegen de rebellen.
Later begon hij campagne te voeren tegen de Congolese politieke klasse vanwege vermeende corruptie en wanbeheer, en vormde in 2010 de United Congo Party.
Volgens legerwoordvoerder Sylvain Ekenge verijdelde Malanga zijn eerste poging tot staatsgreep in 2017.
Wat was het motief?
De Congolese politicoloog Jean-Clause Mputu vertelde DW dat het exacte motief achter de aanval en de poging tot staatsgreep nog steeds onduidelijk is.
“Deze mensen hadden een agenda die voor mij een mysterie blijft en ik hoop met heel mijn hart dat de komende dagen gerechtigheid zijn werk zal doen, dat de inlichtingendiensten het noodzakelijke werk zullen doen. En dat de landen waarvan de onderdanen betrokken zijn, zullen werken Om het Congolese volk te geven, geven we de hele waarheid, omdat de natie moet weten wat er is gebeurd.”
Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken in Washington zei ondertussen dat het het vermeende Amerikaanse staatsburgerschap van de twee aanvallers die momenteel in hechtenis zitten in verband met de gebeurtenissen niet kon bevestigen vanwege privacywetten. Er wordt echter gezegd dat er geen gegevens zijn dat Malanga een Amerikaans staatsburger is.
Malanga’s zoon behoorde naar verluidt tot de vermeende Amerikaanse burgers die na de staatsgreep werden vastgehouden.
De VS zeiden dat ze “zoveel mogelijk zouden meewerken” aan het onderzoek en veroordeelden de poging tot staatsgreep.
Hoe zijn de aanvallers zo ver gekomen?
Hoe de aanvallers erin slaagden in te breken in het veiligste deel van de hoofdstad – en waarom – is een andere vraag die nog moet worden opgelost.
Volgens Bienven Matimo, een activist van de onpartijdige jongerenbeweging LUCHA, is het duidelijk om te concluderen dat de inlichtingendiensten in de DRC ‘poreus’ moeten zijn, zoals hij aan DW uitlegde:
“Hoe verklaren we dat de inlichtingendiensten deze aanval niet hebben gezien? Hoe hebben deze jonge mannen de Verenigde Staten verlaten om met munitie en wapens in Kinshasa aan te komen? Er is óf sprake van een vorm van medeplichtigheid, óf er is sprake van een volledig falen van de dienst. inlichtingen en dat zou ons moeten bezighouden – vooral alle instellingen, en ook de president van de republiek.
Het gebied in Kinshasa waar de aanslagen plaatsvonden is niet alleen de machtszetel van de DRC, maar herbergt ook verschillende buitenlandse ambassades en andere strategische instellingen.
Het Palais de la Nation is ‘s nachts leeg en wordt beschermd door elementen van de Republikeinse Garde.
Instabiliteit in het hart van Kinshasa
Reagan Miviri, onderzoeker bij het onafhankelijke Ebuteli Instituut, vertelde DW dat de veiligheidssituatie verontrustend is, ongeacht de waarheid achter de mislukte staatsgreeppoging.
“Het is het district waar het kantoor van het staatshoofd is gevestigd, het is het district waar de grote figuren van deze natie wonen. Naar mijn mening zijn er twee hypothesen: óf de plek is niet zo veilig als zou moeten zijn, of ze profiteren van internationale medeplichtigheid. Beide hypothesen zijn verontrustend.”
Politicoloog Christian Moleka gelooft ondertussen dat de veiligheidstroepen in de DRC de onstabiele politieke instellingen van het land weerspiegelen.
“Er hangt een reëel vraagteken boven de veiligheidsarchitectuur van het land, vooral rond de president. Tijdens de afgelopen termijn was het veiligheidsapparaat zeer onstabiel. We hadden geen veiligheidsfunctionarissen op sleutelposities die de hele zittingsperiode duurden.”
“Er was veel verloop bij de National Intelligence Agency (ANR) en de National Security Council, in die mate dat we in vijf jaar tijd vier ANR-beheerders hadden. De veiligheidsinstellingen waren net zo onstabiel als de politieke.”
Wat gebeurt er nu?
Devos Kitoko, secretaris-generaal van Martin Fayulu’s oppositiepartij Engagement for Citizenship and Development, riep de vredesmacht MONUSCO van de Verenigde Naties op om Fayulu te beschermen, uit angst dat de autoriteiten nu nog waarschijnlijker kritische stemmen zouden aanvallen na de aanval.
Politicoloog Jean-Claude Mputu zegt dat deze zorgen niet ongegrond zijn.
‘Ik ben bang dat de wet steeds vaker zal worden overtreden, dat de repressie zal intensiveren om een steeds autoritairder regime te vestigen, wat eenvoudigweg niet acceptabel is. Daarom is het noodzakelijk dat de politieke autoriteiten – de president van de republiek – de natie oproepen voor een moment van discussie, van waarheid, omdat de natie vandaag eenheid nodig heeft in het licht van deze dubbele agressie: intern en extern.
De Congolese president Felix Tshisekedi werd in december 2023 herkozen met meer dan 70 procent van de stemmen in de eerste verkiezingsronde, die door de oppositie een ‘farce’ werd genoemd.
Hij trad voor het eerst aan in 2019 nadat hij had beloofd de levensomstandigheden in het Centraal-Afrikaanse land te verbeteren en een einde te maken aan het aanhoudende conflict in het oosten van de DRC.
Maar velen zeggen dat hij die beloften nog niet heeft waargemaakt, nu de DRC steeds dieper in een permanente staat van instabiliteit lijkt te vervallen.
Wendy Bashi heeft bijgedragen aan dit artikel
Bewerkt door Sertan Sanderson