Sinds het was Voor het eerst geïdentificeerd in 1983, heeft HIV meer dan 85 miljoen mensen besmet en wereldwijd ongeveer 40 miljoen sterfgevallen veroorzaakt.
Hoewel medicijnen die bekend staan als pre-exposure profylaxe of PrEP het risico op HIV-besmetting aanzienlijk kunnen verminderen, moeten ze elke dag worden ingenomen om effectief te zijn. Een vaccin dat langdurige bescherming biedt, is onderzoekers al tientallen jaren ontgaan. Nu kan er eindelijk een haalbare strategie zijn om dit te creëren.
Een experimenteel vaccin ontwikkeld aan de Duke University veroorzaakte een ongrijpbaar type breed neutraliserende antilichamen bij een kleine groep mensen die deelnamen aan een klinische proef in 2019. De bevindingen zijn vandaag gepubliceerd in het tijdschrift Science Cel.
“Dit is een van de belangrijkste HIV-vaccinstudies tot nu toe”, zegt Glenda Gray, een HIV-expert en president en CEO van de South African Medical Research Council, die niet bij het onderzoek betrokken was.
Een paar jaar geleden toonde een team van Scripps Research en het International AIDS Vaccine Initiative (IAVI) aan dat het mogelijk was om de voorlopercellen te stimuleren die nodig zijn om deze zeldzame antilichamen bij mensen te maken. Het onderzoek van Duke gaat nog een stap verder in het aanmaken van deze antilichamen, zij het op lage niveaus.
“Dit is een wetenschappelijke prestatie en geeft het veld grote hoop dat er een HIV-vaccinatieregime kan worden ontwikkeld dat de immuunrespons langs het pad stuurt dat nodig is voor bescherming”, zegt Gray.
Vaccins werken door het immuunsysteem te trainen om een virus of ander pathogeen te herkennen. Ze introduceren iets dat op het virus lijkt – een stukje ervan bijvoorbeeld, of een verzwakte versie ervan – en zetten daardoor de B-cellen van het lichaam aan om beschermende antilichamen ertegen te produceren. Deze antilichamen worden vastgehouden zodat wanneer een persoon later het echte virus tegenkomt, het immuunsysteem zich dit herinnert en klaar is om aan te vallen.
Hoewel onderzoekers binnen enkele maanden Covid-19-vaccins konden produceren, bleek het creëren van een HIV-vaccin een veel grotere uitdaging. Het probleem is de unieke aard van virussen. HIV muteert snel, wat betekent dat het de immuunafweer snel kan overwinnen. Het integreert zich ook binnen enkele dagen na blootstelling in het menselijk genoom en verbergt zich voor het immuunsysteem.
“Delen van het virus lijken op onze eigen cellen, en we houden er niet van om antilichamen tegen onszelf aan te maken”, zegt Barton Haynes, directeur van het Duke Human Vaccine Institute en een van de auteurs van het artikel.
De specifieke antilichamen die voor de onderzoekers van belang zijn, staan bekend als breed neutraliserende antilichamen, die verschillende versies van het virus kunnen herkennen en blokkeren. Vanwege de vormveranderende aard van HIV zijn er twee hoofdtypen HIV, die elk verschillende varianten kennen. Een effectief vaccin zal zich op veel van deze ziekten moeten richten.
Sommige met HIV geïnfecteerde mensen ontwikkelen grotendeels neutraliserende antilichamen, hoewel dit vaak jaren duurt voordat ze met HIV leven, zegt Haynes. Zelfs dan verdienen mensen er niet genoeg geld aan om het virus te bestrijden. Deze speciale antilichamen creëren ongebruikelijke B-cellen die vol zitten met mutaties die ze in de loop van de tijd hebben verworven als reactie op de virusveranderingen in het lichaam. “Dit zijn vreemde antilichamen”, zegt Haynes. “Het lichaam maakt ze niet gemakkelijk.”