Eerder deze week registreerde NASA’s Solar Dynamics Observatory (SDO) een zelden geziene gebeurtenis: vier vrijwel gelijktijdige uitbarstingen waarbij drie afzonderlijke zonnevlekken betrokken waren, evenals de magnetische gloeidraad ertussen. Maar hoe indrukwekkend het ook is, de gebeurtenis zou binnenkort problemen kunnen opleveren voor sommige satellieten en ruimtevaartuigen die in een baan om de aarde draaien, evenals voor elektronische systemen hier op aarde.
Het lijkt misschien op een gigantische bal van vurige, thermonucleaire chaos, maar er zit eigenlijk een behoorlijk voorspelbaar ritme in de zon. Net als seizoensveranderingen op aarde volgen de sterke elektromagnetische fluctuaties van de gele dwergster een ongeveer elf jaar durende eb- en vloedcyclus. Hoewel astronomen er nog steeds niet helemaal zeker van zijn waarom dit gebeurt, is het zeker zichtbaar – en recente activiteit wijst er duidelijk op dat de zon later dit jaar op weg is naar haar volgende ‘zonnemaximum’.
Als Spaceweather.com merkt op dat het ‘complexe kwartet’ van zonneactiviteit dinsdagochtend vroeg een zogenaamde ‘supersympathische uitbarsting’ was, waarbij meerdere gebeurtenissen vrijwel tegelijkertijd plaatsvinden. Dit gebeurt dankzij de vaak moeilijk te detecteren magnetische lussen die zich over de zonnecorona verspreiden en daarbij explosieve kettingreacties kunnen veroorzaken. In dit geval lagen de drie afzonderlijke fakkels op honderdduizenden kilometers afstand, maar barstten ze nog steeds binnen enkele minuten na elkaar uit. In totaal bedekte de supersympathische vlam ongeveer een derde van het totale naar de aarde gerichte oppervlak van de zon.
[Related: Why our tumultuous sun was relatively quiet in the late 1600s]
En de factor ‘naar de aarde gericht’ zou een probleem kunnen zijn. BGR legt uit dat “tenminste een deel” van het elektromagnetische “puin” onderweg zou kunnen zijn naar de planeet in de vorm van een coronale massa-ejectie (CME). Als dat zo is, kunnen deze krachten resulteren in kleurrijke aurorae rond de polen van de aarde – en potentiële technische problemen veroorzaken voor satellietarrays en ruimtevaartuigen in een baan om de aarde, om nog maar te zwijgen van het uitvallen van sommige radio- en GPS-systemen. Eventuele effecten zullen naar verwachting in de loop van de volgende dag optreden, maar er wordt op zijn minst verwacht dat dit tijdelijke ongemakken zullen zijn.
Gelukkig komen multi-flare-situaties zoals deze week niet regelmatig voor; de laatste keer dat zoiets gebeurde was in 2010, tijdens wat bekend werd als de Grote Eruptie.
[Related: Hold onto your satellites: The sun is about to get a lot stormier]
Toch dienen deze superschattige fakkels als een grimmige herinnering aan hoezeer onze moderne, elektronisch verbonden samenleving overgeleverd is aan de zon. Zo onlangs in 2022 sloeg een zonnestorm ongeveer 40 Starlink-satellieten uit hun baan. Het risico op problemen veroorzaakt door zonnestralen zal blijven toenemen naarmate de lucht dichter wordt.
Terwijl veel bedrijven doorgaan met het bouwen van redundantieprogramma’s en back-upsystemen voor deze potentiële problemen, kunnen astronomen en natuurkundigen de zonneactiviteit nog steeds niet nauwkeurig voorspellen. Er is meer onderzoek en financiering nodig om programma’s voor vroegtijdige waarschuwing en voorspelling te ontwikkelen.
We hebben dit jaar alleen al minstens twee andere zonneactiviteitsgebeurtenissen gezien – en gezien het feit dat we nog steeds niet voorbij het zonnemaximum zijn, zal er waarschijnlijk nog meer indrukwekkende (en mogelijk schadelijkere) activiteit op komst zijn.