De dood van Nobelprijswinnaar Pablo Neruda, dagen na de militaire staatsgreep van Chili in 1973, moet opnieuw worden onderzocht, oordeelde een hof van beroep dinsdag en zei dat nieuwe stappen zouden kunnen helpen ophelderen wat de dichter doodde.
Afgelopen december wees een rechter een verzoek van Neruda’s neef af om de zaak te heropenen om te zoeken naar andere oorzaken dan kanker, die op zijn overlijdensakte stond. Een neef, Rodolfo Reyes, zei dat forensische wetenschappers uit Canada, Denemarken en Chili bewijs hebben gevonden dat erop wijst dat Neruda vergiftigd was.
Reyes zei dat forensische tests, uitgevoerd in Deense en Canadese laboratoria, aantoonden dat Neruda’s lichaam “een grote hoeveelheid Cloristridium botulinum bevatte, wat onverenigbaar is met het menselijk leven”. Het toxine kan verlamming van het zenuwstelsel en de dood veroorzaken.
Het vonnis was de jongste wending in een van Chili’s grote debatten na de staatsgreep. Het al lang bestaande officiële standpunt was dat Neruda stierf aan complicaties door prostaatkanker, maar zijn chauffeur beweerde decennialang dat hij vergiftigd was.
In december oordeelde een rechter dat de forensische resultaten al waren afgerond of ‘te laat’ waren en nergens toe leidden.
Een paar jaar eerder hadden andere internationale forensische experts de officiële doodsoorzaak al verworpen als cachexie, dat wil zeggen zwakte en uitputting van het lichaam als gevolg van een chronische ziekte – in zijn geval kanker. Maar toen zeiden ze dat ze niet hadden vastgesteld wat Neruda doodde.
Het hof van beroep in Santiago vernietigde dinsdag unaniem de beslissing van de rechter en beval dat de door de neef gevraagde procedure zou worden uitgevoerd. Deze stappen omvatten een kalligrafische analyse van overlijdensakten, een meta-analyse van testresultaten uitgevoerd door buitenlandse instanties, en dagvaardingen voor verklaringen van het Chileense Documentatie Project en experts van Clostridium botulinum.
Neruda was vooral bekend om zijn liefdesgedichten en ontving tientallen prijzen, waaronder de Nobelprijs voor de Literatuur van 1971.
Hij was ook lid van de Communistische Partij en een vriend van de Chileense president Salvador Allende, wiens regering werd omvergeworpen tijdens een staatsgreep die generaal Augusto Pinochet aan de macht bracht. Allende pleegde zelfmoord in plaats van zich over te geven.
Neruda was getraumatiseerd door de militaire machtsovername en de vervolging en moord op zijn vrienden. Hij was van plan in ballingschap te gaan naar Mexico, waar hij een invloedrijke stem tegen de dictatuur zou zijn.
Maar de dag voor zijn geplande vertrek werd hij per ambulance naar een kliniek in Santiago gebracht, waar hij op 23 september 1973 overleed.
De verdenkingen dat de dictatuur bij zijn dood betrokken was, bleven bestaan lang nadat Chili in 1990 terugkeerde naar de democratie.
Neruda’s lichaam werd in 2013 opgegraven om de doodsoorzaak vast te stellen, maar uit die tests bleek dat er geen giftige stoffen of gifstoffen in zijn botten zaten. Zijn familie en de chauffeur vroegen om verder onderzoek.
In 2015 zei de Chileense regering dat het “zeer waarschijnlijk was dat een derde partij” verantwoordelijk was voor de dood van Neruda. In 2017 meldden de autoriteiten de ontdekking van fragmenten van de bacterie Clostridium botulinum in skeletresten en tanden.
Neruda werd herbegraven in zijn favoriete huis met uitzicht op de Pacifische kust.