Het asielverzoek van de Rus Oleg Ponomarjov werd eind februari afgewezen door het Duitse Federale Bureau voor Migratie en Vluchtelingen (BAMF). De BAMF zei dat hij in Rusland geen gevaar loopt en Duitsland binnen 30 dagen moet verlaten. Zo niet, dan zou hij kunnen worden uitgezet.
De wanhoop van Ponomarjov is voelbaar. Hij vreest dat hij zal worden gearresteerd zodra hij in Rusland aankomt en zal worden uitgezonden om tegen Oekraïne te vechten.
“De situatie in Rusland wordt steeds erger, volledige mobilisatie is gepland en dankzij mijn conditie en rijbewijs kan ik militaire voertuigen besturen”, zegt Ponomaryev, die in september 2022 naar Duitsland kwam nadat Rusland een gedeeltelijke mobilisatie had aangekondigd.
De toenmalige Duitse bondskanselier Olaf Scholz verklaarde dat Russische burgers die niet willen deelnemen aan de Russische agressieoorlog in Oekraïne, wat een schending is van het internationaal recht, bescherming moeten krijgen in Duitsland. Ponomaryev vroeg politiek asiel aan, en in afwachting van een beslissing leerde hij Duits en meldde zich vrijwillig aan bij een integratiecentrum voor Russischsprekenden. Zijn vrouw kwam ook naar Duitsland en vroeg asiel aan.
Ponomarjov vindt het negatieve besluit oneerlijk. “Er wordt van ons verwacht dat we ons uitspreken en politiek actiever zijn, en dan wordt ons asiel geweigerd. Volgens verschillende wetsartikelen in Rusland kunnen we alleen maar in de gevangenis worden gegooid omdat we deelnemen aan de protesten hier”, zegt hij, waarbij hij opmerkt dat hij regelmatig woonde anti-oorlogsbijeenkomsten bij voor de Russische ambassade in Berlijn. Hij is bang dat hij ervan beschuldigd kan worden de Russische strijdkrachten ‘in diskrediet te brengen’ als hij wordt gedwongen terug te keren naar Rusland.
‘Ze denken dat ik daar veilig ben’
Dmitry, een andere jongeman wiens naam is veranderd, vluchtte uit Rusland nadat hij op kantoor was geboekt. Hij had een paar uur om in te pakken voordat hij terugkeerde. Hij besloot zich te verstoppen en verliet vervolgens het land.
Hij was actief in het verzet tegen de oorlog, spuitte graffiti en deelde stickers uit, maar meer wilde hij niet prijsgeven. Sommige van zijn medewerkers waren actiever, zei hij, en bliezen bijvoorbeeld treinen op met munitie voor het Russische leger.
Hij zei dat wat hij deed voor de Duitse autoriteiten niet voldoende bewijs was dat hij in gevaar zou zijn als hij terugkeerde naar Rusland. ‘Ze denken dat ik daar veilig zal zijn,’ zei hij sarcastisch. ‘Ze zijn te laf om bezwaar te maken [Russian President Vladimir] Poetins regime, maar ze willen dat de Russen tegen hem vechten.”
Mensenrechtenactivist Rudi Friedrich van Connection, een Duitse NGO die campagne voert voor gewetensbezwaarden en deserteurs over de hele wereld, zei dat hij onlangs verschillende brieven had gezien waarin asiel werd geweigerd aan Russische burgers op vergelijkbare gronden.
Hij legde uit dat er vanuit het perspectief van de rechtbanken en de Federale Migratiedienst een “substantiële waarschijnlijkheid” van vervolging moet bestaan voordat iemand als vluchteling wordt erkend. “Met betrekking tot Russische rekruten wordt heel vaak aangenomen dat een dergelijke waarschijnlijkheid niet bestaat, zelfs als iemand zijn conceptaankondiging indient”, zei Friedrich. “Dan is het argument dat de dienstplicht onwaarschijnlijk is omdat de persoon te oud is. Of dat er 25 miljoen reservisten zijn, dus waarom denken mensen dat ze zullen worden opgeroepen?”
Hij zei dat hoewel dit in overeenstemming was met de hoogste eisen van de rechtbank in Duitsland, deze ten nadele van asielzoekers werden geïnterpreteerd, waardoor aanvragen vaak werden afgewezen. Hij voegde eraan toe dat als deze mensen de opdracht krijgen terug te keren naar Rusland, ze een zeer reëel risico lopen om dienstplichtig te worden.
Friedrich bevestigde ook dat Russische deserteurs asiel hadden gekregen in Duitsland.
Volgens de BAMF hebben sinds de Russische invasie van Oekraïne 4.431 Russische staatsburgers van militaire leeftijd asiel aangevraagd in Duitsland. In ruim de helft van de gevallen (2.476) werd een beslissing genomen, maar in de meerderheid (1.905) werden asielzoekers eenvoudigweg doorverwezen naar de staat die verantwoordelijk was voor het verlenen van asiel in hun zaak.
Van de gevallen waarvoor Duitsland verantwoordelijk is, werd voor 159 personen asiel goedgekeurd en voor 412 afgewezen. Het aantal positieve beslissingen neemt voortdurend af. In 2022 was de verhouding tussen afgewezen en positieve besluiten zes op vier, tegenwoordig negen op één. Clara Bünger, lid van de Duitse Linkse Partij, bekritiseerde de ontwikkeling: “Ik roep de federale regering op om de BAMF te bevelen genereus te zijn in het bieden van bescherming aan Russische gewetensbezwaarden, zoals aangekondigd. Dit zou een krachtig signaal afgeven ten gunste van een vredesbeleid”, zei ze.
‘Marteling, gevangenschap, oorlog en dood’
Op de vraag wat hem in Rusland te wachten staat als hij gedwongen wordt terug te keren, zei Dmitry: “Marteling, gevangenis, oorlog en dood.” Oleg Ponomaryev zei dat hij gekweld werd door “de gedachte dat hij op een dag wakker zou worden en dat de politie op de deur zou kloppen en zou zeggen: ‘We gaan naar Rusland’!”
Hoewel er momenteel geen directe vluchten zijn tussen Duitsland en Rusland, hebben er via derde landen zoals Servië al deportaties plaatsgevonden van voor strafbare feiten veroordeelde Russen. “Wat houdt de Duitse autoriteiten tegen om hetzelfde te doen met gewetensbezwaarden?” vroeg Ponomaryev.
Beiden gingen in beroep tegen de besluiten van de BAMF en de procedure kon jaren aanslepen. Intussen mogen ze in Duitsland blijven, maar hun status als asielzoeker maakt het moeilijk om werk te vinden, te studeren of zelfs een appartement te huren.
Dit artikel is oorspronkelijk in het Russisch geschreven.