Een mesaanval in de stad Solingen op vrijdagavond heeft de aandacht opnieuw gevestigd op de Duitse wetten die het dragen van messen in het openbaar regelen. “Het is mij duidelijk dat onze veiligheidsdiensten meer bevoegdheden moeten hebben om dergelijke daders vroegtijdig op te sporen, vooral in de digitale ruimte”, zei de vice-voorzitter van de sociaal-democratische partij (SPD) parlementaire groep Dirk Wiese. Rijnische Post krant op zaterdag. “We moeten ook eindelijk vooruitgang boeken op het gebied van het messenverbod.”
Eerder deze maand beloofde de Duitse regering strengere messenwetten nadat de politie een toename van het aantal steekpartijen had gemeld, vooral in de buurt van treinstations – hoewel de statistieken controversieel blijven.
Minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser (SPD) heeft opgeroepen tot wijziging van de wet, zodat slechts bladen van 6 centimeter (2,36 inch) in het openbaar mogen worden gedragen, in plaats van de huidige 12 centimeter. De uitzondering vormen huishoudmessen in de originele verpakking. Switchblades zouden volledig verboden worden.
“Messen worden gebruikt om brute gewelddaden te plegen die ernstig letsel of de dood tot gevolg kunnen hebben”, zei Faeser begin augustus tegen de publieke omroep ARD. “We hebben strengere wapenwetten en strengere controles nodig.”
De verklaring van de regering kwam nadat de politiestatistieken een stijging van 9,7% op jaarbasis aantoonden van gevallen van ernstig lichamelijk letsel waarbij een mes betrokken was, met 8.951 incidenten in 2023. De federale politie, die verantwoordelijk is voor de veiligheid op de Duitse luchthavens en hoofdspoorlijnstations , rapporteerde ook een aanzienlijke toename van het aantal mesaanvallen in en rond stations, met 430 in de eerste zes maanden van dit jaar.
Controversiële statistieken
De politie verzamelt echter pas sinds 2021 statistieken over mescriminaliteit, en criminologen zijn huiverig om de laatste cijfers als een trend te interpreteren. Dirk Baier, een Duitse criminoloog bij het Instituut voor Delinquentie en Misdaadpreventie in Zürich, zei dat Duitsland eigenlijk niet veel gegevens heeft over mescriminaliteit.
“De politie telt zowel mesaanvallen die zijn uitgevoerd als mesbedreigingen mee, dus het is een heel vage categorie”, vertelde hij aan DW. “En het is nog maar een tijdje geleden, dus de cijfers zijn niet erg betrouwbaar.”
Dat weerhield het extreemrechtse Alternatief voor Duitsland (AfD) er niet van om de cijfers te gebruiken om te suggereren dat het ‘migrantenbeleid’ van het land de schuldige was. “We hebben een explosie van buitenlandse misdaad, jeugdcriminaliteit en migrantengeweld, omdat we open grenzen hebben”, zei AfD-medeleider Alice Weidel in juli tegen de publieke omroep ZDF.
Ondertussen zijn de Duitse media de afgelopen maanden steeds meer geïnteresseerd geraakt in mescriminaliteit, na de moord op een politieagent in Mannheim door een Afghaanse vluchteling in mei, in wat leek op een islamistisch gemotiveerde aanval op een anti-islamistische activist.
Maar criminologen zien geen verband tussen gewelddadige misdaad en immigrantenachtergrond. Hoewel niet-Duitsers onevenredig vertegenwoordigd zijn in de misdaadstatistieken van politiemessen, is dit op zichzelf niet erg behulpzaam, betoogt Baier.
“Als we beter kijken naar de groep niet-Duitsers, vinden we heel verschillende groepen mensen: er zijn Oost-Europeanen, Noord-Afrikanen, we hebben Zuid-Amerikanen, we hebben mensen van Arabische afkomst”, zei hij. “Het zijn heel verschillende culturen, dus we kunnen niet zeggen dat er zoiets bestaat als een specifieke ‘messencultuur’ of etniciteit die een directe relatie heeft met het dragen van messen.”
‘We moeten echt minder praten over het land waar ze vandaan komen, maar over de omstandigheden van hun leven’, voegde hij eraan toe. “In welk milieu groeien ze op? Onder hun vrienden, dat ze het belangrijk vinden om messen te dragen? Wat is hun opleiding? We moeten naar hun sociale omstandigheden kijken, en niet blijven hangen op nationaliteit.”
Hoe mesmisdaad te controleren?
Gezien dit alles is Baier sceptisch dat de wet van Faeser op de lange termijn een groot verschil zal maken. Hij betoogde echter dat het op zijn minst de Duitse wetgeving zou kunnen vereenvoudigen, die momenteel erg ingewikkeld is, omdat elk land zijn eigen regels heeft over welke soorten messen zijn toegestaan en welke niet.
‘Het is een goed signaal, om het zo maar te zeggen’, zei hij. “Maar als je op zoek bent naar een voordeel in de zin van het voorkomen van mescriminaliteit, dan zou ik zeggen dat er helemaal geen voordeel is.” Mensen die gevaarlijke messen bij zich hebben, zullen dat blijven doen, of ze nu legaal zijn of niet, zei Baier.
Dit spreekt in de eerste plaats over het meer directe probleem van het monitoren van mogelijke aanvallen. Lars Wendland, voorzitter van de Duitse politievakbond GdP, verwelkomde het voorstel van Faeser in principe, maar stelde dat de politie meer nodig had dan alleen wetswijzigingen om effectief te kunnen opereren. “Wat voor nut heeft het om de wet aan te scherpen als we deze niet kunnen handhaven?” zei hij tegen DW. “We moeten ook kijken of we de mensen en het materiaal hebben om het uit te voeren.”
Wendland is van mening dat toezicht op gezichtsherkenning en het toestaan van willekeurige controles door de politie in aangewezen ‘wapenvrije zones’ een goed begin zou zijn. Maar Faeser heeft deze maatregelen nog niet genoemd – en het is twijfelachtig of ze überhaupt binnen haar bevoegdheid vallen, aangezien de aanwijzing van dergelijke zones doorgaans de taak is van lokale overheden.
Sommige Duitse steden hebben geen wapenzones ingesteld, en hoewel er weinig bewijs is dat deze daadwerkelijk hebben geleid tot een vermindering van de geweldsmisdrijven, lijken ze volgens Baier de mensen een veiliger gevoel te geven. “Er waren wetenschappelijke onderzoeken naar wapenvrije zones in Leipzig en Wiesbaden – beide toonden aan dat de misdaad niet merkbaar daalde. Maar de bevolking voelde zich veiliger. Ik denk dat dat hoogstwaarschijnlijk komt omdat er meer politie was”, zei hij.
Mescriminaliteit is een groot probleem geworden in andere delen van Europa, vooral in het Verenigd Koninkrijk, waar de regering eind vorig jaar ook nieuwe verboden op wapens met grote messen heeft ingevoerd.
Bewerkt door: Rina Goldenberg
Noot van de redactie: een eerdere versie van dit artikel is bewerkt om een feitelijke onjuistheid te verwijderen. Het artikel is op 24 augustus 2024 bijgewerkt om de reactie op de mesaanval in Solingen weer te geven.
Terwijl je hier bent: Elke dinsdag inventariseren DW-redacteuren wat er gebeurt in de Duitse politiek en samenleving. Schrijf u hier in voor de wekelijkse Berlin Briefing e-mailnieuwsbrief.