Duitse grootmoeders strijden tegen de extreemrechtse AfD voorafgaand aan de nationale verkiezingen: NPR

ERFURT, Duitsland – Te midden van de drukte van het zaterdagse winkelend publiek in de kathedraalstad Erfurt verzamelde een groep vrouwen van in de zeventig zich op een middeleeuws marktplein, met borden in de hand met de tekst Omas gegen Rechts — Grootmoeders tegen extreemrechts.

Ze maken deel uit van een nationale beweging van tienduizenden gepensioneerden die het gehad hebben met haat, vooral in de voormalige Oost-Duitse deelstaat Thüringen, waar de extreemrechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) leidend in de peilingen voorafgaand aan de landelijke verkiezingen van zondag.

Nu veel Duitse kiezers vastzitten in algoritmische echokamers, zijn deze oudere vrouwen de straat op gegaan om AfD-aanhangers te bereiken – in plaats van eenvoudigweg tegen hen te protesteren – in een poging om opnieuw verbinding te maken, het debat nieuw leven in te blazen en misschien zelfs van gedachten te veranderen. Tot nu toe zijn hun inspanningen echter een zware strijd.

Onder hen is de 76-jarige Gabriele Wölke-Rebhan, medeoprichter Hoofdstuk Erfurt uit pure bezorgdheid. Ze wijst erop dat deze regio dat wel is waar de nazi’s hun eerste politieke voet aan de grond kregen 1930 in de regering van Thüringen, voordat hij in 1933 de macht op nationaal niveau overnam.

Nu is het waar Björn Höcke – beschouwd als het meest extreme figuur van de AfD – is kandidaat voor de volgende gouverneur van de staat.

“Hitler gebeurde omdat mensen zwijgend toekeken”, waarschuwt Wölke-Rebhan. “Als ik nu mijn mond houd, ben ik niet beter af dan mijn ouders in de jaren dertig.”

Wölke-Rebhan zegt dat hij hier niet alleen is om te spreken, maar ook om te luisteren. Hij wil bijna begrijpen waarom een op de drie mensen hier zei onlangs dat ze van plan waren op de AfD te stemmenhoewel de Duitse binnenlandse inlichtingendienst die verantwoordelijk is voor de bescherming van de grondwet deze partij als ‘extreem’ beschouwt en haar onder toezicht heeft gesteld. (Bij de laatste deelstaatverkiezingen vijf jaar geleden werd de AfD derde, achter de Christen-Democratische Unie van voormalig bondskanselier Angela Merkel en Die Linke, de socialistische opvolger van de voormalige marxistisch-leninistische regerende partij in Oost-Duitsland).

Verschillende AfD-aanhangers willen echter graag met haar over hun stemgedrag praten. Niet iedereen is bereid om te stoppen en te praten. “Extreemrechts maakt ons belachelijk en denkt dat we maar ‘dwaze oude dames’ zijn”, zegt Wölke-Rebhan. “Wat ze niet schijnen te begrijpen is dat vrouwen standvastiger worden naarmate ze ouder worden. Het is een vergissing om ons te onderschatten.”

Wölke-Rebhan zegt dat de onzichtbaarheid die gewoonlijk met de jaren gepaard gaat, in hun voordeel heeft gewerkt. Niemand verwacht van respectabele grootmoeders dat ze iets zeggen, zegt ze, dus als ze dat wel doen, zijn sommigen verrast genoeg om te luisteren. In ieder geval voor een tijdje.

Een van de grootmoeders praat met een goedgeklede man van in de zeventig. Na een paar minuten verliest hij zijn geduld en vertrekt, haar vervloekend. Enkele toeschouwers trekken hun wenkbrauwen op, maar lijken niet geschokt door de uitbarsting.

Wölke-Rebhan haalt diep adem en zegt dat zij en haar mede-grootmoeders weigeren iemand af te schrijven als erbärmlich – ‘sorry’ – ook al is het soms moeilijk.

“We krijgen veel aanmoediging van voorbijgangers, maar we krijgen ook veel beledigingen te verwerken”, zegt Wölke-Rebhan. “Mannen van mijn generatie zijn de ergste. Ze kunnen echt onder de gordel zitten. En ze zijn met pensioen, velen van hen leiden een redelijk comfortabel leven.”

Op een nabijgelegen boerenmarkt doet de 79-jarige Rudy – die zegt dat hij de verslaggevers niet genoeg vertrouwt om zijn volledige naam te noemen, maar graag wil praten – zijn wekelijkse boodschappen, waarbij hij biologische zomerproducten uitzoekt.

Gepensioneerde ingenieur mijdt grootmoeders. Hij zegt dat geen enkele hoeveelheid chatten hem van gedachten zal doen veranderen.

‘Ik stem op de AfD. Het is de enige partij die zich om ons bekommert, de mensen die hier altijd hebben gewoond”, zegt Rudi. ‘Momenteel regeren immigranten. Zij zijn de eersten. De staat behandelt hen beter dan de meeste Duitsers.”

De steun voor de AfD is gestaag gegroeid sinds 2016, toen Duitsland meer dan een miljoen vluchtelingen opnam, voornamelijk uit Syrië, Afghanistan en Irak. Aanvankelijk gingen beelden van gelukkige Duitsers die vluchtelingen verwelkomden op treinstations viraal, maar er volgde een reactie toen steden en lokale gemeenschappen moeite hadden om de nieuwkomers op te vangen. De AfD profiteerde hiervan in het voormalige Oost-Duitsland, dat historisch gezien minder immigratie kende dan het voormalige West-Duitsland.

De anti-immigranten- en anti-moslimretoriek van deze partij zorgt ervoor dat kiezers vrezen dat nieuwkomers op zoek zijn naar hun huizen, banen en dochters. Dit is alleen maar toegenomen sinds 2022, toen ruim een ​​miljoen Oekraïense vluchtelingen naar Duitsland kwamen. De AfD – die zich verzet tegen het sturen van wapens naar Kiev en wil dat Duitsland weer Russisch gas gaat gebruiken, waar het mee is gestopt na de grootschalige invasie van Oekraïne door Rusland – profiteert van de historische affiniteit van het voormalige communistische Oost-Duitsland met Rusland.

Na de dodelijke steekpartijen in Solingen afgelopen weekend zal de AfD het naar verwachting nog beter doen bij de verkiezingen van zondag. De verdachte is een 26-jarige Syriër die zich heeft overgegeven aan de autoriteiten. Islamitische Staat eiste de verantwoordelijkheid op voor de mesaanval waarbij drie mensen om het leven kwamen. De Duitse autoriteiten slaagden er vorig jaar niet in de man te deporteren nadat zijn asielaanvraag was afgewezen.

Rudi houdt vol dat AfD-kiezers een slechte reputatie krijgen. “Ik heb gelezen wat de reguliere media over ons schreven”, zegt hij, verwijzend naar de berichtgeving Herhaaldelijk gebruik van verboden nazi-slogans door Björn Höcke tijdens verkiezingsbijeenkomsten. “Het zijn allemaal leugens. Ik ben gestopt met lezen.”

Hij zegt dat hij nu nieuws krijgt van Telegram en YouTube.

Rudi is zo’n kiezer Marc Rohligverslaggever voor Der Spiegelproberen te komen. Zijn publicatie, het grootste nieuwsweekblad van Duitsland, is een van de nieuwsbronnen die Rudi nu vermijdt.

Röhlig groeide op in dit gebied, kort na de hereniging van Duitsland in 1990. Nu schrijft hij erover en stelt hij vragen waarvan hij denkt dat een West-Duitse journalist niet anders dan neerbuigend kan klinken. Zijn artikelen richten zich op hoe mensen in de regio zich achtergesteld voelen en zich nooit echt hebben aangepast aan het leven in een verenigd Duitsland, en hoe degenen die te jong zijn om zich het communistische Oost-Duitsland te herinneren bijna een gevoel van wrok hebben geërfd.

Hij zegt dat niet alle AfD-kiezers gestopt zijn met het lezen van zijn artikelen. “Ik was aan het ontvangen anoniem bedreigingen, maar met de opkomst van extreemrechts zijn mensen brutaler geworden en sturen ze mij nu haatmail vanaf hun werkadres, inclusief hun mobiele nummer”, zegt Röhlig. “Dus begon ik ze terug te bellen!”

Röhlig zegt dat dit zijn haters verrast. ‘Door mensen te confronteren, wordt de angel uit hun haat gehaald’, zegt hij. “Meestal vinden we een manier om op een beleefde manier met elkaar te praten – en uiteindelijk praten we vaak over persoonlijke kwesties en alledaagse zorgen.”

Maar Röhlig zegt dat dat niet altijd werkt, en als hij zich meldt in het voormalige Oost-Duitsland – waar zijn familie nog steeds woont – hoort hij keer op keer het idee dat Duitsland geen democratie is.

Gabriele Wölke-Rebhan, een anti-extreemrechtse grootmoeder die er in de jaren vijftig was toen Oost-Duitsland ophield te bestaan, zegt dat ook zij verbijsterd is als mensen van haar leeftijd haar vertellen dat het huidige Duitsland een dictatuur is. Ze betreurt dat ze simpelweg herhalen wat de AfD beweert en vraagt ​​zich af of ze vergeten zijn hoe het in Oost-Duitsland was met de Stasi – een opdringerige, onderdrukkende geheime politie – en zonder democratische verkiezingen.

“Als iemand klaagt dat hij niet de vrijheid heeft om te zeggen wat hij wil, vraag ik hem of hij zich herinnert hoe het hier was vóór de val van de Berlijnse Muur”, zegt Wölke-Rebhan. ‘Als je destijds op het stadsplein had geprotesteerd tegen het feest, was je daar terechtgekomen Bautzen – de plaatselijke Stazi-gevangenis.”

Hij zegt dat hij daarom ieder weekend de straat op gaat in een poging vriendschap te sluiten met voorbijgangers. Ze gelooft dat velen simpelweg verdwaald zijn in hun door haat gedomineerde digitale silo’s.

Terwijl ze spreekt, slingert een voorbijganger beledigingen naar de grootmoeders en scheldt ze uit scheußlich – afschuwelijk.

Deze keer knipperde de waarnemer nauwelijks met zijn ogen. Wölke-Rebhan vertelt dat Erfurt, haar geboorteplaats, steeds agressiever is geworden en dat mensen eraan gewend zijn. Ze geeft de angst voor de AfD de schuld van de toegenomen haat, en voegt eraan toe dat het bijna acceptabel is geworden om zich in het openbaar uit te spreken, zoals velen dat online doen.

A een recente studie Het Berlijnse Centrum voor Sociale Wetenschappen, dat tussen 2019 en 2021 meer dan 5.000 Duitsers ondervroeg, constateerde dat “mensen die de AfD steunen minder tevreden zijn met hun persoonlijke en financiële situatie dan aanhangers van andere partijen… Daarentegen zijn degenen tot wie zij zich wenden van de partij om een ​​verbetering van hun welzijn te voelen.” De onderzoekers geven de schuld aan de ‘negatieve retoriek van de AfD’ en zeggen: ‘Degenen die zich tot de partij wenden, worden meer blootgesteld aan deze negativiteit, en dit is schadelijk voor hun welzijn.’

Hetzelfde kan niet gezegd worden van Wölke-Rebhan en de andere grootmoeders, die ondanks hun zorgen behoorlijk tevreden zijn met de democratie. In dit deel van het land weten ze nog goed hoe het was om zonder te leven.