In 2003 legde de Rozenrevolutie de basis voor een democratisch regime in Georgië, dat een nadrukkelijke wending naar het Westen maakte.
Volgens een onderzoek van de Amerikaanse non-profitorganisatie International Republican Institute (IRA) steunt de overgrote meerderheid van de bevolking van de voormalige Sovjetrepubliek de toetreding van Georgië tot de Europese Unie.
In november 2003 gingen honderdduizenden Georgiërs de straat op om democratie en hervormingen te eisen. De uitdrukking “Rozenrevolutie” komt uit een citaat van de eerste Georgische president Zvijad Gamsakhurdia (1939 – 1993), die ooit zei: “In plaats van kogels zullen we rozen naar onze vijanden gooien.”
Geen druppel bloed
De staatsgreep vond zonder een druppel bloed plaats in de Georgische hoofdstad Tbilisi. Op 22 november 2022 bestormden demonstranten het parlement en het staatskantoor. De volgende dag kondigde president Eduard Shevarnadze zijn ontslag aan.
Politicoloog George Mchedlishvili van de Europese Universiteit in Tbilisi, die toen ongeveer dertig jaar oud was, woonde de protesten bij, zij het niet elke dag. Ik was erg opgewonden en vol hoop, vertelde hij aan DW. “Ik sympathiseerde met de demonstranten, ik sympathiseerde met de heersende stemming.” Hij legde uit dat de heersende mening is dat de regering “zijn tijd heeft gehad” en “zou moeten gaan”. Hij zei dat bijna het hele land klaar was voor hervormingen: “Daarom was het succesvol, en daarom was het bloedeloos.”
Saakasjvili behaalde een overtuigende overwinning
Een andere demonstrant ‘gewapend’ met rozen was Mikheil Saakasjvili, de oprichter en leider van de centrumrechtse partij United National Movement. In januari 2004 behaalde hij ruim 96% van de stemmen bij de presidentsverkiezingen. Na zijn aantreden probeerde hij het land om te vormen tot een democratie die een voorbeeld zou zijn voor andere voormalige Sovjetstaten.
De nieuwe regering ‘slaagde er de eerste jaren in om van Georgië een functionele staat te maken, omdat de openbare instellingen uiterst ineffectief waren’, zei Mcedlishvili.
De hervormingen moesten de economie liberaliseren, de bureaucratie terugdringen en de oriëntatie op het Westen bevorderen. In eerste instantie was het een duidelijk succes. Volgens de Corruption Perceptions Index, gepubliceerd door onder meer Transparency International, is de corruptie afgenomen. De economie is ook snel gegroeid en stond in 2006 op de 112e plaats op de Ease of Doing Business Index van de Wereldbank en op de 7e plaats in 2020.
Kritiek op autoritaire stijl
Maar de kritiek op Saakasjvili’s autoritaire bestuursstijl begon te groeien, en slechts vier jaar na de Rozenrevolutie braken massale protesten uit waarin werd opgeroepen tot het aftreden van de president. Ze waren minder vreedzaam dan in 2003 en Saakasjvili gebruikte geweld om ze uiteen te drijven. Hij trad op 25 november 2007 af om vervroegde presidentsverkiezingen mogelijk te maken.
Zijn afwezigheid was echter van korte duur en op 5 januari 2008 won hij de verkiezingen met 53% van de stemmen. Maar zijn populariteit bleef afnemen naarmate zijn hervormingen haperden.
Bij de parlementsverkiezingen van 2012 verloor de Verenigde Nationale Beweging haar meerderheid. Zelfs na twee mandaten mocht Saakasjvili niet meedoen aan de presidentsverkiezingen van 2013.
Er werd een onderzoek naar ambtsmisbruik geopend en de voormalige revolutionaire held ging in ballingschap. Hij keerde in 2021 terug naar Georgië toen hij werd gearresteerd en gevangengezet.
Een omstreden erfenis
De erfenis van Saakasjvili en de Rozenrevolutie worden nog steeds betwist. Een deel van de bevolking ziet “Miša” graag als een hervormer die tegen de corruptie heeft gevochten en nieuwe kansen heeft geboden aan de jongere generatie.
Maar de huidige regerende partij, Georgian Dream – Democratic Georgia, staat op gespannen voet met Saakasjvili’s Verenigde Nationale Beweging, die nog steeds de grootste oppositiepartij van het land is, en beschouwt de Rozenrevolutie als een negatief hoofdstuk in de geschiedenis van het land. Het steunde geen westerse sancties tegen Rusland na de invasie van Oekraïne in februari 2022.
Tornike Sharashenidze, van het Georgische Instituut voor Publieke Zaken, hij wees erop dat de perceptie van de Rozenrevolutie over het algemeen positief is onder de Georgische bevolking. Hij voorspelde dat als Saakasjvili de politiek zou opgeven, “de perceptie van zijn nalatenschap over twintig tot dertig jaar beter zal zijn”. Hij legde uit dat Saakasjvili ondanks zijn gevangenisstraf de drijvende kracht achter de Verenigde Nationale Beweging bleef.
Nieuw politiek bloed?
Mcedlishvili zei dat “nieuw politiek bloed” om in het belang van Georgië te handelen nu “hard nodig” is. Hij zei dat de Rozenrevolutie “de geschiedenis in zou gaan” als een geval waarin “een nieuw leiderschap dat op de top van de steun van de bevolking steunt” een “corrupt regime” zou kunnen veranderen. Maar hij voegde eraan toe dat “permanente veranderingen onmogelijk zijn zonder mensen.”
De Oekraïense president Volodymyr Zelenski heeft herhaaldelijk opgeroepen tot de vrijlating van Saakasjvili, die ook het Oekraïense staatsburgerschap bezit. In april 2020 bood hij hem zelfs de functie van vicepremier aan.
Dit artikel is vertaald uit het Duits.