Of het nu gaat om een gefronst voorhoofd, een hoofdschudden of een opgestoken vinger, mensen communiceren elke dag zonder woorden door middel van gebaren complexe ideeën. Dit vermogen is zeldzaam in het dierenrijk en is alleen waargenomen bij primaten (SN: 8/10/10). Wetenschappers konden nu een gevederde vriend aan de club toevoegen.
De onderzoekers observeerden Japanse mezen die een zogenaamde ‘volg je’-gebaar maakten: de vogel klapperde met zijn vleugels, wat zijn partner ertoe aanzette als eerste het nest binnen te gaan. De bevinding, gepubliceerd op 25 maart Huidige biologie“laat zien dat Japanse mezen het klapperen van hun vleugels niet alleen gebruiken als een symbolisch gebaar, maar ook in een complexe sociale context waarbij een zender, een ontvanger en een specifiek doelwit betrokken zijn, vergelijkbaar met hoe mensen communiceren”, zegt bioloog Toshitaka Suzuki van de Universiteit van Tokio .
Suzuki luisterde de oproepen van Japanse tieten af (Parus minderjarig) al meer dan 17 jaar. Tijdens zijn lange tijd in het veld merkte hij dat Japanse mezen die voedsel naar het nest brachten soms op een tak gingen zitten en met hun vleugels klapperden. Op dat moment kwamen hun partners het nest binnen met het fladderende vlak achter hen. “Dit bracht mij ertoe te onderzoeken of dit gedrag voldeed aan de criteria van gebaren”, zegt Suzuki.
Suzuki en Norimasa Sugita, een onderzoeker bij het Nationaal Museum voor Natuur en Wetenschap in Tokio, observeerden acht parende paren die 321 uitstapjes naar hun nest maakten. Al snel kwam er een patroon naar voren: vrouwtjes klapperden veel vaker met hun vleugels dan mannetjes, waarbij zes vrouwtjes met hun vleugels klapperden, terwijl slechts één mannetje dat deed. Vrouwtjes gingen bijna altijd als eerste het nest binnen, tenzij ze met hun vleugels klapten. Toen gingen de mannetjes als eerste.
De vogels “klappen ook nooit met hun vleugels als ze alleen het nest bezoeken”, zegt Suzuki. Het fladderen komt alleen voor als de vogels in het gezelschap zijn van hun partners, en het lijkt erop dat ze hun fladderen op hun partner richten in plaats van op de ingang van het nest. Deze observatie suggereert dat Japanse mezen niet pronken – een eenvoudig gebaar dat eerder werd gezien bij vogels zoals eksters en raven, alleen bedoeld om de aandacht te vestigen – maar eerder een complexe boodschap overbrengen.
“Ik zou dit kunnen zien als een imperatief gebaar – een beweging die een ander individu vertelt iets te doen”, zegt primatoloog Kirsty Graham van de Universiteit van St. Andrews in Schotland.
“Het is heel spannend om betekenisvolle gebaren bij een andere soort te ontdekken”, voegt ze eraan toe. “Ik verwacht dat we waarschijnlijk zullen ontdekken dat gebaren wijdverspreider zijn dan eerder werd gedacht.”
Door naar het nest toe te bewegen in plaats van te roepen, kunnen de vogels voorkomen dat ze roofdieren aantrekken, zegt Suzuki. Vervolgens wil hij uitzoeken hoe het klapperen van de vleugels past in het grotere communicatierepertoire van de mees. “Bij mensen worden gebaren gebruikt in combinatie met gesproken taal”, zegt hij. “We zijn geïnteresseerd in het begrijpen van de boodschappen die worden gecreëerd door een combinatie van gebaren- en vocale communicatie bij dieren.”