Gedurende het grootste deel van de menselijke geschiedenis werden kosmische gebeurtenissen niet gezien als het simpele resultaat van de natuurkunde; in plaats daarvan waren het boodschappen van het goddelijke of voortekenen met betrekking tot de toekomst. Dit geldt vooral voor een totale zonsverduistering, waarbij de maan de zon volledig blokkeert, waardoor het gedurende de dag een paar bizarre minuten nacht wordt.
Een onmisbare en ongebruikelijke gebeurtenis als een totale zonsverduistering was, heel redelijk, iets waarvan onze voorouders dachten dat het de moeite waard was om vast te leggen. De vroegst geregistreerde zonsverduistering vond plaats in 1223 voor Christus, gegraveerd op een oud Mesopotamisch kleitablet. In de millennia sinds die eerste opname hebben culturen over de hele wereld zonsverduisteringen op veel verschillende manieren gedocumenteerd en geïnterpreteerd – en die historische gegevens helpen zonnewetenschappers zelfs om de zon in de moderne tijd beter te begrijpen.
Tegenwoordig begrijpen we een zonsverduistering als een toevallige (maar voorspelbare) uitlijning van de aarde, de maan en de zon, zodat de maan de zon vanuit ons perspectief blokkeert. Hoewel andere planeten zeer waarschijnlijk ervaring hebben gedeeltelijk Bij een zonsverduistering is onze maan uniek gepositioneerd, zodat de schijnbare grootte precies overeenkomt met die van de zon, waardoor het heldere licht volledig wordt geblokkeerd.
Enkele van de vroegste vermeldingen van eclipsen zijn te vinden in de literatuur, zoals Geschiedenis van de Peloponnesische Oorlog van de oude Griekse geleerde Thucydides: “In de eerste dagen van de volgende zomer was er een zonsverduistering ten tijde van de nieuwe maan.” Rotstekeningen in Ierland en het Amerikaanse zuidwesten verwijzen ook naar oude waarnemingen van eclipsen, met spiralen en andere symbolen die overeenkomen met de aarde, de maan en de zon in hun hemelse dans. Sommige oude Chinese archieven beschrijven ook wanneer de “zon werd opgegeten” – inclusief de huiveringwekkende opmerking dat twee van de adviseurs van de keizer werden gedood omdat ze er niet in slaagden de zonsverduistering te voorspellen. Een oude hindoetekst genaamd Rig Veda hij vertelde hoe de zon rond 4000 voor Christus verdween, totdat hij werd bevrijd door de religieuze figuur Rishi Atri.
Hoewel sommige teksten vele jaren nadat de zonsverduistering daadwerkelijk heeft plaatsgevonden zijn geschreven, “blijven astronomische verhalen over het algemeen goed in het geheugen van mensen hangen omdat de hemel zich elk jaar herhaalt, ook al zijn gebeurtenissen als zonsverduisteringen zeldzaam”, legt astronoom Mayank Vahia van de Universiteit van Mumbai uit. “We zagen dit in de verhalen van stammen in India die zich gebeurtenissen van 3000 jaar oud kunnen herinneren, verweven in een prachtig mythisch verhaal over de Grote Beer.”
Eclipsen kunnen pech of een groot lot vertegenwoordigen, afhankelijk van wie je het vraagt. Koningen en keizers uit landen als het oude Mesopotamië zagen een zonsverduistering vaak als een zeker teken van hun ondergang. Koning Hendrik I bevestigde het Europese bijgeloof over verduisteringen met een slecht voorteken, aangezien hij kort na de eclips stierf, en geruchten zich na het toeval wild verspreidden, maar sommige grote beschavingen zoals de Azteken leken daar helemaal niets om te geven. De inheemse volkeren van Noord-Amerika hadden ook heel verschillende perspectieven op eclipsen; De Zuidelijke Paiute zagen verduisteringen als een tijd voor reflectie, liefde en geven, terwijl anderen, zoals de Ho-Chunk en Crow, ze behandelden als een tijd voor een nieuw begin.
Rond 1600 werd de zonnewetenschap zoals we die nu kennen geboren. De beroemde astronoom Johannes Kepler suggereerde dat de corona – de ring van filamenten en zwak licht die tijdens een zonsverduistering rond de zon zichtbaar wordt – feitelijk deel uitmaakt van de zon, waarvan we nu weten dat dit waar is. In de 19e eeuw namen mensen de eerste foto’s van een zonsverduistering, en tegenwoordig maken mensen over de hele wereld selfies terwijl de zonsverduistering over hun deel van de wereld trekt.
De geschiedenis van eclipsen verbindt ons niet alleen met mensen door de tijd heen – zij delen dat gevoel van verwondering over onze plek in de kosmos – maar werpt ook licht op subtiele bewegingen in ons zonnestelsel. Uit registraties van eclipsen blijkt bijvoorbeeld dat de aarde ongeveer even snel ronddraait als 3000 jaar geleden, waardoor we veranderingen in de beweging van de planeet kunnen volgen. ‘De beweging van de aarde vertraagt geleidelijk, maar af en toe zijn er plotselinge veranderingen als gevolg van geologische gebeurtenissen’, voegt Vahia toe. “Records van oude eclipsen, vooral zonsverduisteringen, zijn belangrijk voor het leveren van hoogwaardige gegevens om onze berekeningen te valideren.” Bovendien zijn eclipsen verantwoordelijk geweest voor enkele belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen, zoals de ontdekking van het element helium en het onderzoek van Einsteins beroemde algemene relativiteitstheorie.
Als je de meest recente totale zonsverduistering eerder in 2024 hebt gemist: de volgende totale zonsverduistering voor de continentale VS zal pas in 2045 plaatsvinden, maar je kunt hem al eerder zien als je bereid bent een beetje te reizen. Wanneer je de kans hebt, loont het om getuige te zijn van een kosmische gebeurtenis die zo zeldzaam en vreemd is dat onze voorouders er al duizenden jaren over praten.