In deze grafiek toont de oranje lijn de mondiale temperatuur van het zeeoppervlak in 2023. De andere patronen zijn van voorgaande jaren, en de bovenste stippellijn is het gemiddelde tussen 1982 en 2011. De donkerzwarte lijn in de linkerbovenhoek is waar we beginnen in 2024. Merk op dat de temperatuur al op zijn hoogtepunt enkele maanden eerder piekt. Zelfs in het recordjaar 2023 waren dit soort temperaturen pas eind maart en begin april.
In de klimaatrapporten van 2023 staat ook dat de omvang van het Antarctische zee-ijs dit jaar een laagterecord heeft bereikt. Zoals we in mei berichtten, proberen wetenschappers erachter te komen of het zuidelijke continent zich midden in een regimeverandering bevindt – dat wil zeggen, of deze recorddieptepunten in de nabije toekomst zullen aanhouden. Dit zee-ijs is van cruciaal belang omdat het de enorme ijsplaten van Antarctica beschermt tegen wind en golven. Het verlies van steeds meer ijs zou de terugtrekking van het ijs op het continent kunnen versnellen, waardoor de mondiale zeespiegel met enkele meters zou stijgen.
Het verlies van zee-ijs verandert ook de reflectiviteit van de wateren rond Antarctica. Dit dreigt een feedbackloop op het gebied van de opwarming van de aarde te veroorzaken. ‘In plaats van dat het ijs zonlicht terug de ruimte in reflecteert,’ zegt Kapnick, ‘heb je nu feitelijk de open oceaan, die veel donkerder is, wat betekent dat de oceaan sneller zal opwarmen.’
De oorzaken van extreme oceaanhitte zijn waarschijnlijk zowel natuurlijk als door de mens veroorzaakt. Om te beginnen hebben de oceanen ongeveer 90 procent van de extra warmte geabsorbeerd die de mensheid aan de atmosfeer heeft toegevoegd. En ten tweede is de opwarmings- en afkoelingscyclus van de equatoriale Stille Oceaan vorig jaar verschoven van de koelere fase, bekend als La Niña, naar de warmere fase, El Niño. Dit verhoogde niet alleen de temperatuur van de oceanen, maar voegde ook warmte toe aan de atmosfeer en beïnvloedde de weerpatronen over de hele wereld. (Het veroorzaakte ook extreme droogte in het nabijgelegen Amazonegebied.) “El Niño was dit jaar heel vreemd”, zegt Hausfater. Normaal gesproken zit er een vertraging van ongeveer drie maanden tussen El Niño-omstandigheden en piektemperaturen. “In 2023 lijkt het niet echt gebeurd te zijn. We zagen al vrij vroeg in de El Niño-cyclus veel warmte.”
Afwijkingen in de temperatuur van het zeeoppervlak waren bijzonder acuut in de Noord-Atlantische Oceaan. Dit is waarschijnlijk te wijten aan het feit dat er in 2023 minder stof uit de Sahara zal waaien, dat gewoonlijk over de oceaan naar Amerika waait. Dit betekende minder schaduw op de Atlantische Oceaan, waardoor de zon deze meer kon opwarmen.
Op dezelfde manier hebben nieuwe scheepvaartregels de hoeveelheid zwavel in brandstof verminderd, waardoor schepen minder aerosolen produceren. Deze lichten meestal de wolken op en stuiteren een deel van de energie van de zon terug de ruimte in, een effect dat zo uitgesproken is dat je satellietschepen daadwerkelijk kunt volgen aan de hand van de witte strepen die ze achterlaten. Over het algemeen is het verlies van aërosolen een ongelukkig en onvermijdelijk gevolg van het in de toekomst minder verbranden van fossiele brandstoffen: naarmate er minder zwavel in de atmosfeer terechtkomt, zullen we een deel van het afkoelende effect verliezen dat ervoor heeft gezorgd dat de temperatuur op aarde niet nog hoger is gestegen.