Filip Švarm, hoofdredacteur van het prestigieuze Servische weekblad Tijd, is gefrustreerd door de uitslag van de buitengewone parlementsverkiezingen in Servië. Hij weet al wat er zal volgen, zei hij tegen DW: een nieuwe uitbarsting van “ongebreidelde macht voor de SNS”. De regerende Servische Progressieve Partij van Aleksandar Vučić won 47 procent van de stemmen, wat genoeg is om de komende jaren een comfortabele meerderheid te garanderen. Vóór de vervroegde verkiezingen bestuurde hij het land al vrijwel zonder tegenstand.
De oppositie ligt ver achter
De pro-Europese oppositiealliantie Servië tegen Geweld (SPN), die bestaat uit vijftien partijen variërend van centrumrechts, groen tot links, kwam op de tweede plaats met ongeveer 23% van de stemmen. Maar voor politicoloog Dušan Milenkovic zijn deze resultaten niet slecht. Hij zei dat conservatieve en democratische partijen altijd moeite hebben gehad om voet aan de grond te krijgen in Servië. Deze resultaten waren dus eigenlijk een van de beste ooit in de geschiedenis van het Servische meerpartijenstelsel.
De coalitie werd gevormd als reactie op de massale anti-regeringsprotesten die waren aangewakkerd door twee dodelijke massaschietpartijen eerder dit jaar. Het waren de protesten en de steeds meer gespannen betrekkingen met Kosovo die Vučić inspireerden om twee jaar eerder dan gepland vervroegde verkiezingen uit te schrijven.
Beschuldigingen van verkiezingsfraude
Zoals te verwachten was, hebben verkiezingswaarnemers en niet-gouvernementele organisaties talrijke zorgen geuit over verkiezingsfraude. Ongeveer 40.000 buitenlandse kiezers zouden met vervalste identiteitskaarten naar Belgrado en andere Servische steden zijn gebracht om op de SNS te stemmen.
Er wordt gezegd dat de meesten van hen met georganiseerd busvervoer kwamen vanuit de Republika Srpska, de overwegend Servische entiteit in het naburige Bosnië en Herzegovina. Deze kiezers kunnen weliswaar etnische Serviërs zijn, maar zijn formeel Bosnische staatsburgers en komen daarom niet in aanmerking voor deelname aan de Servische verkiezingen. De oppositie diende een klacht in en riep de dag na de verkiezingen op tot protesten.
“Servië heeft gestemd, maar de OVSE heeft melding gemaakt van misbruik van publieke middelen, intimidatie van kiezers en gevallen van het kopen van stemmen”, zei het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken in een bericht op sociale mediaplatform X, verwijzend naar beschuldigingen van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. “Het is onaanvaardbaar voor een land met de status van kandidaat voor het EU-lidmaatschap.”
Vučić’s handleiding
De overtuigende overwinning van SNS is voor een groot deel te danken aan Vučić zelf. De populistische heerser, door critici een autocraat genoemd, deed niet mee aan de verkiezingen, maar domineerde nog steeds de campagne. De SNS-lijst gebruikte in de campagne de regel “Aleksandar Vučić – Servië mag niet stilstaan”. Volgens een onderzoek van de Servische verkiezingswaarnemingsmissie CRTA gelooft elke vierde burger van Servië dat Vučić zelf meedoet aan de verkiezingen, terwijl 60 procent gelooft dat hij de belangrijkste kandidaat van zijn partij is.
Er zijn verschillende redenen waarom Vučić de Servische politiek zo onmiskenbaar aanhangt. Het ‘systeem van Vučić’ profiteert van het feit dat ongeveer 10 procent van de volwassen bevolking – in een land met 6,8 miljoen inwoners – lid is van SNS. Het is bekend dat Vučić partijlidmaatschap en stemmen beloont, bijvoorbeeld met banen en geld.
In eigen land vergrootte Vučić zijn populariteit door nationalistische gevoelens over Kosovo aan te wakkeren. Hij vertelt Servische nationalisten precies wat ze willen horen: ‘Kosovo moet Servisch blijven.’ Het is een potentiële hotspot die de Europese Unie (EU) al jaren zorgen baart.
Kosovo verklaarde zich in 2008 eenzijdig onafhankelijk van Servië, dat sindsdien is erkend door de Verenigde Staten van Amerika, evenals door de meeste EU-leden. Servië, Rusland en een aantal andere Europese landen erkennen de Republiek Kosovo niet.
Het dubbele spoor van Servië tussen Rusland en de EU
Het laatste rapport over de voortgang van Servië bij de toetreding tot de EU was niet al te rooskleurig. Waarschijnlijk niet in de laatste plaats omdat de Servische sterke man Vučić er de voorkeur aan geeft een antiwesters standpunt in te nemen en tegelijkertijd een pro-Russisch sentiment uit te drukken dat populair is bij een groot deel van de bevolking. Niettemin wordt Vučić, die minister van Informatie was in de tijd van Slobodan Milošević, beschouwd als een potentiële garant voor stabiliteit, en daarom wordt hij met fluwelen handschoenen behandeld, zeggen experts.
Het feit dat Vučić vriendschappelijke Russisch-Servische banden nastreeft, is de EU al lang een doorn in het oog. Maar dat weerhield het blok er niet van herhaaldelijk steun te bieden aan de Balkanstaat. Het is een riskante onderneming, zegt Rade Basta, de voormalige minister van Economische Zaken van Servië. Op zondag de populairste Duitse tabloid Beeld hij citeerde hem toen hij zei dat Rusland invloed zocht op de Westelijke Balkan om de EU te destabiliseren. Volgens hem was de Russische president Poetin een indirecte partij in alle onderhandelingen die Vučić met Brussel voerde. Daarom raadde hij Brussel aan om de landen van de Westelijke Balkan zo snel mogelijk tot de EU toe te laten, om de invloed van Moskou in de regio te dwarsbomen.
Ovaak de Westelijke Balkan genoemdServië, Kosovo, Albanië, Noord-Macedonië, Montenegro en Bosnië en Herzegovina Zij uiten al jaren hun wens om lid te worden van de EU. Alles behalve Kosovo kreeg de status van officiële kandidaat.
Dit artikel is vertaald uit het Duits.