Armoede, politieke chaos en een hoog misdaadcijfer hebben het Caribische land Haïti al tientallen jaren geplaagd. Nu is het geweld opnieuw uit de hand gelopen.
Op 29 februari kondigde waarnemend premier Ariel Henry nieuwe verkiezingen aan – voor augustus 2025. Zijn ambtstermijn zou in februari aflopen, dus veel gewelddadige bendes interpreteerden de aankondiging van Henry als een oproep tot wapens. Ze vielen het Nationaal Paleis en de gevangenissen aan, wat leidde tot de vrijlating van meer dan 3.000 gevangenen.
Deze gewapende groepen controleren nu grote delen van de hoofdstad van Haïti, Port-au-Prince, en tienduizenden inwoners zijn gevlucht. Henry bevindt zich momenteel op het Amerikaanse grondgebied zonder rechtspersoonlijkheid, Puerto Rico. Hij arriveerde daar vanuit de Keniaanse hoofdstad Nairobi, waar hij een door Kenia geleide politiemissie promootte om de veiligheid in Haïti te herstellen.
Voormalige koloniale macht Frankrijk draagt de historische verantwoordelijkheid voor de huidige crisis.
De Haïtiaanse revolutie
In 1804 schreef Haïti geschiedenis door het eerste onafhankelijke land in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied te worden – dankzij de Haïtiaanse Revolutie, de meest succesvolle opstand van tot slaaf gemaakte mensen in de geschiedenis. Maar in 1825 zei Frankrijk dat het de onafhankelijkheid van Haïti alleen zou erkennen tegen de prijs van 150 miljoen frank, destijds grofweg drie keer het bbp van Haïti. Frankrijk zei ook dat de invoerrechten op Franse producten moeten worden gehalveerd.
‘Paradoxaal genoeg betaalden de overwinnaars herstelbetalingen aan de overwonnenen, ook uit angst voor een nieuwe militaire invasie’, zegt Jean-Claude Bruffaerts, een van de co-auteurs van het boek ‘Haïti-France’ uit 2022. Les chaînes de la dette: Le rapport Mackau ” (Haïti-Frankrijk schuldenketens: het Mackau-rapport.)
Haïti moest zelfs tegen hoge rente geld lenen van Franse banken om zijn schulden af te betalen. Economen noemen het een ‘dubbele schuld’, en Haïti kon zijn schulden pas in 1947 afbetalen.
“Dit geld was er dus niet voor de dringend noodzakelijke infrastructuur zoals wegen, scholen en ziekenhuizen. Haïti had ook de bescherming van het leger nodig, dat nog meer geld opslokte. Dit vertraagde de economische ontwikkeling van het land aanzienlijk”, legde Bruffaerts uit. Het gebrek aan investeringen in infrastructuur blijft zelfs vandaag de dag nog steeds merkbaar. “In veel delen van het eiland zijn geen wegen, de gezondheidszorg is ontoereikend en de meeste scholen hebben geen elektriciteit.”
Myriam Cottias, historicus en hoofd van het in Parijs gevestigde Internationale Onderzoekscentrum voor Slavernij en Post-Slavernij, zei dat landen die zich van de slavernij hadden bevrijd, moeite hadden om zichzelf als homogene samenlevingen voor te stellen. “Slavernij schept een vruchtbare voedingsbodem voor politieke instabiliteit, en de verdeeldheid in de samenleving die daardoor ontstaat verdwijnt niet zomaar”, vertelde ze aan DW. “Zelfs in Haïti is er vandaag de dag een corrupte elite en een bevolking die grotendeels nog steeds erg arm is.”
De Franse revolutie
Jean Fritzner Etienne, een Haïtiaanse historicus aan de Universiteit van Parijs 8, zei dat de schulden van Haïti hielpen de hiërarchische machtsstructuren te versterken. ‘De Haïtianen werden geïnspireerd door de Franse Revolutie, die vlak daarvoor, in 1789, had plaatsgevonden. … Maar de Fransen pasten de principes van hun eigen revolutie – vrijheid, gelijkheid, broederschap en mensenrechten – niet toe buiten hun grenzen. “
Etienne zei dat de Verenigde Staten, die Haïti van 1915 tot 1934 bezetten, de perceptie dat het land ‘inferieur’ was, verder versterkten. “Van 1957 tot 1986 steunde het de wrede dictatuur van François, en later van Jean-Claude, Duvalier, bekend als ‘Papa Doc’ en ‘Baby Doc’”, zei hij. “En het blijft zich tot op de dag van vandaag met interne aangelegenheden bemoeien. . “
In april 2003 eiste president Jean-Bertrand Aristide dat de Franse regering de schuld zou terugbetalen die ooit aan Haïti was opgelegd. Destijds zou dat bijna 22 miljard dollar zijn geweest. Ongeveer een jaar later werd Aristide omvergeworpen door een staatsgreep georganiseerd door Frankrijk en de Verenigde Staten. Op de vraag van DW op een recente persconferentie of er een voornemen was om de schuld terug te betalen, antwoordde het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken dat hierover “momenteel niet wordt gesproken”.
Waarnemers betwijfelen of Frankrijk het geld zal teruggeven. “Geen enkele voormalige koloniale macht zou dat doen”, zegt Laurent Giacobbi van het Franse Instituut voor Internationale en Strategische Zaken (IRIS). ‘Dat zou een kettingreactie veroorzaken. Alle voormalige koloniën zouden dan gaan kijken.’
Een blijvende koloniale erfenis
Frederic Thomas van het onafhankelijke Tricontinental Center in Louvain-la-Neuve, België, vertelde DW dat “voormalige koloniale machten nog steeds een koloniaal perspectief op Haïti hebben.” Hij zei dat het naar hun mening “een onbestuurbaar land is en dat daarom internationale inmenging gerechtvaardigd is”. Hij voegde eraan toe dat de internationale gemeenschap rechtstreeks heeft bijgedragen aan de huidige situatie door Henry te steunen, die vanaf het begin impopulair was, na de moord op president Jovenel Moise in juli 2021.
“Als de vicieuze cirkel van geweld en chaos wil worden doorbroken, moet de Haïtiaanse bevolking nu eindelijk beslissen wat er daarna gebeurt”, zei Thomas. “Met de hulp van de zogenaamde Montana-groep – met vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld, de kerk en vakbonden – moet een overgangsregering worden gevormd en moet een besluit worden genomen of internationale troepen in het land worden gestationeerd, en zo ja, hoe.”
De Montana-groep zou leden kunnen leveren voor een overgangsregering die een nieuwe interim-premier zal benoemen en verkiezingen zal uitschrijven. Het is onduidelijk wanneer deze regering precies zal worden gevormd, maar pas dan zal Henry officieel aftreden.
Bruffaerts hoopt dat de internationale gemeenschap de Haïtianen zal laten beslissen over hun toekomst. “Frankrijk zou ook minstens een deel van het geld dat Haïti haar betaalde moeten investeren in infrastructuur voor het eiland”, zei hij, zodat Haïti zich eindelijk economisch kon ontwikkelen.
Dit artikel is vertaald uit het Duits.