Dieren hebben allerlei vreemde en prachtige communicatiemethoden ontwikkeld – van bidsprinkhaangarnalen die pulsen van gepolariseerd licht naar elkaar stuiteren tot paradijsvogels die door de jungle galopperen om te pronken met hun mannelijkheid. Toch is er misschien maar één dier dat kan beweren een hoogontwikkelde expressie te hebben die volledig tot uiting komt in de plekken op het voorhoofd. Stap naar voren – of zwem misschien naar voren – beluga.
Net als alle andere tandwalvissen hebben deze kleine walvissen die in het noordpoolgebied leven een orgaan op hun voorhoofd dat een meloen wordt genoemd. De meloen is lange tijd een bron van fascinatie geweest voor wetenschappers, die door de jaren heen verschillende ongebruikelijke theorieën hebben voorgesteld om de aanwezigheid ervan te verklaren. (De huidige consensus is dat het werd gebruikt om geluid te genereren en om te helpen bij echolocatie.)
In beluga lijkt meloen echter een ander gebruik te hebben. Beluga’s meloenen zijn verbazingwekkend groot en, uniek genoeg, ook buigzaam, omdat beluga’s gezichtsspieren hebben die de meloen kunnen trekken en duwen. Hierdoor kan het dier in wezen de vorm van zijn kop veranderen. Maar waarom doen beluga’s dit?
Zoals gerapporteerd door ScienceNews, maart Dierlijke cognitie Een studie van vier beluga’s in gevangenschap in een aquarium in Connecticut heeft tot doel de verschillende vormen die een meloen kan aannemen te categoriseren en vervolgens de betekenis van die vormen af te leiden. De auteurs van het onderzoek analyseerden een jaar aan videobeelden van de beluga’s en vergeleken hun bevindingen vervolgens met observaties van een andere, grotere populatie van 51 beluga’s in een aquarium in Canada.
Ze ontdekten dat hoewel de meloen een aantal subtiel verschillende vormen kan aannemen, ze allemaal in vijf verschillende categorieën vallen. Ze suggereren dat deze vormen in wezen een vorm van visuele communicatie vertegenwoordigen die uniek is voor beluga’s.
Het is algemeen bekend dat de motivatie achter veel van de acties van een bepaald dier neerkomt op eten en/of paren. En het is niet verwonderlijk dat ten minste twee vormen van meloen in verband lijken te worden gebracht met laatstgenoemde – of zoals de auteurs van het onderzoek het stellen: “voornamelijk uitgevoerd door mannen tegenover vrouwelijke ontvangers in relatie tot verkeringsgedrag.” (Deze vormen komen ook voor tijdens wat de auteurs ‘sociaal-seksueel spel tussen mannen en vrouwen’ noemen, een gedrag dat bij verschillende walvissen voorkomt. Een onderzoek naar orka’s beschrijft het als ‘jonge mannetjes…'[ing] verkeringgedrag door deel te nemen aan sociaalseksueel spel met andere mannen”; in deze context verwijst ‘socioseksueel’ naar gedrag dat seksueel is maar geen conceptie met zich meebrengt.) De drie overige vormen zijn moeilijker te ontleden, hoewel een rode draad is dat ze steeds vaker door mannen worden uitgevoerd: ‘Mannen voerden de vormen meer dan drie keer uit. keer zo vaak als vrouwen.”
Er zijn hier belangrijke kanttekeningen: op meloenen gebaseerde communicatiestudies zijn tot nu toe beperkt gebleven tot beluga’s in gevangenschap, en het is zeker niet uitgesloten dat het intelligente, zeer sociale dier in het aquarium anders communiceert dan in het wild. De studie suggereert ook dat er meer onderzoek nodig is naar de wisselwerking tussen de echolocatie en visuele functies van de meloen, niet in de laatste plaats omdat de video’s die voor de analyse worden gebruikt geen geluid bevatten: “[Shapes] kan beide functies vervullen, [and] het gebrek aan akoestische opnames tijdens dit onderzoek sluit deze vaststellingen uit… Gelijktijdige akoestische opnames en video-observaties onder alle lichtomstandigheden zijn nodig om deze kwestie van de vormfunctie van de beluga-meloen op te lossen.
Niettemin ondersteunt de studie de verklaring van een van de meest ongewone gedragingen in het dierenrijk.