Wanneer gletsjers smelten, laten ze dorre landschappen achter die tientallen jaren nodig hebben om planten en dieren te ondersteunen. Maar een nieuwe studie toonde aan dat binnen slechts drie jaar het blootgestelde land nieuw leven werd ingeblazen door lama’s, wier activiteit de bodem voedde en de plantengroei stimuleerde.
Aan de voet van de steeds kleiner wordende Uruashraju-gletsjer in Peru werkten onderzoekers samen met lokale boeren om lama’s te vangen en te hoeden in vier aangewezen percelen. Drie dagen per maand van 2019 tot 2022 lama’s (Lama glamour) begraasde percelen, bemestte ze met mest en verspreidde levensvatbare zaden uit uitwerpselen en vacht.
Tegen het einde van die tijd was de anders dorre en gemakkelijk geërodeerde grond gestabiliseerd, rijker aan voedingsstoffen geworden en 57 procent meer plantenbedekking ondersteund dan voorheen, rapporteren geograaf Anaís Zimmer en collega’s op 24 september in Wetenschappelijke rapporten.
Een dergelijke heropleving van de eeuwenoude kamelenhouderij in de Andes zou mogelijk de gewassen, de dieren en het levensonderhoud van lokale gemeenschappen kunnen beschermen tegen de gevolgen van de klimaatverandering, zegt Zimmer van de Universiteit van Texas in Austin.
Zoals overal ter wereld verdwijnen gletsjers in de Cordillera Blanca-bergen van Peru in een ongekend tempo. En naarmate het ijs kleiner wordt, verwelken nabijgelegen ecosystemen: ze verliezen de toegang tot zoet water in de zomer en komen soms schadelijke zure mineralen tegen in rotsen die ooit bedekt waren met gletsjers.
Lama’s kunnen sommige van deze effecten helpen bestrijden. Hun transformatie van het land, zoals blijkt uit de nieuwe studie, zou de slijtage van rotsen kunnen verminderen en de bodem kunnen helpen meer vocht vast te houden, waardoor de zure afvoer wordt beperkt die de gewassen van boeren kan vergiftigen. Dergelijke besmetting is een van de redenen waarom lokale boeren samenwerken met onderzoekers. Dierlijk gedrag zou op een dag zelfs nieuwe weilanden kunnen creëren naarmate de bodemkwaliteit verbetert.
Het idee dat begrazing door herbivoren een positieve invloed kan hebben op het landschap is niet nieuw. Noch herverwildering, een poging om belangrijke soorten opnieuw te introduceren in hun inheemse ecosystemen, uniek voor het Cordillera Blanca-gebergte. In Finland werken de inheemse Sami bijvoorbeeld aan de herintroductie van rendieren in het vrijgemaakte taiga-land, waardoor ze mogelijk worden hersteld. En een groep in Spanje hoopt op een dag het wilde vee, bekend als de oeros, voor uitsterven te behoeden door ze in de wei te zetten.
Maar de omvang en snelheid van de veranderingen die lama’s teweegbrachten, verrasten onderzoekers. Van 2021 tot 2022 is de gemiddelde hoeveelheid plantenbedekking in de lamapercelen gestegen van ongeveer 9 procent naar bijna 14 procent – sneller dan in de vier controlepercelen. Tijdens het onderzoek zijn ook vier nieuwe soorten plantensoorten naar de experimentele percelen verhuisd.
Het onderzoek onderstreept de waardevolle rol die dieren spelen bij het vormgeven van het landschap, zegt ecoloog Kelsey Reider van de James Madison University in Harrisonburg, Virginia, die niet betrokken was bij het nieuwe onderzoek. Het verspreiden van voedingsstoffen zoals fosfor op de grond kan vergelijkbare effecten hebben op de plantengroei, zegt ze, maar “de dieren zelf doen veel.”
Allereerst is dierlijke uitwerpselen bijzonder: het houdt zowel vocht als microben vast. Aan de andere kant verwijderen lama’s bij het begrazen en vertrappen van planten dominante planten, waardoor er ruimte ontstaat voor nieuwe soorten.
Voor de nieuwe studie kozen Zimmer en collega’s ervoor om voornamelijk met lama’s te werken, in plaats van met een andere inheemse kameelachtige, de vicuña, omdat lama’s gemakkelijker te hoeden zijn en zachtere loopvlakken hebben. En de boeren met wie de onderzoekers werkten, deden ook een speciale investering in het herstel van de lamagemeenschappen, een kenmerk van de religieuze rituelen van de Inca’s. Eeuwen van Spaanse verovering vervingen lama’s en andere wilde kamelen door buitenlands vee dat inheemse planten ontwortelde. Boeren zijn van mening dat de terugkeer van lama’s het fysieke en culturele verlies kan vertragen of ongedaan maken.
Zimmer zou het onderzoek graag nog minstens tien jaar voortzetten om de volledige effecten van de interventie te volgen. Hoewel de lama’s een aantal planten in de regio kunnen helpen overleven, zegt ze, blijft het onduidelijk welke planten zullen blijven bestaan en of ze uiteindelijk het ecosysteem zullen helpen of schaden.
Ze merkt ook op dat bevroren bergtoppen ook een religieuze betekenis hebben voor sommige gemeenschappen, wat betekent dat als het ijs smelt, sommigen het gevoel hebben dat ze ‘hun culturele identiteit verliezen’. Wetenschappers voorspellen dat de Cordillera Blanca tegen 2100 de laatste gletsjers zal verliezen als de aarde opwarmt. Als verder onderzoek met lama’s positieve resultaten oplevert, hoopt Zimmer dat lokale overheidsactoren kunnen investeren in de lamahouderij als potentiële aanpassingsstrategie. Het kan de gletsjers niet terugbrengen. Maar, zegt ze, het zou het gevoel van keuzevrijheid bij lokale gemeenschappen kunnen herstellen.