Het besluit van maandag komt op een gevoelig moment voor Netanyahu, die nog steeds verwikkeld is in een corruptieproces en te maken krijgt met oproepen tot zijn ontslag vanwege het onvermogen van zijn regering om een Hamas-aanval op Zuid-Israël op 7 oktober te dwarsbomen, evenals de aanpak van de gijzelaarscrisis. Volgens Israëlische functionarissen doodde de militante groep ongeveer 1.200 Israëli’s en nam ongeveer 240 gijzelaars.
De Likud-partij van Netanyahu veroordeelde de beslissing van de rechtbank snel en noemde deze ‘in strijd met het verlangen van de natie naar eenheid, vooral in tijden van oorlog’. De Israëlische minister van Justitie Yariv Levin, een sleutelfiguur achter de wet, zei dat de uitspraak een bedreiging vormt voor de eenheid die nodig is ‘om onze troepen aan het front te laten slagen’. Hij beloofde dat hij het volledige revisiepakket na het einde van de oorlog zou doornemen.
Tegenstanders van de revisie verwelkomden het vonnis, maar onthielden zich van openbare vieringen.
“Vandaag heeft het Hooggerechtshof trouw zijn rol vervuld bij het beschermen van de burgers van Israël”, zei oppositieleider Yair Lapid op X, voorheen Twitter.
Het nieuws kwam een dag nadat Israël had gezegd dat het deze week enkele troepen uit de Gazastrook zou terugtrekken, een indicatie dat het land zijn tactiek ter plaatse zou kunnen veranderen, ook al wijst het de oproepen tot een staakt-het-vuren af.
Achter adm. Daniel Hagari zei zondagavond dat de terugtrekking van reservisten “de last voor de economie aanzienlijk zal verlichten en hen in staat zal stellen kracht te verzamelen voor komende activiteiten in het komende jaar.”
Sommige critici van het gerechtelijk hervormingsplan, dat de Netanyahu-coalitie afgelopen januari in de vorm van een reeks wetsontwerpen heeft onthuld, zeggen dat de binnenlandse verdeeldheid van Israël zijn vermogen om te reageren op regionale dreigingen verzwakt.
Het besluit van maandag had betrekking op een deel van het pakket, een wijziging van de Israëlische basiswet – die in de plaats van de grondwet dient – die in juli door de extreemrechtse regering van Netanyahu werd doorgedrukt en aangenomen. De gewijzigde wet herriep het recht van het Israëlische Hooggerechtshof om besluiten te blokkeren van ministers die door rechters als ‘onredelijk’ werden beschouwd.
Door maandag de wet 8-7 te verwerpen, roept de uitspraak van het Hooggerechtshof op tot intrekking van de wet. Als de regering van Netanyahu weigert het besluit te respecteren, kan het door oorlog verscheurde land met een constitutionele crisis te maken krijgen.
Netanyahu zei niet of hij zich aan het besluit zou houden.
Voorstanders van de wet zeiden dat het een noodzakelijke correctie was voor een activistisch Hooggerechtshof onder leiding van een kliek van eliterechters. Tegenstanders zeggen dat de wet tot autoritarisme zou kunnen leiden en de weg zou kunnen vrijmaken voor Netanyahu’s extreemrechtse en ultraorthodoxe aanhangers om de belangrijkste fundamenten van de liberale democratie van Israël te veranderen. In het parlementaire systeem van Israël wordt het Hooggerechtshof gezien als de belangrijkste controleur voor wetgevers en de regering.
Netanyahu keerde in 2022 terug naar zijn ambt via een coalitie van extreemrechtse wetgevers die zeggen dat Israël een Joodse staat moet zijn in plaats van een democratische staat. Tot hun belangrijkste prioriteiten behoren het voorkomen van een Palestijnse staat en de annexatie van de bezette Westelijke Jordaanoever en andere Palestijnse landen.
In ruil voor steun voor justitiële hervormingen steunden leden van de coalitie van de premier Netanyahu’s streven naar parlementaire immuniteit.
De protesten van een week tegen het voorstel, die in januari 2023 begonnen, trokken honderdduizenden mensen. Militaire piloten en soldaten hebben gedreigd de vrijwillige dienst te boycotten als het revisieplan niet wordt stopgezet.
In maart ontsloeg Netanyahu zijn minister van Defensie, Yoav Gallant, die waarschuwde voor mogelijke veiligheidsproblemen als Israëlische reservisten zouden vertrekken. Gallant werd twee weken later hersteld.
President Biden, een van de trouwste bondgenoten van Israël, sprak zich in maart ook uit tegen het wetsvoorstel in een zeldzame publieke dissidentie. ‘Ik hoop dat ze ervan weglopen’, zei Biden, eraan toevoegend dat de regering van Netanyahu ‘niet op deze weg kan doorgaan’.
Maar de wet werd snel overschaduwd na de aanval van Hamas op 7 oktober, en het land werd snel herenigd. Meer dan 300.000 Israëlische reservisten werden voor de oorlog gemobiliseerd. Anti-regeringsdemonstranten braken de demonstratie af. Lapid en oppositielid Benny Gantz stelden een brede noodregering voor, die een paar dagen later door het parlement werd aangenomen.
Volgens het ministerie van Volksgezondheid van Gaza zijn bij de daaruit voortvloeiende oorlog in Gaza bijna 22.000 mensen om het leven gekomen en ruim 57.600 gewond geraakt. Netanyahu heeft gezworen Hamas te zullen elimineren uit de Gazastrook, die Israël in 2007 blokkeerde toen de militante groep de macht greep.
De oorlog krijgt brede steun in Israël, waar de meeste Israëli’s in het leger dienen. In eigen land groeit de frustratie echter over het gebrek aan duidelijkheid van de regering-Netanyahu over wat er met Gaza zal gebeuren nadat de oorlog voorbij is.
Brothers in Arms, een groep reservisten die tegen de herziening waren, zei maandag in een verklaring dat haar leden “achter de onafhankelijkheid van het Hooggerechtshof staan, de beslissing ervan respecteren en iedereen oproepen zich te onthouden van verdeeldheid en haat.”
“Na 7 oktober kan Israël niet terugkeren naar verdeeldheid en kloven tussen delen van de natie”, zeiden ze.
Mellen berichtte vanuit Tel Aviv.