De kosten voor Gaza zijn weliswaar duidelijk verwoestend, maar zijn nog niet begonnen te worden berekend. Ongeveer de helft van de gebouwen en tweederde van de huizen in de Gazastrook zijn beschadigd of vernield, 1,8 miljoen mensen zijn ontheemd en meer dan 21.000 mensen zijn omgekomen, aldus het ministerie van Volksgezondheid van Gaza.
De Israëlische economie is ook beschadigd – en Israël zal meer beslissen dan Hamas als het schieten stopt. Sommige economen vergelijken de schok voor de Israëlische economie met de coronaviruspandemie van 2020. Anderen zeggen dat het nog erger kan zijn.
Sinds 7 oktober, toen Hamas en geallieerde strijders uit Gaza marcheerden om ongeveer 1.200 mensen in Israël te doden en nog eens 240 gijzelaars te nemen, zijn de overheidsuitgaven en -leningen enorm gestegen, zijn de belastinginkomsten gekelderd en kunnen de kredietwaardigheidsbeoordelingen een klap krijgen.
En het bruto binnenlands product zal dalen – van een voorspelde groei van 3 procent in 2023 naar 1 procent in 2024, aldus de Bank of Israel. Sommige economen voorspellen een krimp.
De impact op de Israëlische hightechsector – de motor van de economie – is ontnuchterend.
Veel IDF-reservisten werken in de technologiesector. Elke dag vechten ze in Gaza en hun werkgevers vechten om te blijven investeren in onderzoek en ontwikkeling en om hun marktaandeel te behouden.
Beleidsmakers en opinieleiders vragen zich nu af: welke invloed zullen de kosten van oorlog hebben op de duur ervan? Wanneer zal de regering besluiten de overwinning uit te roepen, het begrotingsbloeden te stoppen en de inspanningen om de economie te laten groeien te hervatten?
Wat waren de kosten van de oorlog?
Tijdens de lange oorlogen in Irak en Afghanistan lieten Amerikaanse leiders de Amerikanen kennismaken met het concept van bloed en schatten.
Israël heeft de afgelopen drie maanden gemiddeld ruim 220.000 reservisten de strijd in gestuurd en hun salarissen gesubsidieerd.
Veel van deze reservisten zijn hightechwerkers op het gebied van cyber, landbouw, financiën, navigatie, kunstmatige intelligentie, farmaceutische producten en klimaatoplossingen. De Israëlische technologiesector is afhankelijk van buitenlandse investeringen. Maar deze was al vóór de oorlog aan het krimpen, deels vanwege zorgen over de instabiliteit die volgens investeerders de rechtse vooroorlogse regering van premier Benjamin Netanyahu naar Israël had gebracht – ondanks de recente aankondiging van Intel dat het door zou gaan met een chipfabriek ter waarde van 25 miljard dollar in het zuiden van Israël. Israël, de grootste investering ooit door een bedrijf in Israël.
Israël moet betalen voor reservisten, bommen en kogels, maar steunt ook 200.000 evacués die ontheemd zijn uit Israëlische dorpen langs de grens met Gaza en de noordelijke grens met Libanon, die Hezbollah dagelijks bombardeert.
Veel van deze evacués worden op kosten van de staat gehuisvest en gevoed in hotels in het noorden en het zuiden.
Het toerisme is afgenomen. De stranden van Tel Aviv en de oude stad van Jeruzalem zijn verstoken van buitenlanders. De kerstvieringen in Bethlehem op de bezette Westelijke Jordaanoever zijn dit jaar afgelast.
De bouw, die doorgaans afhankelijk is van Palestijnse arbeidskrachten uit de Westelijke Jordaanoever, is bijna tot stilstand gekomen. Sinds Israël zijn offensief lanceerde om Hamas uit te roeien, heeft het de werkvergunningen van meer dan 100.000 Palestijnen opgeschort.
De export is over het algemeen gedaald. De productie uit de Israëlische gasvelden in de Middellandse Zee werd aan het begin van de oorlog stopgezet, maar is nu gedeeltelijk operationeel.
Hoeveel heeft de oorlog Israël tot nu toe gekost?
Economen geïnterviewd door The Washington Post schatten dat de oorlog de regering ongeveer 18 miljard dollar heeft gekost – of 220 miljoen dollar per dag.
Zvi Eckstein, voormalig vice-gouverneur van de Bank of Israel en econoom aan de Reichman Universiteit, controleerde onlangs de cijfers met collega’s en rapporteerde dat de impact op de staatsbegroting – inclusief verminderde belastinginkomsten – voor het vierde kwartaal van 2023 19 miljard dollar bedroeg en zou in het eerste kwartaal van 2024 waarschijnlijk 20 miljard dollar bedragen.
Dit veronderstelt dat de oorlog zich niet naar Libanon zal uitbreiden.
Wat zal er gebeuren als er een bredere oorlog uitbreekt met Hezbollah?
Wat zullen de totale kosten zijn?
Volgens de financiële krant Calcalist zou een oorlog die nog eens vijf tot tien maanden zou duren, Israël wel 50 miljard dollar kunnen kosten. Dit zou neerkomen op 10 procent van het bruto binnenlands product van het land.
De oorlog kan eerder eindigen – of niet. De regering-Biden verwacht dat Israël in het nieuwe jaar zal overschakelen van intensieve bombardementen en hevige straatgevechten naar meer gerichte aanvallen. Maar Netanyahu waarschuwde vorige week dat de oorlog “nog niet bijna voorbij is”.
“De oorlog zal nog vele maanden voortduren”, zei hij zaterdag.
Hoe worden deze kosten gemeten?
Ono Academic College Professor Yaron Zelekha, een voormalig econoom bij het Israëlische ministerie van Financiën, zegt dat het belangrijk is om de gevolgen van de oorlog te begrijpen.
Er zijn de kosten van het voeren van oorlog, de scherpe daling van de economische activiteit en de daaruit voortvloeiende daling van de inkomsten. Tekortbestedingen leiden tot financieringskosten, die nog lang nadat het schieten is gestopt, op de begroting zullen drukken.
Wat denken gewone Israëliërs?
Volgens peilingen van de liefdadigheidsorganisatie Latet geeft 45 procent van de Israëli’s toe dat ze zich zorgen maken dat de oorlog hen economische problemen zal opleveren.
De aanvallen van Hamas zijn een ramp geweest en hebben het vertrouwen van burgers, bedrijven en investeerders in de regering en het leger ondermijnd, vertelden economen aan The Post. Het zal tijd kosten om dat vertrouwen te herwinnen.
Hoe verhoudt deze oorlog in Gaza zich tot conflicten uit het verleden?
Economen spreken over de moderne Israëlische economie als extreem veerkrachtig. Het land heeft regionale oorlogen op zijn grondgebied uitgevochten in 1967 en 1973, oorlogen in Libanon en langs de noordgrens in 1982 en 2006, de vijftig dagen durende strijd in Gaza in 2014 en twee intifada’s op de bezette Westelijke Jordaanoever, waarbij gevechten tussen Palestijnen en Israëlische soldaten.
‘Tijdens de tweede intifada werd een aanzienlijk deel van de schade veroorzaakt door economisch wanbeheer’, zei Zelekha. ‘Er is sprake van aanzienlijke overbestedingen door de overheid en een gelijktijdige verhoging van de belastingen.
‘Het belangrijkste verschil tussen toen en nu is dat de staatsschuld toen 100 procent van het bbp bereikte, en niet 60 procent zoals nu. Onze huidige situatie is veel beter.”
Hoeveel kosten werknemers?
Reserveplichten, ontheemding en de nadelige gevolgen van de oorlog zorgden ervoor dat 20 procent van de Israëlische arbeiders in dienst trad.
“De Israëlische economie heeft een schokgolf ervaren die vergelijkbaar is met de piek van de covid-19-pandemie”, zegt Michal Dan-Harel, directeur-generaal van Manpower Israel, het grootste uitzendbureau van het land. ‘Een aanzienlijk deel van de economie was bijna twee weken gesloten. Mensen waren in shock. Elke dag bleek de omvang van de crisis, en discussies over normaliteit, zoals werken of de kost verdienen, werden bijna onwettig.”
De impact van de inzet van reservisten was bijzonder dramatisch, zei Dan-Harel, omdat “Mensen worden gebeld omdat ze niet weten wanneer ze weer aan het werk zullen gaan. … Niemand had verwacht dat mensen zich voor een periode van drie maanden of langer zouden verloven.’
Is de economie veerkrachtig genoeg om oorlog te weerstaan?
“De afgelopen 25 jaar is Israël met gewichten aan zijn voeten een berg op gerend”, zegt Erel Margalit, een hightech ondernemer en durfkapitalist.
Hij sprak over oorlogen en intifada’s – en recentere uitdagingen. De vooroorlogse poging van de Netanyahu-regering om de macht van de rechterlijke macht te beperken – wat aanleiding gaf tot massale, maandenlange protesten – schaadde de internationale investeringen, zei Margalit, een voormalig lid van het Israëlische parlement.
‘Oorlog is een extra klap’, zei hij. Hij pleit voor een New Deal in FDR-stijl om innovatie, onderwijs en nieuwe banen naar het zwaar getroffen Noord en Zuid te brengen na het einde van de oorlog.
Hoe belangrijk is Amerikaanse hulp voor de Israëlische economie?
De Verenigde Staten geven Israël jaarlijks 3,8 miljard dollar aan militaire hulp. De landen delen defensietechnologie om Israël een strategisch voordeel te geven ten opzichte van zijn tegenstanders. De Verenigde Staten verkopen Israël ook voor honderden miljoenen dollars aan bommen, raketten en granaten.
Het Witte Huis dringt aan op een aanvullende financieringswet die vanaf 2024 14 miljard dollar aan hulp aan Israël zou omvatten. De wet is in het Congres tot stilstand gekomen nu de Republikeinen en Democraten debatteren over de financiering van de Amerikaanse grens.
Itai Ater, econoom aan de Universiteit van Tel Aviv en senior fellow bij het Israel Democracy Institute, noemde de Amerikaanse financiering ‘cruciaal’.
‘We hebben het over ongeveer 50 miljard sikkels [$13.8 billion]’, zei hij. ‘Als de oorlogsuitgaven ongeveer 150 tot 200 miljard sikkels bedragen, zou dat een kwart van de oorlogskosten zijn. Dit is een uiterst aanzienlijk bedrag en geeft de Amerikaanse regering ook de mogelijkheid om diplomatieke druk op ons uit te oefenen, wat een goede zaak gezien onze regering.”
Zelekha voegde eraan toe: “Als we het zelf zouden moeten financieren, zou het een nog groter probleem zijn. Ten tweede geeft het feit dat we hulp ontvangen een signaal aan de financiële markten dat we economische steun hebben, wat de markten kalmeert.”
“We moeten president Biden hartelijk bedanken voor deze hulp”, zei hij.