Het is een Indiase film zonder zang en dans. De geliefden delen geen woorden, hun belangrijkste interactie is een vluchtig moment van oogcontact in de moessonregen. Geen auto-achtervolgingen en actie-stunts. Mannen zijn kwetsbaar. Ze huilen.
En toch, toen ‘Kaathal – The Core’, een Malayalam-film over een opgesloten politicus van middelbare leeftijd, vorige maand werd uitgebracht, werd het zowel een commercieel als een kritische succesfactor. Bioscopen in de zuidelijke staat Kerala, de thuisbasis van de Malayalam-filmindustrie en ongeveer 35 miljoen mensen, waren uitverkocht. Dat een van Zuid-India’s grootste sterren de rol van een homoseksuele man op zich neemt en hem op zo’n gevoelige manier portretteert, heeft geleid tot gesprekken tot ver buiten Kerala.
Buiten India wordt de cinema van het land vaak gelijkgesteld met de glamour en buzz van Bollywood, zoals de dominante Hindi-filmindustrie wordt genoemd. Maar in dit uitgestrekte land met 1,4 miljard inwoners zijn er veel regionale industrieën waarvan de stijlen net zo divers zijn als hun talen. ‘Kaathal’ is het nieuwste voorbeeld van waar de Malayalam-cinema bekend om is geworden: progressieve verhalen die low-budget, genuanceerd en boordevol echt menselijk drama zijn.
Wat de bioscoop onderscheidt van andere regionale bioscopen, zeggen waarnemers, is dat er een zeldzaam evenwicht is bereikt. Het publiek in Kerala raakt steeds meer gecharmeerd van deze bescheiden verhalen van gewone mensen in Malayalam, maar ook van blockbusters met een hoge adrenaline, vaak geïmporteerd uit andere delen van India.
Het resultaat was een commercieel succes voor het soort rustige films die elders als experimenteel worden gezien, vaak gedegradeerd naar het festivalcircuit of rechtstreeks naar streamingplatforms.
“We hebben hier een geweldig publiek”, zegt Jeo Baby, directeur van “Kaathala”. “Hetzelfde publiek creëert succes voor massafilms en tegelijkertijd voor kleine films en komedies.”
De subtiele verhalen van de Malayalam-cinema zijn in het post-Covid-tijdperk meer zichtbaar geworden. De snelle uitbreiding van streamingdiensten in India, die begon met de pandemie en de concurrentie om nieuwe inhoud, heeft ruimte gecreëerd voor regionale cinema om een nationaal en mondiaal publiek te vinden.
Bollywood had op zijn beurt aanvankelijk moeite om het publiek na Covid terug naar de theaters te lokken. Zijn recente, goed scorende films zijn grotendeels gebaseerd op versleten verhalen, geïnjecteerd met meer geweld, steeds geliktere visuele effecten en zware doses populisme en propaganda. Supersterren domineren nog steeds Bollywood, en er heerst een klimaat van censuur en zelfcensuur.
“Er is daar veel meer interventie”, zegt Swapna Gopinath, hoogleraar film- en culturele studies aan het Symbiosis Institute of Media and Communication in Pune. “Het maakt het voor onafhankelijke films moeilijker om vooruitgang te boeken.”
Tot voor kort, zei mevrouw Gopinath, was de film in Malayalam niet anders: er waren films met grote acteurs en hergebruikte verhalen, waarin vaak traditionele, patriarchale waarden werden gevierd.
Maar dat veranderde ongeveer tien jaar geleden, nadat verschillende films van jonge, grensverleggende regisseurs populair succes hadden. Het was een bevestiging dat het publiek in Kerala, dat India toonaangevend is op het gebied van de levensstandaard, openstond voor experimentele, genuanceerde inhoud.
“Vanaf daar, Het bioscooptheater is veranderd wat de Malayalam-cinema betreft”, aldus mevrouw Gopinath. “We zijn films gaan maken over gender, over kaste.”
Uit een onderzoek van recente Malayalam-films door het adviesbureau Ormax Media bleek dat driekwart daarvan kleine stadsdrama’s waren, met gewone mensen in de hoofdrol in plaats van levensgrote helden. De onderwerpen zijn meestal bescheiden en lokaal – zoals de rommelige politiek van het verbreden van een klein landweggetje terwijl iedereen een aandeel heeft, of een priester in een nieuwe kapel die wordt achtervolgd door de geschiedenis van het universum als softporno-cinema.
Mr. Baby, die ‘Kaathal’ regisseerde, staat erom bekend dat hij zich concentreert op wat vaak over het hoofd wordt gezien in het dagelijks leven. Twee jaar geleden kreeg hij voor het eerst brede erkenning met “The Great Indian Kitchen”, een meditatie over vrouwenhaat in het gezin.
Toen de schrijvers van ‘Kaathal’ hem benaderden met hun verhaal over de strijd van een homoseksuele man die in de kast zat, zei de regisseur dat hij maar één acteur in gedachten had voor de rol: Mammootty, de 72-jarige ster met een grote aanhang in Kerala. .
Hij speelt Mathew Devassy, een gepensioneerde, getrouwde bankier met een studerende dochter. Terwijl hij zich voorbereidt op de dorpsverkiezingen, vraagt zijn vrouw, gespeeld door actrice Jyotika, een scheiding aan omdat hij tijdens hun huwelijk wist dat hij homo was en stilletjes een mannelijke minnaar had. De film kent rechtszaalscènes, maar concentreert zich op de stilte van het huishouden, de geruchten die in het dorp circuleren en Matthews innerlijke strijd.
Volgens dhr. Baby.
Nog maar vijf jaar geleden heeft India homoseks gedecriminaliseerd, en het Hooggerechtshof heeft onlangs een petitie afgewezen om het homohuwelijk te legaliseren, hoewel het wel zei dat relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht gerespecteerd moeten worden.
Jijo Kuriakose, een kunstenaar en activist in de stad Kochi in Kerala, zei dat “Kaathal” op gevoelige wijze omging met de maatschappelijke druk die veel homo-Indiërs dwingt een parallel leven te leiden.
Hij zei dat hij tien jaar geleden bijna met de vrouw trouwde, maar in plaats daarvan op de avond van de verloving naar zijn familie uit de kast kwam. Zijn ouders dringen er nog steeds bij hem op aan om met een vrouw te trouwen, zei hij.
‘Oké, je bent homo, dat begrijpen we, maar trouw met een vrouw’ – dat is al jaren het standaardantwoord’, zei de heer Kuriakose.
De film heeft in Kerala en daarbuiten tot veel discussies geleid over hoe kaste, klasse, geslacht en religie de keuzes die beschikbaar zijn voor personages beïnvloeden. Sreelatha Nelluli, een dichter en vertaler die onlangs uit haar huwelijk met een homoseksuele man in de kast kwam, zei dat de film vooral dicht bij huis aansloeg.
“Ik vond je uitdrukkingen leuk, constant verward en bijna bang.” Mevrouw Nelluli schreef in een open brief aan Mammootty en meneer Baby. ‘Je hebt deze man begrepen en belichaamd.’
Maar hoewel ze de film prees omdat deze “een stem geeft aan de stemlozen”, zei mevrouw Nelluli dat het publicatieproces daardoor sneller en eenvoudiger leek dan het in werkelijkheid is. Nadat haar man haar de waarheid had verteld, zei ze, duurde het nog vijftien jaar voordat ze deze met de rest van de familie deelden.
“Toen het vijftien jaar geleden bij mij uitkwam, liep ik ermee de kast in”, schreef ze.
Voor de heer Kuriakose was deze subtiele Malayalam-film soms te subtiel. Hij was teleurgesteld dat ze nooit de intimiteit van de mannelijke geliefden liet zien en dat hun verhaal, in tegenstelling tot de heteroseksuele romances in de meeste Indiase films, niet van de grond kwam. Op geen enkel moment in de film leren we hoe de twee mannen elkaar ontmoetten.
“Sommige mensen genoten echt van de subtiele uitdrukkingen”, zei de heer Kuriakose. “Omdat ik een luidruchtig persoon ben, zie ik graag ‘niet subtiele’ uitdrukkingen.”
Deepa Kurien heeft bijgedragen aan de rapportage.