De eerste daklozen arriveren een half uur voordat de Berlijnse Tabor-kerk haar deuren opent. Eén keer per week is er een café in de kerk waar daklozen kunnen eten, drinken en naar het toilet kunnen. Binnenkort hoopt hij ook warme maaltijden aan te bieden.
Het biedt mensen ook de mogelijkheid om één keer per week in de kerk te slapen om te ontsnappen aan de bitter koude winternachten in de Duitse hoofdstad. Meestal liggen er zo’n 40 mensen in de lobby, soms wel 60. Ze krijgen ook eten en er zijn ook twee vrijwillige artsen beschikbaar om wonden te verzorgen of andere ziekten te behandelen.
Mensen die een slaapplek komen zoeken, zijn niet hetzelfde als degenen die een koffietentje bezoeken, zegt kerkpastor Sabine Albrecht van Tabor.
‘Wie door het sociale vangnet valt, kan hier terecht’, zei ze. “Sommigen van hen bevinden zich in een zeer desolate staat.”
‘Ernstig sociaal probleem’
Veel mensen die op zoek zijn naar een slaapplaats komen uit Oost-Europa en zijn werkloos of hebben een onzekere baan. Velen hebben verslavingsproblemen, ervaren geweld en lijden aan psychische aandoeningen.
Eén man, zei Albrecht, “slaapt hier al twintig jaar.” Twee van haar ‘gasten’, zoals ze ze noemt, zijn overleden.
Hoe gaat ze om met zoveel ellende? “Het Helpersyndroom is niet goed. Je moet stoer zijn en de dingen niet persoonlijk opvatten”, zei Albrecht.
Het betekent ook dat je kunt omgaan met mensen die agressief en onbeleefd kunnen zijn, iets waartoe Margot Moser, die al helpt met overnachtingen sinds de kerk de dienst dertig jaar geleden voor het eerst aanbood, in staat is. De 79-jarige zegt dat ze zich misschien geroepen voelt om te helpen omdat ze altijd alleen is geweest met weinig geld.
“Dakloosheid is een ernstig sociaal probleem”, vertelde Werena Rosenke, directeur-generaal van de Duitse Vereniging voor Daklozen (BAG W), aan DW. Ze ziet een dramatisch gebrek aan betaalbare woningen als de belangrijkste reden voor dakloosheid.
De sleutel tot het voorkomen van dakloosheid
BAG W is de nationale koepelorganisatie voor noodhuisvestingsdiensten en -voorzieningen in Duitsland. Volgens de laatste gegevens waren in 2022 in Duitsland 607.000 mensen dakloos. Hiervan leefden ongeveer 50.000 op straat.
Het Federale Bureau voor de Statistiek registreert alleen daklozen die in faciliteiten zijn geregistreerd en berekent dat Duitsland daar 372.060 van zulke inwoners telt.
Het grote verschil in deze twee statistieken heeft te maken met de manier waarop de cijfers zijn samengesteld. BAG W-nummers worden het hele kalenderjaar verzameld, niet op specifieke dagen, en bevatten ook gegevens over zogenaamde verborgen dakloosheid, zoals mensen die bij vrienden of familie verblijven nadat ze hun huis zijn kwijtgeraakt.
“Preventie is het allerbelangrijkste”, zei Rosenke. “We moeten in de eerste plaats voorkomen dat mensen hun huis kwijtraken. Velen weten niet eens dat ze huurtoeslag kunnen aanvragen of hoe ze een civiele uitkering moeten aanvragen.” Het zou voor lokale overheden goedkoper zijn om de huurschuld op zich te nemen in plaats van vaak overnachtingen in hotels of andere accommodaties te financieren, zei ze.
Rosenke heeft verschillende relatief goedkope maatregelen geïnitieerd om dakloosheid te bestrijden. Bijvoorbeeld het faciliteren van de aankoop van woningvoorraad bij particuliere verhuurders en de woningbouwsector. Of noodwoningen renoveren en er sociale woningen van maken.
Toen de Duitse coalitieregering aan de macht kwam, stelde zij zich ten doel 400.000 nieuwe woningen per jaar te bouwen, waarvan 100.000 sociale woningen of sociale woningen. “Sociale huisvesting” betekent dat de verhuurder overheidssubsidies ontvangt in ruil voor het huren van appartementen tegen vaste prijzen die ruim onder het normale markttarief liggen voor huurders met een certificaat van geschiktheid voor sociale huisvesting.
De regering is mijlenver verwijderd van het behalen van haar doelstellingen. Voor Werena Rosenke waren ze sowieso te bescheiden: “100.000 sociale woningen per jaar – zoals beloofd door de federale overheid – zouden niet eens genoeg zijn om het tekort aan betaalbare woningen aan te pakken.”
Naast sociale woningen zijn er volgens Rosenke 100.000 betaalbare woningen nodig. “Er zijn de afgelopen jaren slechts zo’n 25.000 nieuwe betaalbare woningen gebouwd”, klaagt het hoofd van BAG W. “Ze kunnen de vermindering van de sociale woningvoorraad die gepaard gaat met het einde van de verplichtingen niet eens goedmaken”, zegt ze. .
Rosenke roept op tot vaste quota voor daklozen in sociale huurwoningen, omdat zij vanwege vooroordelen vaak niet als potentiële huurders worden beschouwd.
De Duitse regering heeft haar voornemen aangekondigd om tegen 2030 een einde te maken aan de dakloosheid in het land met behulp van een actieplan dat begin 2024 door de regering zal worden aangenomen. Het kan echter nog jaren duren voordat dit door de zestien Duitse deelstaten, steden en gemeenten wordt geïmplementeerd. .
Terugkerend naar de Tabor-parochie verzamelden zich 10 mensen in de vestibule. Eén man ligt opgerold voor de kachel. Pastor Sabine Albrecht glimlacht en zegt: “Velen doen het om weer op te warmen.”
Twee andere mannen lezen boeken – brood en koffie van parochianen op tafel voor hen. Ze zagen eruit als goed verzorgde oudere studenten.
‘Steeds vaker,’ zei Albrecht, ‘zie ik mensen in onze koffieshop verschijnen waarvan ik nooit had gedacht dat ze in de problemen zaten of dakloos waren.’
Dit artikel is oorspronkelijk in het Duits geschreven.
Terwijl je hier bent: Elke dinsdag inventariseren DW-redacteuren wat er gebeurt in de Duitse politiek en samenleving. U kunt zich hier aanmelden voor de wekelijkse Berlin Briefing-e-mailnieuwsbrief.