Onderdeel van een berg en gletsjer langs de Dixon Fjord, Groenland in augustus 2023 (links), en dezelfde plaats na de aardverschuiving in september 2023.
Søren Rysgaard/Deens leger
Op 16 september 2023 ontdekten seismische meetstations over de hele wereld een vreemd signaal dat na verloop van tijd vervaagde maar negen dagen lang detecteerbaar bleef.
“We hadden zoiets van: ‘Oh, dit signaal komt nog steeds. Dit is compleet anders dan een aardbeving’”, zegt Stephen Hicks van University College London. “We noemden het een ongeïdentificeerd seismisch object, of USO.”
Hicks en anderen hebben nu aangetoond dat dit signaal wordt veroorzaakt door water dat heen en weer klotst over de 2,7 kilometer brede Dickson Fjord in Oost-Groenland. Deze golf veroorzaakte een enorme aardverschuiving die resulteerde in een tsunami van 110 meter hoog.
Aardbevingssignalen duren doorgaans maar een paar minuten en zijn een mix van verschillende frequenties, zegt Hicks. De USO had een enkele frequentie van ongeveer 11 millihertz, wat betekent dat deze elke 90 seconden wordt herhaald. Toen duidelijk werd dat het signaal op hetzelfde moment begon als de aardverschuiving in Groenland, beseften Hicks en zijn collega’s dat er waarschijnlijk een verband was.
Veel objecten, zoals een bel, trillen op een specifieke resonantiefrequentie als ze worden geraakt. Hetzelfde geldt voor waterlichamen, van zwembaden tot oceanen. Verstoringen zoals aardbevingen en wind kunnen ze doen schudden, waardoor een soort staande golf ontstaat die bekend staat als een seiche.
Op basis van de breedte en diepte berekenden de onderzoekers dat de resonantiefrequentie van Dixon Fjord 11 millihertz bedraagt – wat overeenkomt met het signaal. Het duurde veel langer voordat ze erachter kwamen waarom de fjord al zo lang schommelde.
Direct na de tsunami steeg de seiche aan beide zijden van de fjord 7 meter. Binnen enkele dagen was het water gezakt tot een paar centimeter – zo klein dat een Deense marineboot die drie dagen na de aardverschuiving de fjord opvoer het niet opmerkte.
Maar de seiche ging gewoon door en bleef waarschijnlijk nog lang na de negen dagen bestaan, toen verre seismische stations hem niet langer konden detecteren, zegt Hicks. “Niemand heeft ooit gemeld dat seiches zo lang duren of dat hun energie zo langzaam verdwijnt.”
De vorm van de fjord was een cruciale factor, zo blijkt uit de computermodellen van het team. De plaats van de aardverschuiving ligt 200 kilometer landinwaarts, met een gletsjer die het ene uiteinde van de fjord blokkeert en scherpe bochten aan het andere uiteinde. De ronde bodem van de fjord fungeerde tevens als schommelstoel, waardoor het water met weinig weerstand kon bewegen.
Al deze factoren resulteerden in een hoge mate van energievangst, zegt Hicks, in plaats van dat de golf zoals gewoonlijk snel verdween.
De aardverschuiving zelf is een direct gevolg van de klimaatverandering. De steile gletsjer hielp de berghelling vast te houden. Toen de gletsjer dunner werd, bezweek deze, waardoor naar schatting 25 miljoen kubieke meter steen en ijs in de fjord viel – de eerste geregistreerde aardverschuiving in Oost-Groenland.
Er was op dat moment niemand in de buurt, maar cruiseschepen gaan de fjord op. De tsunami vernietigde apparatuur die werd gebruikt om het gebied te bewaken, evenals twee verlaten jachthutten.
Naarmate de planeet warmer wordt, zullen er meer van dit soort aardverschuivingen plaatsvinden, zegt Hicks, die opmerkt dat de bevindingen aantonen dat de klimaatverandering nu zelfs de aarde onder ons beïnvloedt, evenals de atmosfeer en de oceanen. “Voor het eerst kijken we onder onze voeten om enkele van de catastrofale gevolgen van de klimaatverandering te zien”, zegt hij.
Onderwerpen: