Niemand zou hem inhuren. Geen enkele winkel of bedrijf in zijn kleine stadje in Iowa zou een kans wagen op een jonge man die zonder armen geboren is.
“Mijn vrouw deed al het werk en ik had het gevoel dat ik mijn deel niet deed”, herinnert hij zich. “Ik voelde me slecht.”
Dus kocht Matt Stutzman een boog en een paar pijlen. Het was logisch voor hem, al was het maar omdat hij op een boerderij opgroeide en jachttochten met zijn vader en broers volgde. Het leek een manier om eten op tafel te zetten.
“Ik had echt geen idee hoe ik ging fotograferen”, zegt hij. “Ik googlede ‘Hoe leer je een man zonder armen een boog te schieten’, maar kon niets vinden.”
Gevoed door zowel optimisme als vastberadenheid begon Stutzman aan een zoektocht die hem tot een legende in de par-boogschietsport zou maken. Zijn innovatieve schiettechniek, waarbij hij alleen zijn voeten gebruikte, leidde tot topposities en een reeks medailles in toernooien over de hele wereld.
Vorige week arriveerde de 41-jarige in Parijs voor wat hij aankondigde zijn laatste Paralympische Spelen zouden zijn. Hij noemde ze ‘geheugenspellen… herinneringen maken en gewoon leuk.’
Toen de wedstrijd begon op het verzorgde terrein van de Esplanade des Invalides, werkte deze ontspannen houding in zijn voordeel. Stutzman voelde zich ontspannen en goed en begon zich af te vragen: zou hij zijn legendarische carrière kunnen beëindigen met iets wat geen enkele armloze boogschutter heeft bereikt: Paralympisch goud?
Voor degenen die Stutzman nog nooit met een compoundboog hebben gezien, en hem nog nooit een doel in het midden hebben zien raken vanaf een Paralympische afstand van 50 meter, volgt hier een korte uitleg.
Sterk gebouwd, met een geschoren hoofd en baard, zit hij in een stoel met zijn linkerbeen op de grond. Hij knikt met de tenen van zijn rechtervoet naar de pijl en leunt naar voren om het touwtje vast te haken met de haak aan zijn rechterschouder.
Nu komt het moeilijkste deel. Terwijl hij de boog met zijn sterke vingers vasthoudt, tilt hij hem op tot borsthoogte en strekt hij zijn been uit om een volledige slag te maken. Een subtiele beweging van zijn kaak haalt de trekker over om de kogel los te laten.
Als dit allemaal ongelooflijk lijkt voor de leek, is het voor mensen in de sport net zo ongelooflijk, omdat niemand het eerder heeft gedaan. Paraschutters in de Stutzman-classificatie hebben traditioneel een beperking van het onderlichaam of een beperking van één of beide armen.
De Raad van Bestuur van het Internationaal Paralympisch Comité noemt Stutzman “een absolute pionier”. De Chinese rivaal He Zihao zegt: “Matt is niet alleen een para-boogschutter. Hij is ook een legende en de GEIT in alle parasporten.”
De boogschietwereld wilde graag haar waardering tonen tijdens wat neerkwam op een afscheidstournee in Parijs. Mensen wisten dat de pijn in zijn rechterheup Stutzman had gedwongen zijn trainingsschema in te korten en zijn pensioen leek aanstaande nadat hij de voorronde op de 19e plaats had geëindigd.
Niet iedereen kon zien dat het stilletjes aan momentum won.
In 1982 konden artsen niet verklaren waarom een kind zonder armen werd geboren. Ze zeiden echter dat de opvoeding van hem duur zou zijn, met bezoeken aan specialisten, fysiotherapie en aanpassingen aan het huis. Zijn biologische ouders namen de moeilijke beslissing om hem op te geven.
De familie Stutzman maakte zich niet zoveel zorgen om hem te adopteren in hun gezin met zeven kinderen. Het is niet zo dat ze tonnen geld hadden; ze zagen zijn handicap gewoon vanuit een andere hoek. Zoals Stutzman zegt: “Zij waren het type ouders dat mij bij de wereld wilde laten passen in plaats van dat de wereld bij mij paste.”
Dit betekende dat hij hem leerde eten, zijn haar borstelde en zijn tanden poetste met zijn voeten. Zijn moeder weigerde zijn schoenen te strikken totdat hij het minstens een of twee keer zelf probeerde te doen.
Door te leren zijn tenen wijd te spreiden, ontwikkelde Stutzman een stevige grip. Toen hij en zijn broers ‘appeloorlogen’ hadden, kon hij een appel pakken en onmiddellijk terugvechten. Toen hij acht was, reed hij met een tractor rond de boerderij, waarbij hij één voet gebruikte om te trappen en de andere om te sturen.
Op 16-jarige leeftijd ging Stutzman naar het Department of Motor Vehicles, opgewonden om zijn rijbewijs te halen, maar hem werd een rijexamen geweigerd. Hij noemt de aflevering ‘hartverscheurend’.
De daaropvolgende twee jaar werkte hij aan zijn flexibiliteit en bewees hij aan ergotherapeuten dat hij net zo snel kon sturen en remmen als iedereen. Toen hij op 18-jarige leeftijd terugkeerde naar de DMV, vroeg hij om een kans.
En als hij slaagt voor de test, zegt hij: “Ik heb een grote donut gemaakt op de parkeerplaats.”
Ondanks dit alles diende zijn betrouwbaar zonnige karakter als zijn elixer, dat hem door zijn momenten van wanhoop heen hielp. Een constante glimlach en een grote lach werden zijn handelsmerken.
“Hij is altijd een positief mens”, zegt zijn verloofde Jessica Wasson. “Waar hij ook is, hij zorgt er altijd voor dat iedereen zich betrokken voelt en het naar zijn zin heeft.”
Ongeveer twee maanden voor Parijs stopte Stutzman met schieten om zijn heup te laten rusten. In plaats daarvan concentreerde hij zich op mentale voorbereiding, wat zijn zelfvertrouwen na een somber voorseizoen zou kunnen verklaren.
“Alles waarvoor ik heb getraind, begon net te stromen”, zegt hij.
Bij onderlinge eliminatiewedstrijden schieten de deelnemers drie pijlen op elk van de vijf “uiteinden”, waarbij de kogel gelijk is aan 10 punten en de buitenste ringen achtereenvolgens kleiner zijn.
Stutzman startte tegen Victor Sardina Viveros uit Mexico, een van de vele armloze boogschutters die hem in de sport volgden en hem een mentor noemden. Hun wedstrijd was de eerste keer dat twee van zulke boogschutters tegenover elkaar stonden op de Paralympische Spelen.
“Hij is heel open en deelt zijn ervaringen met ons”, zegt Sardina Viveros, “dus ik ben hem erg dankbaar.”
Op weg naar een overwinning van 142–136 ging Stutzman een zwaardere uitdaging aan tegen veteraan Jere Forsberg uit Finland. Omdat de stand na vijf goals gelijk was, namen ze allemaal nog één schot.
Beiden raakten het doel, maar de pijl van Stutzman was beter, bijna precies in het midden, waardoor hij een stap dichter bij de gouden medaille-wedstrijd kwam.
Leren schieten vereist vindingrijkheid. Zonder coaching en zonder online video’s moest Stutzman het in zijn hoofd uitwerken.
De haakschouderriem was zijn uitvinding. Evenals een techniek die met vallen en opstaan is geëvolueerd. Na die eerste winter in 2009, toen hij twee herten doodschoot en ongeveer 150 kilo vlees in de vriezer stopte, nodigde een vriend hem uit voor een boogschiettoernooi.
“Dus ging ik naar binnen, trok mijn schoen uit om de verklaring van afstand te ondertekenen en vroeg de dame achter de balie: ‘Waar zijn alle andere armloze schutters?’ “, herinnert hij zich. “Ik dacht letterlijk dat ik ging strijden tegen andere armloze mensen.”
Onderaan eindigen was niet leuk. Zelfs toen een fabrikant van boogschieten een paar dagen later belde en gratis uitrusting aanbood, vermoedde Stutzman dat dit alleen maar kwam door het hele wapenloze gedoe. Vastbesloten om meer te zijn dan een nieuwigheid, begon hij acht uur per dag te oefenen.
“Ik zou in mijn achtertuin zitten”, zegt hij. “Ik plaatste mijn doelwit daar en bad dat ik het niet zou missen, want er stond een huis achter ons.”
Hard werken veranderde al snel in regionaal en nationaal succes en betere sponsoring. In 2012 werd hij de eerste boogschutter zonder arm die zich kwalificeerde voor de Paralympische Spelen en betrad hij het internationale toneel met een zilveren medaille.
‘Toen ik thuiskwam’, zegt hij, ‘organiseerde de hele stad een optocht voor mij.’
Zijn ster was rijzende, versterkt door de verwondering over wat hij kon doen en ook door die camera-ready persoonlijkheid. De Chinese boogschutter Ai Xinliang beschrijft het als “zonlicht dat licht geeft aan alle gehandicapten”.
Hoewel de volgende twee Paralympische Spelen niet zo succesvol waren, bleef Stutzman het podium bereiken bij grote evenementen, waarbij prijzengeld en sponsoring hem, toen een alleenstaande vader, hielpen zijn drie zonen te ondersteunen. Even belangrijk was dat er een gevoel van missie naar voren kwam via brieven en uitnodigingen van andere armloze mensen die boogschieten wilden proberen.
“Ik wilde helpen het te ontwikkelen”, zegt hij. “Dat is het doel dat ze krijgen… ze voelen zich geweldig over zichzelf.”
De vraag zorgt ervoor dat Stutzman zijn hoofd achterover gooit en in lachen uitbarst.
“Ja”, antwoordt hij, “je kunt nu officieel Googlen hoe je een man zonder armen leert boogschieten.”
Elke droefheid over zijn pensionering na Parijs wordt getemperd door de veranderingen die hij door de jaren heen heeft meegemaakt. Beginners vragen nog steeds ongeveer één keer per maand om hulp. Stutzman geeft ze graag les in de hoop dat het aantal armloze deelnemers zal blijven groeien richting de Paralympische Spelen van 2028 in Los Angeles.
“Het is hun beurt om te schitteren”, zegt hij over de volgende generatie.
Stutzman gaf hen tijdens deze Spelen iets om naar te streven. Met Jessica, hun gecombineerde gezin van vijf, zijn ouders en twee zussen aanwezig, won hij de halve finales in een nieuwe shootout met plotselinge dood, waarmee hij doorging naar de finale tegen topzaad Ai.
Hun wedstrijd begon de een na de ander en zette de toon voor een spannend duel. Stutzman kreeg een onvolmaakte eerste putt, raakte achterop, maar herwon de leiding met één punt.
Met een gouden medaille op de balans had elke man nog één laatste pijl. Ai scoorde 10, waardoor Stutzman onder druk werd gezet om te reageren.
Het werd stil op de plek toen zijn laatste schot richting het doel zeilde en met een klap landde. Nog eens tien. De menigte brulde en Stutzman sprong schreeuwend en schoppend uit zijn stoel.
Zijn onverwachte verhaal kende een gouden einde en het leverde hem de overwinning op met een recordscore van 149 op 150. Dat was een punt beter dan wie dan ook in de geschiedenis van de Paralympische Spelen, met of zonder wapens.
Ontvang de beste, grappigste en raarste verhalen van de dag uit de sportscene van LA en daarbuiten via onze nieuwsbrief, The Sports Report.
Dit verhaal verscheen oorspronkelijk in de Los Angeles Times.