1. Het politieplan krijgt erkenning, in kleine lettertjes
Onder het nieuwe Pacific Policing Initiative zal een multinationale politiemacht worden opgericht om snel te reageren op een natuurramp of om veiligheid te bieden bij grote gebeurtenissen.
Dit omvat onder meer plannen voor de oprichting van een trainings- en coördinatiecentrum in Brisbane, Australië. Daarnaast zullen er politiecentra van topkwaliteit worden opgericht in vier eilandstaten in de Stille Oceaan, waaronder Papoea-Nieuw-Guinea. Australië heeft aangeboden om gedurende vijf jaar 400 miljoen dollar ter beschikking te stellen voor de oprichting van de centra.
De Pif-leiders maakten vrijdag formeel hun steun bekend, hoewel woensdag een consensus werd bereikt – een overwinning die de Australische premier Anthony Albanese in een vrolijk privégesprek met de Amerikaanse vice-minister van Buitenlandse Zaken Kurt Campbell als een ‘breker’ omschreef.
Een Pif-verklaring op vrijdag steunde het voorstel, maar benadrukte ook de noodzaak van nationaal overleg in elk land in de Stille Oceaan over hoe elk land met het nieuwe plan zou omgaan.
De Salomonseilanden – die in 2022 een veiligheidsverdrag met China ondertekenden – zeiden dat dit overleg belangrijk zou zijn om ervoor te zorgen dat het ‘eigendom van het land is en geleid wordt’. Vanuatu zei eerder deze week dat de regio ervoor moet zorgen dat het plan “op maat is gemaakt om aan onze doelstellingen te voldoen en niet is ontwikkeld om tegemoet te komen aan de geostrategische belangen en de geostrategische ontkenning van de veiligheidsposities van onze belangrijkste partners” – een verwijzing naar de wens van het Westen om China te verdrijven.
Australië heeft er altijd op aangedrongen dat het initiatief door de Pacific zal worden geleid en dat geen enkel land zal worden gedwongen deel te nemen. De hoofden van de regionale politie komen volgende week in Tonga bijeen om te werken aan een plan om dit uit te voeren.
2. Onderzoeksmissie in Nieuw-Caledonië
De onrust in Nieuw-Caledonië was donderdag een belangrijk onderwerp tijdens de gesprekken tijdens de retraite van de leiders. Het Franse grondgebied heeft sinds mei te maken gehad met dodelijk geweld, nadat wetgevers in Parijs een grondwetswijziging hadden goedgekeurd waardoor recent aangekomenen in het gebied konden stemmen bij provinciale verkiezingen. Dit wekte de vrees dat het de stemmen van de inheemse Kanak-bevolking zou verzwakken. en de Franse president Emmanuel Macron kondigde later aan dat hij de verandering opschortte.
De delegatie zal naar verwachting worden geleid door de premiers van Tonga, de Salomonseilanden, de Cook Eilanden en Fiji, waarbij de timing nog moet worden aangekondigd. Premier Tonga zei dat de doelstellingen onder meer het verzamelen van informatie omvatten om “de situatie in Nieuw-Caledonië beter te begrijpen door middel van interviews en veldbezoeken aan alle actoren die relevant zijn voor het oplossen van de crisis”.
Het mandaat roept ook op tot steun voor de voortdurende inspanningen om vrede en stabiliteit te bereiken, het aanhoudende geweld te de-escaleren en de dialoog tussen de partijen te bevorderen. Onderzoeksmissies zullen een rapport aan de PIF-leden bezorgen met ‘duidelijke aanbevelingen’.
3. De klimaatcrisis staat centraal, maar fossiele brandstoffen worden buiten de aankondiging gelaten
De secretaris-generaal van de VN, António Guterres, bracht de klimaatcrisis aan de orde door de eerste paar dagen van de gesprekken bij te wonen en twee rapporten uit te brengen over de stijging van de zeespiegel en natuurrampen.
“Ik ben in Tonga om een mondiale SOS – Save Our Seas – uit te vaardigen over de stijgende zeespiegel”, zei hij, en herhaalde de noodzaak van een snelle en eerlijke uitfasering van fossiele brandstoffen. “Als we de Stille Oceaan redden, zullen we onszelf redden.”
De leiders van de eilanden in de Stille Oceaan zien de klimaatcrisis als ‘de grootste bedreiging voor de levens, de veiligheid en het welzijn van de volkeren van de Stille Oceaan’.
Toch werd er verrassend genoeg geen expliciete melding gemaakt van fossiele brandstoffen in de definitieve aankondiging.
Op dit moment proberen de leiders momentum en beloften op te bouwen voor een nieuwe Pacific Resilience Facility, een door de Pacific geleid en ‘mensgericht’ klimaat- en rampenfonds. Het is een alternatief voor grotere, gevestigde programma’s zoals het Green Climate Fund. De leiders maakten deze week bekend dat Tonga gastheer zal zijn van het nieuwe fonds.
4. Te midden van rivaliteit tussen de VS en China, drama op het laatste moment over Taiwan
De toenemende concurrentie om invloed tussen de VS en China blijft de krantenkoppen domineren, hoewel de leiders van de Stille Oceaan herhaaldelijk hebben aangegeven dat zij niet gezien willen worden als pionnen in een bredere geopolitieke strijd.
De VS en China zijn geen PIF-leden, maar behoren tot de vele ‘dialoogpartners’ en sturen routinematig krachtige delegaties om relaties op te bouwen met landen in de regio.
Potentieel de stemming aanvoelend, gaven de VS en China woensdag aan de Pif-leiders te kennen dat ze willen samenwerken om de klimaatcrisis aan te pakken – een olijftak die goed werd ontvangen.
De hitte duurde niet lang: China’s speciale gezant voor de Stille Oceaan, Qian Bo, riep vrijdag in een slotverklaring op tot beëindiging van de gesprekken over Taiwan. De lijn verwierp effectief oproepen om de status van Taiwan als PIF-ontwikkelingspartner te bagatelliseren, in een taal die sommige waarnemers verraste en Peking boos maakte. Slechts drie van de achttien PIF-leden onderhouden nog diplomatieke betrekkingen met Taiwan. De verklaring werd zaterdag opnieuw gepubliceerd zonder de aanstootgevende tekst.
De Pif-leiders moeten het nog eens worden over een verklaring van de Stille Oceaan als een ‘oceaan van vrede’ – een voorstel van de Fijische premier Sitiveni Rabuka. Als teken van ongeduld met de geopolitieke spelletjes met de grote macht zeiden de Pif-leiders dat de nadruk moet liggen op het ‘vredes’-element van ‘vrede en veiligheid’.
5. De harde problemen staan op een laag pitje
Een paar moeilijke vragen werden uitgesteld voor toekomstige discussies. Daartoe behoort ook de diepzeemijnbouw, waarover de meningen verdeeld zijn onder de eilandregeringen in de Stille Oceaan.
Pif nodigde vorig jaar diepzeemijnbouw uit voor een ‘Talanoa-dialoog’ – het soort ‘inclusieve, participatieve en transparante dialoog’ waarbij wederzijds respect en begrip betrokken is in plaats van andere ideeën naar boven te roepen – maar dat moet nog gebeuren. Deze week zeiden de Pif-leiders dat de ministers in oktober gesprekken zouden voeren.
Premier Mark Brown van de Cook Eilanden, die voorstander is van het zien van de industrie als een potentiële economische kans, zei dat Talanoa een kans zou zijn om te horen van lidstaten die zorgen hebben, maar “ook om te horen van landen die gevestigde belangen hebben in de mineralensector. op de zeebodem”. Het allerbelangrijkste, zei hij, was om “de beslissingen van elk van onze lidstaten te respecteren over welke standpunten zij willen innemen ten aanzien van mineralen op de zeebodem”.
Wat West-Papoea betreft, hebben de leiders alleen “nota genomen” van updates over de kwestie van de premiers van Papoea-Nieuw-Guinea en Fiji, die vorig jaar als “speciale gezanten” waren aangesteld. De premier van Papoea-Nieuw-Guinea, James Marape, die namens beide mannen sprak, verontschuldigde zich voor het niet uitvoeren van het missiebezoek aan West-Papoea dat ze vorig jaar kregen. Er wordt nu gehoopt dat dit zal gebeuren vóór de volgende bijeenkomst van de leiders van de Salomonseilanden in september 2025.