Klassieke sciencefiction maakt ons eerste buitenaardse contact absoluut onmiskenbaar: een enorm, onaards ruimteschip dat op aarde landt met wezens die ons komen begroeten, of een boodschap die we op de een of andere manier gemakkelijk en betrouwbaar kunnen vertalen. Maar in werkelijkheid is de zoektocht naar buitenaardse intelligentie (bekend als SETI) veel moeilijker.
[ Related: How scientists decide if they’ve actually found signals of alien life ]
In 1977 luisterde de Big Ear-telescoop van de staat Ohio naar signalen van intelligent leven buiten de aarde – en tot ieders verbazing registreerden ze een uitzending die eruitzag alsof het echt zou kunnen zijn. Astronoom Jerry R. Ehman was zo verrast dat hij schreef: “Wauw!” op de afgedrukte gegevens tijdens het bekijken, waardoor dit signaal zijn naam krijgt.
“De Wauw! Ik vind het signaal fascinerend omdat – tot nu toe – niets ook maar in de buurt kwam van een verklaring ervan. Dit is precies de frequentie die je zou kiezen als je zou proberen een radiogolf over zeer lange afstanden door de ruimte te sturen”, legt Seven Rasmussen uit, een astronoom en auteur van een aankomend boek over astrobiologie. Het leven in zeven cijfers. “Persoonlijk is het mijn favoriete technosignatuur aller tijden”, voegen ze eraan toe. Echter, Wauw! het signaal moet nog worden gedetecteerd, waardoor astronomen zich afvragen wat de oorzaak van deze vreemde waarneming is.
Veel dingen in de ruimte zenden feitelijk radiogolven uit, en astronomen gebruiken alle golflengten van licht (inclusief radio!) om de kosmos te bestuderen. Radiogolven maakten bijvoorbeeld een paar jaar geleden het bekende allereerste beeld van een zwart gat mogelijk. Ze hielpen Jocelyn Bell Burnell ook bij het ontdekken van een vreemd type dode ster, bekend als een pulsar, en ontdekten gasschijven die dienen als kraamkamers voor planeten rond andere sterren.
Al deze natuurlijke bronnen hebben iets gemeen: ze zenden een vrij breed scala aan radiofrequenties uit. Eén type technosignatuur – een teken van technologie, of gelijkwaardig, intelligent leven buiten de aarde – is het zogenaamde smalband radiosignaal. Terwijl de natuur voornamelijk breedbandsignalen produceert, kan technologie zeer gerichte boodschappen voortbrengen.
“Om een echt overtuigende technosignatuur te hebben, heb je iets nodig dat ongetwijfeld met de bedoeling is gemaakt. Een intentie kan een hulpmiddel zijn, of een habitat, of een boodschap, of een kunstwerk. Maar we moeten er zeker van zijn dat dit niet op natuurlijke wijze kan gebeuren”, zegt Rasmussen. “De natuur kan rechte hoeken creëren (pyriet, bismut, allerlei soorten kristallen), maar bijvoorbeeld geen huis.”
Wetenschappers kijken ook naar een verscheidenheid aan technosignaturen buiten de radiobeelden, van het sci-fi-concept van een Dyson-bol die de energie van een hele ster benut tot meer verbonden technologische effecten zoals vervuiling van de atmosfeer van een planeet. Maar het idee om een buitenaards radiosignaal te horen bleef echt in ons hoofd hangen en werd vereeuwigd in de film Contact waar Jodie Foster met ouderwetse koptelefoons naar een radiotelescoop luistert. (Het is vermeldenswaard dat echte radiotelescopen helaas over het algemeen niet zo werken: er is geen bliksempoort om een koptelefoon op aan te sluiten.)
Sommige astronomen zijn nog steeds op zoek naar radiotechnosignaturen (inclusief herhalende Wow!-signalen uit de richting van het sterrenbeeld Boogschutter), zoals het Breakthrough Listen-project, waarbij gebruik wordt gemaakt van radiotelescopen zoals de Allen Telescope Array in Californië of de Green Bank Telescope in West Virginia. Geen van deze onderzoeken heeft echter tot nu toe iets overtuigenders gevonden dan de Wow! het signaal, dat zowel smalbandig was als een interessante, misschien speciaal gekozen golflengte had: 21 centimeter, een belangrijke golflengte voor een van de atomaire waterstoflijnen, de meest voorkomende component van het universum.
Tegelijkertijd werken andere astronomen aan het verklaren van de Wow! signaal met natuurlijke astrofysica. In een onlangs gepubliceerde preprint doorzocht een internationale groep astronomen de archieven met gegevens van het Arecibo Observatorium in Puerto Rico, ooit de grootste telescoop ter wereld vóór de catastrofale ineenstorting in 2020. Ze vonden enkele Wow!-achtige signalen, maar die waren gemakkelijk toegeschreven aan wolken van koude waterstof die tussen de sterren rondzweven. Als gevolg hiervan suggereren ze dat Wow! het signaal zou een astronomische maservlam kunnen zijn geweest, een plotselinge opheldering van een van die wolken door een nabijgelegen kosmische explosie. Rasmussen beschrijft dit als “de meest ongelooflijke hypothese die ik heb gehoord, maar ik zou graag de magnetar/SGR willen vinden die verantwoordelijk is voor de maser voordat ik kan zeggen dat het absoluut een natuurlijk fenomeen is.”
Naarmate het aantal SETI-radiozoekopdrachten toeneemt, kunnen we meer van deze maserfakkels of andere mogelijke berichten van buitenaf vinden – of misschien zelfs een herhaling van de beroemde Wow! het signaal zelf.