Voor elke persoon die door de bliksem wordt gedood, worden ongeveer negen anderen getroffen en overleven ze, vaak met levensveranderende verwondingen. En nu door de klimaatverandering stormachtig weer en bliksem steeds vaker voorkomen, zijn activisten als Daya van mening dat de Indiase regering er niet in slaagt haar bevolking te beschermen. “Het minimum zou zijn om op zijn minst informatie over alles wat met bliksem te maken heeft, te verspreiden op het niveau van de lokale overheid”, zegt Daya.
India beschikt over systemen om gevaarlijke stormen te voorspellen. Ze verzamelen veel nauwkeurige gegevens, zegt Sanjay Srivastava, voorzitter van de Climate Resilient Systems Promotion Council (CROPC), een intergouvernementeel instituut dat zich inzet voor de ontwikkeling van veerkracht tegen de gevolgen van klimaatverandering. Srivastava is ook de initiatiefnemer van de bliksembestendige campagne van India.
“Het detecteren van de precieze locatie van een blikseminslag tussen wolk en aarde is een rekenmechanisme waarvoor minstens drie apparaten nodig zijn”, zegt Srivastava. Dit zijn radiofrequentiedetectoren voor het detecteren van radiogolven die door bliksem worden geproduceerd; doppler-weerradar, om neerslag- en windpatronen te detecteren die verband houden met stormen die bliksem kunnen veroorzaken; en een bliksemdetector, een apparaat dat speciaal is ontworpen om de elektromagnetische signalen te detecteren die worden geproduceerd door een blikseminslag.
Vanaf april 2022 had het Indiase National Remote Sensing Center 46 bliksemdetectiesensoren geïnstalleerd in het hele land. Een ander instituut, het Indian Institute of Tropical Meteorology, Pune, heeft er 83 in gebruik. Deze monitoren en begeleiden, samen met andere particuliere en institutionele gegevens, het Indiase bliksemwaarschuwingssysteem.
Uit de gegevens blijkt dat Jharkhand en andere aangrenzende regio’s in Oost- en Centraal-India tot de hotspots van het land behoren, omdat daar warme en droge luchtstromen uit het noordwesten en vochtige oostelijke stromingen samenkomen. Wanneer wolken warmere lucht tegenkomen, stijgt de vochtige lucht tot temperaturen onder het vriespunt in de hogere atmosfeer, waar het kan bevriezen tot ijsdeeltjes die graupel worden genoemd. Als ze botsen met andere ijsdeeltjes, creëren ze elektrostatische ladingen, die uiteindelijk tot bliksem kunnen leiden. De stijgende temperaturen op aarde versterken dit fenomeen.
Ondanks de vooruitgang in de meteorologie blijven de volledige mechanismen achter de vorming en het gedrag van bliksem echter gedeeltelijk gehuld in mysterie. De precieze triggers, de exacte aard van de voortplanting van bliksem door de atmosfeer en de factoren die de intensiteit van elke blikseminslag bepalen, worden nog steeds niet volledig begrepen. Het risico voor mensenlevens kan alleen binnen een vrij breed raamwerk worden voorspeld.
En hoewel deze systemen voor vroegtijdige waarschuwing bestaan, bereikt hun informatie de mensen vaak niet op tijd. Dat is de reden waarom vrijwilligers zoals Shankar mensen leren hoe ze veilig kunnen blijven en leren hoe ze eenvoudig te maken bliksemafleiders kunnen maken: apparaten die bliksem van de wolk naar de grond neutraliseren.
De dag dat Shankar het Manjhi-huis bezocht, regende het. Onderweg zag hij boeren en dorpelingen schuilen onder bomen. Hij stopte om hen te vertellen dat als hij tijdens een regenbui onder een boom stond, de kans groter werd dat hij door de bliksem werd getroffen. Maar ze zeiden dat ze nergens anders heen konden.
Slachtoffers door blikseminslagen komen vaker voor in plattelandsgebieden waar de infrastructuur beperkt is. Betonnen huizen, die beschermende Faraday-kooi-effecten kunnen hebben, zijn daar minder prominent aanwezig dan in steden, terwijl hoge vegetatie, waaronder arbeiders kunnen schuilen, stakingen kan aantrekken. Ook dichtbevolkte gebieden in stormgebieden hebben meer slachtoffers. “We kunnen zeggen dat er twee factoren zijn achter bliksemslachtoffers. Er zijn veel omgevingsfactoren, en er zijn ook sociaal-economische factoren”, zegt Anand Shankar, die werkt op de Indiase meteorologische afdeling van het ministerie van Aardwetenschappen in de staat Bihar (Anand en Daya zijn niet verwant).