Het spiraalstelsel Messier 106 – ook bekend als NGC 4258 – is de ster van een nieuwe opname gemaakt door de James Webb Space Telescope (JWST). Dit wervelende sterrenstelsel staat bekend om zijn galactische pyrotechniek en bevindt zich op een afstand van ongeveer 23 miljoen lichtjaar in het sterrenbeeld Canes Venatici.
Volgens ruimtenormen is het praktisch een van de buren van de aarde. Behalve dat het zo dicht bij ons spiraalstelsel in de Melkweg staat, is het ook een van de helderste. In 1981 en 2014 werden in dit sterrenstelsel twee supernova’s ontdekt.
[Related: JWST images show off the swirling arms of 19 spiral galaxies.]
De meeste spiraalstelsels hebben een superzwaar zwart gat in hun centrum. Messier 106 is daarop geen uitzondering en beschikt over een bijzonder actief centraal zwart gat dat actief materiaal opslokt. Terwijl dit gas in de richting van het zwarte gat beweegt, warmt het op en zendt het krachtige straling uit. Ter vergelijking: het zwarte gat in het centrum van de Melkweg trekt slechts af en toe stukjes gas aan.
Astronomen hebben dit beeld vastgelegd met behulp van de Near Infrared Camera (NIRCam) van JWST. De opname is gemaakt als onderdeel van een speciaal programma om de actieve galactische kern Messier 106 te bestuderen. Dit heldere centrale gebied van het sterrenstelsel wordt gedomineerd door licht dat wordt uitgestraald door stof en gas wanneer het ineenstort tot een zwart gat. Een van de eerste afbeeldingen van JWST was van de Stephan’s Quintet-stelselcollectie, die het actieve sterrenstelsel NGC 7319 bevat.
In de nieuwe afbeelding tonen de blauwe gebieden de sterrenverdeling in het centrale gebied van Messier 106. De oranje gebieden tonen heter stof, terwijl de sterkere rode tinten koeler stof vertegenwoordigen. De blauwgroen, groene en gele tinten nabij het midden van de afbeelding tonen de verschillende gasdistributies in de regio.
Volgens de European Space Agency (ESA) heeft het sterrenstelsel nog een opmerkelijk kenmerk: twee ‘afwijkende’ extra armen die zichtbaar zijn in radio- en röntgengolflengten, in plaats van in het zichtbare lichtspectrum.
“In tegenstelling tot normale armen bestaan ze uit heet gas in plaats van sterren. Astronomen geloven dat deze extra armen het gevolg zijn van de activiteit van zwarte gaten, een feedbackeffect dat ook in andere sterrenstelsels wordt waargenomen”, schreef ESA in een verklaring. “Ze worden waarschijnlijk veroorzaakt door de uitstorting van materiaal dat wordt geproduceerd door het gewelddadig boren van gas rond het zwarte gat, waardoor een fenomeen ontstaat dat analoog is aan een golf die uit de oceaan breekt wanneer deze een rots vlakbij de kust raakt.”
[Related: Elliptical galaxies may just be spiral galaxies with their arms lobbed off.]
Hoewel dit sterrenstelsel vernoemd is naar de beroemde 18e-eeuwse astronoom Charles Messier, heeft hij het nooit waargenomen. Het werd ontdekt door zijn assistent Pierre Méchain, maar werd tijdens het leven van Messier nooit gecatalogiseerd. Samen met zes andere objecten die zijn ontdekt maar niet door het duo zijn vastgelegd, werd Messier 106 in de 20e eeuw postuum aan de Messier Catalogus toegevoegd.
In 2023 werd Messier 87 het eerste AI-verscherpte beeld van een zwart gat, en de telescoop produceerde ook stellaire beelden van het spiraalstelsel Messier 51.