Semaglutide en tirzepatide werken door de werking van GLP-1 na te bootsen, een hormoon dat van nature in het lichaam voorkomt. Deze medicijnen werken in op de GLP-1-receptoren in de alvleesklier en veroorzaken de afgifte van insuline na het eten, wat helpt de bloedsuikerspiegel onder controle te houden bij mensen met diabetes. Ze binden zich ook aan GLP-1-receptoren in de hersenen, waardoor mensen zich vol voelen, waardoor ze minder gaan eten.
Wetenschappers proberen nog steeds andere effecten van deze medicijnen te begrijpen, waaronder cardiovasculaire voordelen. Eén verklaring is dat GLP-1-receptoren ook voorkomen op cellen in het hart, de bloedvaten, de lever en de nieren, zodat deze medicijnen rechtstreeks op deze organen kunnen inwerken. “Het blijkt dat deze receptoren in veel delen van het lichaam aanwezig zijn”, zegt Katherine Tuttle, klinisch hoogleraar nefrologie aan de University of Washington School of Medicine.
Een recent onderzoek onder leiding van Tuttle werd voortijdig stopgezet vanwege overweldigend bewijs dat semaglutide een beschermend effect op de nieren had. Aan de studie namen ruim 3.500 mensen met diabetes type 2 en een nierziekte deel. Ongeveer de helft van de deelnemers kreeg wekelijks een injectie semaglutide, terwijl de andere helft een placebo kreeg. Na gemiddeld drie en een half jaar had de semaglutidegroep 24 procent minder kans op een ernstige nierziekte, zoals dialyse of een niertransplantatie.
Klinische onderzoeken zijn doorgaans niet bedoeld om het mechanisme van een medicijn vast te stellen – en in feite zijn de mechanismen van veel medicijnen op de markt niet volledig bekend. Maar Tuttle heeft zijn eigen theorie over hoe semaglutide de nier beschermt: door ontstekingen uit te schakelen.
GLP-1-medicijnen kunnen zelfs ontstekingen in de hersenen kalmeren, waardoor de hoop ontstaat dat ze kunnen worden gebruikt voor de behandeling van aandoeningen zoals dementie en de ziekte van Parkinson. Er wordt aangenomen dat ontstekingen een rol spelen bij de ontwikkeling van beide aandoeningen.
In een Brits onderzoek onder 200 mensen met een milde ziekte van Alzheimer vertraagde een ouder GLP-1-medicijn, liraglutide genaamd, de krimp van delen van de hersenen die het geheugen, het leren, de taal en de besluitvorming controleren met maar liefst 50 procent. Degenen die gedurende 52 weken wekelijkse injecties met liraglutide kregen, hadden na één jaar ook een 18 procent langzamere achteruitgang in cognitieve functies dan degenen die een placebo kregen. Obesitas is een bekende risicofactor voor het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer, maar de studie omvatte niet specifiek mensen met obesitas, wat erop wijst dat het medicijn op een andere manier helpt.
De auteurs, die de bevindingen vorige maand presenteerden op de jaarlijkse conferentie van de Alzheimer’s Association, denken dat liraglutide op verschillende manieren zou kunnen werken, waaronder het verminderen van ontstekingen in de hersenen en het verminderen van de insulineresistentie.
Heather Snyder, vice-president medische en wetenschappelijke betrekkingen bij de Alzheimer’s Association, zegt dat de resultaten opwindend zijn, hoewel grotere onderzoeken nodig zullen zijn om dit beschermende effect te bevestigen. “Dit is echt het eerste onderzoek waarin we een aanwijzing hebben gezien voor dit voordeel voor individuen”, zegt ze.
En de neuroprotectieve effecten kunnen zich ook uitstrekken tot de ziekte van Parkinson. Een ouder diabetesgeneesmiddel uit de GLP-1-familie, lixisenatide, leek de progressie van de symptomen van Parkinson te vertragen in een kleine studie onder 156 patiënten in Frankrijk. In de in april gepubliceerde resultaten zagen deelnemers met vroege Parkinson die het medicijn een jaar lang gebruikten geen verergering van motorische symptomen zoals tremoren, evenwichtsproblemen, traagheid en stijfheid. Degenen die een placebo kregen, ondervonden in dezelfde periode een daling.