Mexicaanse vrouwen helpen migranten op hun gevaarlijke reis naar de VS

Weinig mensen weten hoe gevaarlijk de migrantenreis door Mexico de afgelopen maanden beter is geworden dan die van een groep vrouwen in de oostelijke staat Veracruz, bekend als Las Patronas.

De afgelopen dertig jaar, toen het beleid tegen Midden-Amerikaanse migranten aan beide kanten van de Rio Grande strenger werd, hebben ze onfeilbaar hetzelfde humanitaire gebaar gehandhaafd tegenover migranten die door hun dorp trekken.

Elke dag verpakt Las Patronas rijst, bonen, tortilla’s, brood, blikjes tonijn en flessen water.

Als een goederentrein bekend als La Bestiawat betekent dat het Beest nadert, ze bewegen zich langs de rails en zorgen voor voedsel voor de migranten die op haar daken reizen om te grijpen terwijl ze donderen.

“Bedankt! God zegene je!” roepen migranten boven het oorverdovende geluid van de trein uit terwijl deze naar het noorden raast, een vluchtig moment van vriendelijkheid op een van de gevaarlijkste migrantenreizen ter wereld.

Velen zullen moeite hebben om veel verder naar het noorden te komen.

Dit jaar heeft Mexico ongeveer drie keer zoveel migranten tegengehouden die vanuit Midden-Amerika naar zijn grondgebied kwamen dan een jaar geleden. Terwijl de verbodsbepalingen van 280.000 maanden door de Mexicaanse autoriteiten in Washington goedkeuring kregen, maakten ze het leven ondraaglijk voor degenen die onderweg waren.

“De droom die velen de Amerikaanse droom noemen, is veranderd in een nachtmerrie”, zegt Norma Romero, oprichter van Las Patronas.

Mexico en de Verenigde Staten bevinden zich op een cruciaal punt in hun relatie.

Mexico heeft zojuist zijn eerste vrouwelijke president gekozen, Claudia Sheinbaum, die in oktober aan de macht zal komen. De Verenigde Staten gaan ondertussen op volle kracht door met hun verkiezingscampagne, met mogelijk de eerste vrouwelijke president in Kamala Harris, of een tweede presidentschap van Trump in het verschiet.

Geen van beide scenario’s geeft Norma veel reden tot optimisme.

‘Ik heb nooit in de politiek geloofd. In plaats daarvan geloof ik in gewone mensen die verandering teweegbrengen en die een andere manier van denken hebben”, zegt ze, terwijl haar collega-vrijwilligers groenten hakken om de rijst op smaak te brengen.

Ook denkt hij niet dat het hebben van een vrouw aan het roer enig verschil zal maken in de strijd tegen het wijdverbreide misbruik van migranten in Mexico.

“Helaas is de politiek sindsdien niet verbeterd, nou ja, zolang ik me kan herinneren. Er is inderdaad nooit een verandering geweest die enig voordeel voor migranten heeft opgeleverd.”

Ik ontmoette Norma voor het eerst tien jaar geleden toen, zoals ze aan de BBC liet zien, goederentreinen migranten vervoerden die op de vlucht waren voor geweld en ontberingen in hun thuisland, op zoek naar een beter leven in de Verenigde Staten.

Opeenvolgende Mexicaanse regeringen hadden de neiging mensen niet tegen te houden om naar het noorden te gaan als ze er gewoon doorheen gingen. In de Verenigde Staten was immigratie zonder papieren niet het polariserende verkiezingsprobleem dat het sindsdien is geworden.

Tegenwoordig is die houding merkbaar veranderd. Vooral in de Amerikaanse grensstaten is het een leidende kwestie vóór de verkiezingen in november.

In juni vaardigde president Joe Biden een uitvoerend bevel uit dat de Amerikaanse grenswacht het recht gaf mensen te deporteren die illegaal de VS zijn binnengekomen zonder hun asielaanvraag te verwerken. In de eerste vier weken van het nieuwe beleid daalde het aantal detenties aan de Amerikaanse zuidgrens met 40 procent.

Norma zegt dat Las Patronas de afgelopen weken veel legere treinen heeft gezien – soms zonder migranten. Ze denkt dat migranten andere routes gebruiken, per bus of te voet.

Maar, zegt ze, ze blijven jammerlijk slecht geïnformeerd over dergelijke ontwikkelingen in de Amerikaanse politiek of over de omvang van de obstakels waarmee ze onderweg worden geconfronteerd:

“Migranten beschikken niet over de basiskennis die ze nodig hebben over wat er komt kijken bij het reizen door Mexico”, klaagt ze. “We zien wat er met hen gebeurt en proberen na te denken over hun welzijn als mens.”

Las Patronas runt ook een opvangcentrum waar vermoeide migranten een warme maaltijd, een bed en een bad kunnen krijgen, hun kleren kunnen wassen en medische hulp kunnen krijgen.

Onder degenen die een paar dagen blijven om uit te rusten en op krachten te komen, bevindt zich Guadalupe, een Salvadoraanse migrant die samen met haar 17-jarige dochter Nicole reist. Hij zegt dat hij niet verder zal reizen La Bestia opnieuw, nadat hij tweemaal door immigratieambtenaren uit een goederentrein was gehaald.

De ervaring, herinnert hij zich, was wreed.

“Ze sloegen veel mensen die bij ons waren en gaven anderen elektrische schokken met tasers. Ik werd ook bijna aangevallen. Het was de slechtste ervaring die we hier in Mexico hadden.”

Gezien de dreiging van ontvoering, seksueel misbruik en afpersing door de drugskartels van het land, is het doorkruisen van Mexico een van de moeilijkste delen van een reis die voor sommigen begon in de Andes of het Caribisch gebied.

Maar vaak, zegt Guadalupe, worden ze afgeperst door immigratie- en veiligheidsfunctionarissen, precies de mannen en vrouwen die belast zijn met het handhaven van de wet in Mexico.

“Als ze ons uit de trein halen, vragen veel migratieambtenaren ons om steekpenningen. Als we genoeg geld hebben, kunnen we passeren. Deze keer niet en ze stuurden ons terug naar de grens met Guatemala. Dat was het moeilijkste.”

De Mexicaanse wetshandhaving heeft ongetwijfeld het aantal migranten dat de Amerikaanse deuren bereikt, verminderd.

“Er is momenteel geen migratiecrisis”, zei de Mexicaanse president Andrés Manuel López Obrador, die onlangs de VS opriep om de ontwikkelingshulp aan Midden-Amerika te verhogen om mensen ervan te weerhouden hun huizen te verlaten.

In plaats van regelrechte deportatie – Mexico heeft in de eerste drie maanden van dit jaar slechts ongeveer 8.500 mensen teruggestuurd – gebruiken de Mexicaanse autoriteiten in plaats daarvan een vorm van ‘interne verwijdering’. Duizenden gedetineerde migranten werden gedumpt in steden aan de grens met Guatemala, ongeveer 2.000 kilometer van de Amerikaanse grens.

De strategie berooft migranten van de middelen en energie die ze nodig hebben om verder te komen. De Salvadoraanse migrant Guadalupe vergelijkt de tactiek met een gigantisch spel van slangen en ladders:

“Het lijkt erg op elkaar. Net als bij het bordspel moet je voorkomen dat je op de slangen stapt, anders kom je terug bij het begin. Het is hier hetzelfde. Als we ons niet verstoppen of sneller rennen dan de immigratieagenten, eindigt onze reis en zijn we weer terug bij af.”

De BBC heeft herhaaldelijk verzocht om een ​​interview met de Mexicaanse regering over immigratie zonder papieren, maar er was niemand beschikbaar.

Terwijl de tweede trein nadert, helpt Guadalupe Norma Romero en de andere vrouwen om het eten naar het spoor te dragen.

Ongeacht wie er wint in de VS of wat hun relatie is met de nieuwgekozen president Sheinbaum, Norma zegt dat Las Patronas de kachels niet zal uitzetten zolang de migranten op doortocht zijn.

Luister naar ‘Las Patronas’ in een documentaire op de BBC World Service.