Van Denemarken een ‘farmacaat’ maken? : Planeetgeld : NPR

Wat als uw hele economie gebaseerd was op één product? In tv-commercials wordt grapjes gemaakt dat Amerika op Dunkin’ draait, maar in alle opzichten draait Denemarken letterlijk op Ozempi, een diabetesmedicijn dat nu op grote schaal door consumenten wordt gebruikt om af te vallen.

Ozempic blijkt een krachtige groeimotor te zijn. De wereldwijde verkoop is alleen al het afgelopen jaar met meer dan 60% gegroeid. In de VS, een van de grootste markten, zullen de voorschriften voor Ozempic en soortgelijke medicijnen tussen 2020 en 2022 verviervoudigen. Zelfs met deze blockbuster-verkopen is de vraag zo hoog dat er in de VS een constant tekort aan Ozpic is Het grootste deel van de afgelopen jaren.

De maker van Ozempic, het Deense bedrijf Novo Nordisk, plukt de vruchten van de rage. De nettowinst is tussen 2019 en 2023 meer dan verdubbeld en de aandelenkoersen bereikten nieuwe hoogtepunten. Eind 2023 wordt Novo het grootste bedrijf van Europa. En de opkomst ervan overspoelde de Deense economie, waardoor aan de ene kant veel waarde werd gecreëerd, maar aan de andere kant een onevenwichtige economie ontstond.

Misschien heb je wel eens gehoord van de ‘petrostaat’, waar de winning van fossiele brandstoffen de economie domineert. Op basis daarvan zou je Denemarken een farmaceutische staat kunnen noemen, aangezien Novo nu de Deense economie domineert.

Bijna 1 op de 5 Deense banen die vorig jaar werden gecreëerd, was bij Novotel. En dat is gewoon direct. Als je ook de banen meetelt die Novo indirect creëert – zoals bijvoorbeeld bij haar leveranciers, of alle nieuwe rijke Novo-werknemers die hun geld uitgeven in winkels en restaurants – dan is dat ongeveer de helft van alle niet-agrarische banen in de particuliere sector die in Denemarken zijn gecreëerd. Novo zal worden getraceerd.

Bovendien zou het bruto binnenlands product van Denemarken vorig jaar zijn gekrompen zonder de bijdrage van de farmaceutische sector. Met andere woorden: het bedrijf heeft het land vrijwel in zijn eentje uit de recessie gered.

Het weertraject van Novo Nordisk roept een vraag op over de economische groei die veel groter is dan alleen Denemarken: namelijk: wat zijn de risico’s als één gigantisch bedrijf uw hele economie aandrijft? En belangrijker nog: wat gebeurt er als de fortuinen van dat bedrijf een negatieve wending nemen?

Deense ziekte

In de economie kan te veel van het goede soms slecht zijn. Eén zo’n fenomeen is de Nederlandse ziekte, genoemd naar de ervaring in Nederland in de jaren zestig. En sommige economen maken zich zorgen dat de opkomst van Novo Nordisk ook Denemarken zou kunnen treffen (luister voor meer informatie over de Nederlandse ziekte naar deze aflevering van The Indicator from Planet Money).

Toen de Nederlanders in 1959 grote aardgasvoorraden in Groningen ontdekten, begonnen ze zo snel mogelijk met het winnen en exporteren van het gas. De hoge export stimuleerde de vraag naar de Nederlandse munt, de gulden, waardoor de waarde ervan omhoogschoot ten opzichte van andere munten. En dit heeft ervoor gezorgd dat andere, niet-gas-Nederlandse exportproducten te duur zijn geworden om op de internationale markt te kunnen concurreren. Dit vernietigde uiteindelijk de productiesector en verhoogde de werkloosheid in het land. Paradoxaal genoeg heeft de enorme meevaller de economie geschaad.

De Nederlandse ziekte wordt meestal geassocieerd met de ontdekking van een natuurlijke hulpbron zoals olie of gas, maar kan ontstaan ​​door elke ontwikkeling die de mondiale vraag naar een munt doet toenemen. Bijvoorbeeld: het uitvinden van een wondermiddel voor gewichtsverlies dat iedereen ter wereld wil kopen.

In feite stimuleerde Novo’s groeiende verkoop van medicijnen de Deense export en bracht veel buitenlandse valuta naar Denemarken. Het merendeel van de omzet van Navor komt bijvoorbeeld uit Noord-Amerika. Novo moet dan een grote hoeveelheid in het buitenland verdiende buitenlandse valuta omwisselen voor Deense kronen om de salarissen van zijn werknemers en belastingen in Denemarken te betalen, zijn fabrieken daar uit te breiden, enzovoort. Dit zet de kroon onder druk om te stijgen ten opzichte van andere valuta, zoals de dollar.

De kroon mag echter niet veel in waarde stijgen omdat Denemarken zijn wisselkoers vasthoudt op de euro. Om het versterkende effect van de munt te compenseren moest de centrale bank van Denemarken reageren door de rente laag te houden. “Het lijkt misschien vreemd dat medicijnen voor gewichtsverlies de rente in Denemarken beïnvloeden, maar dat is wel zo”, zegt Jens Narvig Pedersen, directeur valutamarkten en rentestrategie bij Dansk Bank, tegen Bloomberg.

De activiteiten van Novo hebben een merkbare impact gehad op de kroon, maar interventies van de centrale banken zijn voldoende geweest om de waarde ervan stabiel te houden. Hoewel een vaste wisselkoers je niet altijd van de Nederlandse ziekte behoedt, is Denemarken er tot nu toe in geslaagd deze te vermijden en exporteert het land vandaag de dag nog steeds een grote verscheidenheid aan producten. En de centrale bank blijft de impact van de stimuleringsmaatregelen op de munt in de gaten houden.

Nieuwe Nokia

De dominantie van Novo Nordisk in de Deense economie heeft velen ertoe aangezet Denemarken te waarschuwen dat het niet in dezelfde valkuil trapt als zijn Scandinavische buurland Finland, jaren geleden: de Nokia-valkuil.

Begin jaren 2000 was Nokia, een telecommunicatiebedrijf, het populairste spel van de stad. De iconische aantrekkingskracht van bakstenen telefoons is al lang vergeten in de schaduw van de nieuwe generatie smartphones, maar begin jaren 2000 was Nokia ‘s werelds grootste fabrikant van mobiele telefoons. En net als Novo Nordisk was het een zakengigant in zijn thuisland: Nokia was in zijn hoogtijdagen goed voor bijna een kwart van de Finse groei en genereerde meer dan 20% van de Finse export.

Maar toen sloeg het noodlot toe: halverwege de jaren 2000 begon Nokia snel marktaandeel te verliezen aan Apple en andere smartphonefabrikanten. Tegelijkertijd sloeg de mondiale financiële crisis toe en kwam de Finse economie in een neerwaartse spiraal terecht. Vergeleken met de Scandinavische buurlanden was de economische neergang in Finland scherper en het herstel na de crisis veel trager.

Er was een wijdverbreide perceptie dat de ineenstorting van Nokia de Finse economie had meegesleurd. ‘Steve Jobs heeft onze banen afgepakt’, zei de toenmalige premier in een interview. De geografische nabijheid en de economische gelijkenis van de situatie roepen de vraag op: loopt Denemarken ook het risico in de val van Nokia te trappen?

Zoals vaak het geval is in de economie, is het echte antwoord complex. Om te beginnen was de situatie van Nokia behoorlijk extreem. Het kan ongebruikelijk zijn om een ​​bedrijf ter grootte van Nokia te hebben in een kleine open economie als Finland, maar het is zelfs nog ongebruikelijker dat een bedrijf van wereldmarktleider verandert in duizenden banen schrapt en vervolgens wordt overgenomen door een ander bedrijf. ruimte van enkele jaren.

Het feit dat de mondiale financiële crisis tegelijkertijd plaatsvond, betekende dat veel van de factoren die aan de basis lagen van de economische problemen in Finland geen verband hielden met Nokia. Het Finse Economisch Onderzoeksinstituut schat dat Nokia tussen 2008 en 2014 rechtstreeks verantwoordelijk was voor meer dan 30% van de daling van het bbp en 20% van de werkgelegenheidsdaling. Dat is een duizelingwekkend bedrag waar één bedrijf verantwoordelijk voor is, maar het is lang niet het grootste bedrag.

Hoewel het onwaarschijnlijk is dat Novo binnenkort een daling in Nokia-stijl zal ondergaan, zijn er enkele obstakels aan de horizon die de groei in de toekomst kunnen belemmeren. Landen praten al over het invoeren van strengere prijscontroles op de medicijnen van Novo, en Novo’s patent op Ozempic loopt over tien jaar af, waarin het waarschijnlijk de golven van concurrentie van producenten van generieke medicijnen zal moeten weerstaan. En zoals we uit de data zien: als Novo stopt met groeien, zal Denemarken waarschijnlijk stoppen met groeien. Dit is Nokia Trap voor Denemarken.

De beste manier om dit te voorkomen is dat andere Deense bedrijven sneller groeien en meer waarde creëren, zodat de economische groei van het land wordt aangedreven door veel bedrijven in plaats van door één. Maar het is gemakkelijk te doen, vooral gezien het stagnerende economische klimaat in Europa.

De andere kant van de valkuil van Nokia is dat Denemarken zelfgenoegzaam kan worden en het succes van Novo gelijk kan stellen aan het succes van de economie als geheel. Maar deels omdat ze ervaring hebben in Finland houden de Deense beleidsmakers de economie nauwlettend in de gaten op tekenen van onderliggende zwakte die mogelijk worden gemaskeerd door het ‘Novo-effect’. Het Nationale Bureau voor de Statistiek van het land heeft onlangs BBP-cijfers vrijgegeven, met en zonder de bijdrage van de farmaceutische industrie, en het Ministerie van Economische Zaken noemde het bedrijf 31 keer in zijn laatste economische rapport.

Als het probleem zorgvuldig wordt aangepakt, zou het probleem van Denemarken beter kunnen zijn. Het spectaculaire succes van Novo Nordisk is zeker groot voor de Deense economie, maar alleen als beleidsmakers de gevaren begrijpen van te veel van het goede. Voorlopig lijkt het erop dat ze dat wel doen.