Bangladesh wordt opgeschrikt door een golf van onrust over de quota voor overheidsbanen, en er vallen nog steeds slachtoffers. De regering schat het officiële dodental op 150, maar volgens Bengaalse media zijn minstens 210 mensen om het leven gekomen, de meesten van hen jongeren. Duizenden anderen raakten gewond.
Terwijl de protesten in het hele land escaleerden, werden internet en mobiele netwerken afgesloten om communicatie tussen demonstranten te voorkomen. De regering zette politie, leger en paramilitaire grenswachten in om de onrust te onderdrukken. Bovendien meldden sommige demonstranten dat ze waren aangevallen door leden van de Chhatra League, de studentenvleugel van de regerende partij, de Awami League.
Sommige beperkingen zijn versoepeld, hoewel sociale netwerken en onderwijsinstellingen gesloten blijven.
De veelal spontane protesten werden aangewakkerd door een uitspraak van de rechtbank die het controversiële systeem van arbeidsquota opnieuw invoerde. Sindsdien zijn ze echter uitgegroeid tot een wijdverbreid ongenoegen tegen de regering onder leiding van sjeik Hasina – slechts een half jaar na de laatste nationale verkiezingen.
‘Het wantrouwen jegens de overheid groeit’
De Bangladesh Nationalist Party (BNP), de grootste oppositiepartij van het land, uitte haar verbazing over de opkomst van de beweging. Advocaat Ruhul Quddus Kazal, lid van het centraal comité van de partij, is van mening dat dit protest de diepe scepsis van het publiek heeft blootgelegd tegenover de heersende Awami League, die het land al zestien jaar regeert.
“Ik denk dat de regering nu veel berekeningen gaat doen. Ze moeten afstappen van de gedachte dat ze de komende vijf jaar toestemming hebben om te doen wat ze willen”, zei Kazal tegen DW.
De Awami League won de verkiezingen van 2008 onder een door het leger gesteunde interim-regering. Sindsdien heeft ze nog drie verkiezingen gewonnen, in 2014, 2018 en de laatste keer in 2024. Deze drie nationale verkiezingen werden echter ontsierd door beschuldigingen van verkiezingsfraude en boycots van de oppositie.
Hoe kijkt de regerende Awami League naar de protesten?
De regerende partij heeft al eerder protesten doorstaan en lijkt niet vernederd te zijn door de nieuwste studentenbeweging. De reactie van de staat was hard: alleen al in de hoofdstad Dhaka zijn ruim 200.000 personen betrokken bij ten minste 200 zaken vanwege hun vermeende betrokkenheid bij het geweld. Volgens Bengaalse media werden in het hele land duizenden gearresteerd, waaronder minstens 253 studenten in een periode van twaalf dagen.
Premier Sheikh Hasina en andere leiders van de Awami League benadrukken dat de oppositiepartijen, namelijk de Bangladesh Jamaat-e-Islami en de BNP, de beweging feitelijk van de studenten hebben gekaapt.
Awami League-secretaris-generaal AFM Bahauddin Nasim beweerde dat elementen van een ‘kwaadwillige’ en ‘anti-bevrijdingsoorlog’ betrokken waren bij de gewelddadige episoden van de beweging – verwijzend naar de onafhankelijkheidsoorlog van 1971 tegen Pakistan.
“De ontvouwing van een dergelijke gebeurtenis ging onze stoutste verbeelding te boven”, vertelde hij aan DW.
Hij erkende echter ook de tekortkomingen van de regering.
“We erkennen het gebrek aan coördinatie tussen ons, en we begrijpen dat er ook een kloof in leiderschap was”, zei Nasim.
“We hebben een aanzienlijke hoeveelheid werk voor de boeg”, voegde hij eraan toe, waarbij hij benadrukte dat al het toekomstige beleid zal worden bepaald door overleg binnen de regerende partij.
Geen ‘geveldemocratie’ meer
Het kan echter niet eenvoudig zijn om weer normaal te gaan werken. Er werd beweerd dat verschillende coördinatoren van de Studentenbeweging tegen Discriminatie werden gemarteld en naar het kantoor van de Detective Branch (DB) van de politie van Bangladesh werden gebracht, waar ze gedwongen werden de terugtrekking van de beweging aan te kondigen.
Uit berichten in de Bengaalse media blijkt dat sommigen van hen uit hun huizen zijn gearresteerd, terwijl anderen uit ziekenhuizen zijn gehaald waar ze werden behandeld. In een videoboodschap opgenomen op het DB-kantoor op zondag 28 juli kondigden de zes coördinatoren het einde van de beweging aan.
Later die avond verscheen er een andere coördinator in de media, die aankondigde dat de beweging voortduurde.
Ali Riaz, expert op het gebied van Bangladesh en professor aan de Illinois State University in de VS, meent dat de impact van de protesten op de regerende partij al duidelijk is geworden.
“De regering probeerde de façade van de democratie te promoten door middel van zogenaamde verkiezingen. Dat tijdperk is voorbij. Deze regering, die in het verleden geen morele rechtvaardiging had, heeft nu geen andere keuze dan haar toevlucht te nemen tot geweld”, zei hij tegen DW.
Een open deur voor een nieuwe generatie politici?
Volgens politicoloog Tasneem Siddiqui beschikte de beweging over een ‘ongekend’ vermogen om protesten in het hele land te organiseren zonder gecentraliseerd leiderschap.
Ze gelooft ook dat deze beweging de opkomst van een nieuwe generatie leiderschap bevordert.
“Nu dezelfde partij al zestien jaar op rij aan de macht is, is het langzaam geëvolueerd naar een personalistisch regime. Iedereen kijkt naar de premier voor oplossingen voor welk probleem dan ook”, zei Siddiqui tegen DW.
De beweging daagde deze politieke cultuur uit, zegt Siddiqui. Bovendien heeft de rivaliteit tussen de Awami League en de BNP de jongere generatie niet gediend en het politieke landschap niet verbeterd, meent de onderzoeker.
Ze merkt op dat “de jeugd van het land niet langer van dergelijke politiek houdt. Als deze twee partijen het niet begrijpen, zullen ze geen leiders meer zijn”.
Siddiqui gelooft ook dat er uit deze beweging een sterke derde politieke partij zou kunnen voortkomen als de partijen zelf niet veranderen.
Maar Riaz is van mening dat de regering “alle grenzen heeft overschreden” door middel van “politiek van repressie”.
“Wat ik begrijp uit de reactie van het volk, is dat de morele legitimiteit van de regering met deze beweging ook is geëindigd”, zei hij.
“Ondanks [the government] enigszins succesvol in het met geweld onderdrukken van de beweging”, meent Riaz, “zal de beweging niet voorbij zijn.”
Bewerkt door: Darko Janjević
Harun Ur Rashid Swapan, de in Dhaka gevestigde verslaggever van DW, heeft bijgedragen aan dit rapport.
Voordat je vertrekt: Elke vrijdag levert de DW Asia-nieuwsbrief boeiende artikelen en video’s uit het hele continent rechtstreeks in je inbox. Schrijf je hieronder in.