Zondag zullen kiezers in het Zuid-Amerikaanse land Venezuela deelnemen aan misschien wel een van de meest consequente verkiezingen in de moderne geschiedenis van het land.
Na elf jaar aan de macht te zijn geweest, staat president Nicolas Maduro voor moeilijke kansen als hij op zoek is naar een derde termijn tegen oppositiekandidaat Edmundo Gonzalez Urrutia.
Uit peilingen blijkt dat Maduro bijna 40 punten achter Gonzalez staat, terwijl kiezers hun uitputting uiten over de economische crisis en de politieke repressie in Venezuela.
Maar critici vragen zich af of Maduro een nederlaag zal accepteren als hij inderdaad verpletterd wordt in de peilingen. De socialistische leider wordt ervan beschuldigd zijn macht te gebruiken om potentiële rivalen te onderdrukken, sommigen te arresteren en anderen uit hun ambt te weren.
Wie zijn de kandidaten, welke ontwikkelingen hebben we tot nu toe gezien en onder welke omstandigheden zal de stemming plaatsvinden? Deze vragen en meer beantwoorden wij in deze korte toelichting.
Wanneer worden de verkiezingen gehouden?
De verkiezingen vinden plaats op 28 juli, de verjaardag van de overleden Venezolaanse president Hugo Chavez, de mentor van Maduro.
Wat blijkt uit peilingen voorafgaand aan de verkiezingen?
Maduro lijkt zijn rivaal Gonzalez met een schijnbaar onoverkomelijke marge achter te laten.
Uit peilingenbureau ORC Consultores blijkt dat Maduro 12,5 procent steun heeft, vergeleken met maar liefst 59,6 procent voor Gonzalez.
Uit een andere peiling van databedrijf Delphos en de Andres Bello Katholieke Universiteit bleek dat Maduro een iets hogere goedkeuringsscore had, rond de 25 procent. Maar opnieuw stond hij ver achter Gonzalez, die in die peiling ook ruim 59 procent steun kreeg.
Waarom is Maduro zo impopulair?
Maduro heeft lange tijd moeite gehad om de populariteit van zijn voorganger Chavez te verwerven.
Sinds het midden van de jaren 2010 verkeert de Venezolaanse economie in moeilijkheden, omdat de prijs van zijn belangrijkste exportproduct, olie, is gedaald.
De economische crisis veroorzaakte hyperinflatie en ernstige economische spanningen. Een uittocht van mensen begon het land te verlaten op zoek naar kansen elders. Sommige critici gaven Maduro en zijn bondgenoten de schuld van corruptie en wanbeheer.
Sancties die door de Verenigde Staten zijn opgelegd – als reactie op vermeende mensenrechtenschendingen en democratische terugval – hebben de economische crisis verergerd, zeggen experts.
Laura Dib, programmadirecteur voor Venezuela bij het Washington Office on Latin America (WOLA), een in de VS gevestigde onderzoeks- en belangenorganisatie, vertelde Al Jazeera dat mensen in het land wanhopig op zoek zijn naar verbetering in de erbarmelijke economische omstandigheden.
“Het minimumloon in Venezuela kan rond de $130 per maand liggen, maar wat een gezin nodig heeft om in zijn basisbehoeften te voorzien is ongeveer $500”, zei ze.
Hoeveel mensen hebben het land verlaten?
Misschien wel de beste indicator van hoe nijpend de economische situatie is geworden, is het aantal mensen dat het land verlaat.
Volgens het vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties (UNHCR) hebben sinds 2014 ruim 7,7 miljoen mensen het land verlaten, een van de grootste gevallen van massale ontheemding in de moderne geschiedenis. Dagelijks vertrekken nog steeds ongeveer 2.000 mensen.
Sommige deskundigen vrezen dat dit aantal zou kunnen stijgen als Maduro voor de derde keer op rij de overwinning zou uitroepen.
Wie is er aan het rennen?
Maduro, de 61-jarige opvolger van voormalig president Chavez, streeft naar een derde termijn van zes jaar als kandidaat voor de Verenigde Socialistische Partij.
Hij probeert de erfenis van Chavez voort te zetten, namelijk het aanbieden van welzijnsprogramma’s aan de armen en het aannemen van een antagonistische houding ten opzichte van de VS.
Tegenover Maduro staat een groep oppositiepartijen die zichzelf de Unitary Platform-coalitie noemen.
De coalitie brengt een scala aan politieke opvattingen samen, maar het uiteindelijke doel is om de periode dat Maduro aan de macht is tot een einde te brengen en de betrekkingen met het Westen te verbeteren. Door het winnen van sancties en het stimuleren van investeringen hopen functionarissen van het Unitair Platform de omstandigheden in Venezuela te verbeteren, waardoor leden van de diaspora naar huis kunnen terugkeren.
De oppositie bij de stemming wordt vertegenwoordigd door Gonzalez, een 74-jarige voormalige diplomaat.
Maduro van zijn kant heeft de oppositie afgeschilderd als een marionet van buitenlandse machten die sociale programma’s zou privatiseren waar veel arme inwoners van afhankelijk zijn voor economische steun.
Wat gebeurde er de laatste keer dat Maduro zich kandidaat stelde?
De oppositie stopte grotendeels met de verkiezingen van 2018 uit protest tegen wat volgens haar een bevooroordeeld kiesstelsel was. Maduro won die verkiezingen uiteindelijk met ruim 67 procent van de stemmen.
Maar groepen zoals de Organisatie van Amerikaanse Staten waarschuwden dat de verkiezingen niet voldeden aan de normen voor een ‘vrij, eerlijk, transparant en democratisch proces’, en waarnemers merkten op dat de opkomst bij de verkiezingen op een recordlaagte lag.
Was het verkiezingsproces dit jaar eerlijk?
Kortom, nee.
Hoewel de oppositie met Gonzalez bovenaan de lijst staat, was hij niet de eerste keuze van de coalitie om het voortouw te nemen.
Sterker nog, hij was niet eens de tweede keus. Gonzalez werd pas gekozen nadat de regering de populaire oppositiefiguur María Corina Machado had uitgesloten van deelname aan de verkiezingen, evenals Corina Yoris, die oorspronkelijk als haar vervanger was genoemd.
Andere oppositieleden werden voorafgaand aan de verkiezingen gearresteerd, op grond van wat critici zeggen verzonnen beschuldigingen.
In januari bevestigde het Hooggerechtshof van Venezuela het besluit om Machado vijftien jaar lang te verbieden een openbaar ambt te bekleden.
Hoe verdedigt de regering deze acties?
De regering verdedigde haar besluit door te beweren dat oppositiefiguren als Machado betrokken waren bij pogingen om Maduro te verdrijven en Amerikaanse sancties tegen Venezuela aan te moedigen.
Hoewel Machado alom populair blijft, zijn de beschuldigingen gebaseerd op bezorgdheid over een geschiedenis van Amerikaanse steun aan pogingen om de regering in Caracas te ondermijnen en een nieuwe te installeren die gunstiger is voor Washington.
Maduro en zijn bondgenoten hebben Machado er ook van beschuldigd corrupt te zijn.
Hoe ‘vrij’ zijn de verkiezingen in Venezuela?
Machado’s verbod op een politiek ambt lokte wijdverspreide veroordeling uit, vooral nadat ze afgelopen oktober een voorverkiezing van de oppositie had gewonnen.
Sinds Maduro aan de macht kwam, is het vertrouwen in de legitimiteit van de verkiezingen gekelderd: slechts 26 procent van de kiezers zegt er vertrouwen in te hebben dat de verkiezingen van 2023 eerlijk zouden zijn, tegen 59 procent in 2012.
Will Freeman, een fellow voor Latijns-Amerikaanse studies bij de in de VS gevestigde Council on Foreign Relations, zei dat Venezuela kan worden geclassificeerd als ‘competitief autoritair’, waarbij verkiezingen in zeer beperkte omstandigheden worden gehouden.
“Dit wordt helemaal niet als een eerlijke verkiezing beschouwd, maar Nicaragua is dat ook niet”, zei hij, verwijzend naar de regering van Daniel Ortega in Nicaragua, die heeft geleid tot hard optreden tegen oppositiefiguren en dissidenten.
“Hoewel het waar is dat Maria Corina Machado, de winnaar van de voorverkiezingen, willekeurig is uitgesloten van deelname, en dat de door haar partij gekozen vervanger is verboden, zijn er nog steeds andere oppositiekandidaten”, voegde Freeman eraan toe. “Dus het is gedeeltelijk gratis, maar behoorlijk oneerlijk.”
Zal Maduro aftreden als hij verliest?
Hoewel de oppositie reden heeft om optimistisch te zijn over haar kansen, bestaat er grote bezorgdheid over wat er zou kunnen gebeuren als Maduro een nederlaag tegemoet gaat.
Velen vrezen dat Maduro eenvoudigweg de overwinning zal uitroepen of nog drastischer stappen zal ondernemen om de macht te behouden. Maduro zelf zei tijdens een bijeenkomst op 17 juli dat er een ‘burgeroorlog’ zou kunnen uitbreken als hij de overwinning niet veiligstelt.
“Ongeacht of er sprake is van een transitie naar Edmund Gonzalez Urrutia, een soort wurggreep binnen de Maduro-regering, of dat Maduro aan de macht blijft met een zeer grove schending van het verkiezingsproces, in elk van deze drie scenario’s zul je voor uitdagingen komen te staan.” zei hij. Dib, programmadirecteur van WOLA in Venezuela.
“Er zit ook een periode van zes maanden tussen deze verkiezingen en het moment waarop degene die de verkiezingen wint de macht overneemt, dus die periode zal ook heel delicaat zijn”, voegde ze eraan toe.
Wat zeiden andere landen over de verkiezingen?
Westerse landen, vooral de VS, hebben zich uitgesproken in hun kritiek op de repressieve acties van de Venezolaanse regering.
Maar er zijn tekenen dat de VS, die al lange tijd openhartig zijn over hun wens om de socialistische regering van Venezuela te zien afzetten, hun standpunt proberen te verzachten na decennia van politieke en economische spanningen.
Afgelopen oktober stemden de VS ermee in enkele sancties tegen de belaagde oliesector van het land te versoepelen, deels in de hoop de olieproductie te stimuleren te midden van stijgende wereldprijzen en deels in ruil voor vooruitgang in de richting van vrije verkiezingen.
De VS hopen ook dat verbeterde economische omstandigheden het aantal Venezolanen zullen helpen verminderen dat hun toevlucht zoekt binnen zijn grenzen.
“Het risico dat meer mensen zouden kunnen vluchten is ook een grote zorg voor andere landen in de regio, vooral Colombia, dat ongeveer 35 procent van dat bedrag ontving. [migrating] bevolking, maar natuurlijk ook voor de VS”, aldus Dibs.
Na de opschorting van Machado’s presidentiële campagne en de arrestatie van verschillende leden van de oppositie heeft de regering van de Amerikaanse president Joe Biden echter enkele, maar niet alle, versoepelde sancties opnieuw opgelegd.
Andere regeringen in de regio, waaronder de regeringen die kritisch staan tegenover de Amerikaanse sancties, hebben Maduro ook opgeroepen de wil van de kiezers te respecteren.
“Ik vertelde Maduro dat de enige kans voor Venezuela om weer normaal te worden een breed gerespecteerd verkiezingsproces is”, zei de linkse president van Brazilië, Luiz Inacio Lula da Silva, deze maand in een verklaring.
“Hij moet het democratische proces respecteren.”