Toen de Conservatieven vijf weken geleden aan hun verkiezingscampagne begonnen, met een achterstand van twintig punten in de peilingen en op hun vierde premier in vijf jaar, was het niet duidelijk hoe de zaken nog erger konden worden.
Het gokschandaal dat de partij overspoelde, gaf een antwoord op die vraag. De buitengewone ruzie begon toen de Guardian op 12 juni onthulde dat Craig Williams, de naaste parlementaire assistent van Rishi Sunak, door de Gambling Commission werd onderzocht wegens gokken op de verkiezingen van juli, drie dagen voordat deze werden uitgeschreven.
Sindsdien is gebleken dat het onderzoek zich uitstrekt tot ten minste nog vier Tories, zes politieagenten en één Labour-kandidaat.
De Tories en Labour zeggen dat het schandaal de regering om twee redenen schaadt. Ten eerste is het gemakkelijk te begrijpen: het gebruik van voorkennis om een gokvoordeel te behalen is verkeerd en mogelijk illegaal.
Ten tweede versterkt het het idee dat er één regel is voor politici en een andere voor het publiek. In die zin zijn er echo’s van het Partygate-schandaal dat de regering van Boris Johnson op zijn kop zette en een reeks gebeurtenissen in gang zette die tot de ineenstorting ervan leidden.
Michael Gove, de vertrekkende promotiesecretaris, vergeleek de twee gevallen afgelopen weekend toen hij zei: “Dit is potentieel het meest schadelijke. De perceptie dat we handelen buiten de regels die we voor anderen stellen. Het was schadelijk ten tijde van Partygate en het is hier schadelijk.”
Er is ook een parallel met het uitgavenschandaal, dat het vertrouwen van het publiek ernstig heeft geschaad door in de hoofden van de kiezers te constateren dat politici zich niet aan de regels houden die zij anderen hebben opgelegd.
Net als Partygate en de kosten was het gokschandaal onmogelijk te negeren of stop te zetten, omdat het een gestage stroom van schadelijke onthullingen met zich meebracht.
Een week na het verhaal van de Guardian over Williams meldde de BBC dat Tory-kandidaat Laura Saunders en haar echtgenoot Tony Lee, campagneleider van de partij, ook door de waakhond werden onderzocht. De omroepzender onthulde ook dat een politieagent die in het nauwe beschermingsteam van de premier werkte, werd gearresteerd nadat hij naar verluidt weddenschappen had geplaatst op de timing van de verkiezingen. Hieruit bleek dat het schandaal verder ging dan één persoon.
De ruzie werd dit weekend nog groter toen de Sunday Times meldde dat Nick Mason, de datachef van de Conservatieve Partij, werd onderzocht door de gokwaakhond vanwege beweringen dat hij tientallen kleine weddenschappen had geplaatst die hem cumulatief duizenden ponden zouden hebben opgeleverd. Hij ontkende de daders.
De Metropolitan Police maakte dinsdag bekend dat er nog vijf agenten worden onderzocht in verband met twijfelachtige weddenschappen op verkiezingsdata, en uren later onthulde de Guardian dat ook een vijfde Tory, Russell George, werd onderzocht.
De Conservatieven probeerden op dezelfde manier met de ruzie om te gaan als Partygate – ze probeerden het te bagatelliseren totdat verdere ontwikkelingen hen geen andere keus lieten dan hun reactie op te voeren.
Sunak zei aanvankelijk teleurgesteld te zijn in de acties van Williams, maar dat het een zaak voor de hoofdinspecteur was. Nadat meer Tories erbij betrokken waren, zei hij dat hij “ongelooflijk boos” was. Eindelijk, na een week lang geprobeerd te hebben de ruzie te doorstaan, trok de premier dinsdag zijn steun aan Williams en Saunders in en startte hij een intern onderzoek.
na het promoten van de nieuwsbrief
Dat suggereert dat de Conservatieven denken dat er niet meer van hun kandidaten bij betrokken zijn (Sunak zei maandag dat hij “niet op de hoogte was”) en proberen een streep te trekken onder het schandaal dat de campagne van de partij al bijna twee weken achtervolgt.
Het verrassende nieuws dat Labour-kandidaat Kevin Craig nu wordt onderzocht door de gokwaakhond, zou de pijn van de aanvallen van Keir Starmer kunnen verzachten.
Craig werd snel geschorst als kandidaat door Labour en er wordt een onderzoek naar gevoerd omdat hij gokte dat hij de race in zijn veilige Tory-zetel zou verliezen – in plaats van te handelen op basis van voorkennis.
Het laat zien dat de reikwijdte van het onderzoek aanzienlijk is uitgebreid en zal leiden tot een veel breder gesprek over politieke weddenschappen. In de VS is de belangrijkste toezichthouder van Wall Street bezig met het verbieden van weddenschappen op de Amerikaanse verkiezingen – en er zijn al oproepen geweest aan het VK om soortgelijke maatregelen te overwegen.
Dat zal echter een vraag voor na de verkiezingen zijn. Voor de volgende premier zal het verbeteren van de normen in de politiek en het herstellen van het vertrouwen van het publiek in politici een prioriteit moeten zijn.